ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1866-1869
» Μέσα από δημοσιεύματα της L’ illustration, από τις συλλογές του Μουσείου Τυπογραφίας
Στα μέσα του 19ου αιώνα η απελευθέρωσή της Κρήτης από τον τουρκικό ζυγό και η ενσωμάτωση του νησιού με το ελληνικό κράτος, παρέμενε ο διακαής πόθος των Κρητών.
H Κρητική Επανάσταση του 1866-1869 υπήρξε από τις σημαντικότερες επαναστάσεις ενάντια στην οθωμανική κυριαρχία και παρότι δεν στέφθηκε με επιτυχία, το γεγονός της ανατίναξης της Μονής Αρκαδίου, που προκάλεσε το θάνατο 300 περίπου πολιορκημένων και 700 αμάχων, είχε μεγάλο αντίκτυπο στη διεθνή κοινή γνώμη, στρέφοντας το ενδιαφέρον του ευρωπαϊκού Τύπου στο νησί.
Γαλλικές, ιταλικές, βρετανικές εφημερίδες κ.α παρακολουθούν στενά τα γεγονότα με συνεχείς ανταποκρίσεις από τα πεδία των μαχών. Σε όλες τις μάχες, δίπλα στους άνδρες, γυναίκες πολεμούσαν ηρωικά και με αφοσίωση για την λευτεριά.
Η γαλλική εφημερίδα «L’ illustration», τεύχη της οποίας φυλάσσονται στο Μουσείο Τυπογραφίας, δημοσιεύει φλογερά κείμενα υπέρ της επανάστασης κάνοντας ιδιαίτερη μνημεία στις «Αμαζόνες της Κρήτης». Γυναίκες που είχαν πάρει τα άρματα και πολεμούσαν στα βουνά δίπλα στους άντρες, αιφνιδιάζοντας τον εχθρό στα δύσβατα μονοπάτια των βουνών ενώ παράλληλα τροφοδοτούσαν τους επαναστάτες και περιέθαλπαν τους τραυματίες. Στο φύλλο της 17ης Αυγούστου 1867 η εφημερίδα δημοσιεύει κείμενο με σχετική ξυλογραφία με πενήντα νεαρές Λακκιώτισσες που παρουσιάζεται στο Μουσείο Τυπογραφίας.
Έναν χρόνο αργότερα, στο φύλλο της 8ης Αυγούστου του 1868 η γαλλική εφημερίδα L’ illustration δημοσιεύει ξυλογραφία ενός Κρητικού μαζί με μια Κρητικοπούλα αντάρτισσα, που φοράνε παρόμοιες φορεσιές, ζωσμένους με άρματα. Με τίτλο «Αντωνούσα Καστανοπούλου, η Αμαζόνα της Κρήτης», το κείμενο υπογράφει μια άλλη γυναίκα, η γνωστή για τα φιλελληνικά της αισθήματα, συγγραφέας, Dora D’Istria.
Η Dora D’ Istria αναφέρεται στην Αντωνούσα Καστανοπούλα, δηλ. το γένος Καστανάκη, μέσα από δημοσίευμα της αγγλικής εφημερίδας Daily News για την κρητική εξέγερση που είχε γράψει ο Γάλλος συγγραφέας M. Audiffret. Σε αυτό επισημαίνεται μεταξύ άλλων ότι οι αγώνες των Κρητικών είναι κάτι που κανείς αμερόληπτος παρατηρητής δεν μπορεί να αγνοήσει όπως και τις σκληρές δοκιμασίες που υποφέρουν οι Κρητικές γυναίκες από την αρχή των εχθροπραξιών.
«Το λαϊκό αίσθημα δεν έπαψε ποτέ να είναι με τους εξεγερμένους, οι οποίοι υπομένουν κάθε είδους θυσίες, αντί να παραιτηθούν στην ξένη κυριαρχία. Φαίνεται μάλιστα ότι αυτά τα συναισθήματα έχουν οπλίσει περισσότερο τα χέρια των γυναικών. Είδαμε πρόσφατα, στην Αθήνα, μια νεαρή Κρητικιά που φιγουράρει ανάμεσα στους αρχηγούς της εξέγερσης. Την λένε Αντωνούσα Καστανοπούλου. Η φορεσιά της αποτελείται από ένα γκρι σακάκι, ένα κοκκινωπό γιλέκο στολισμένο με δύο σειρές κουμπιά, μια κόκκινη ζώνη στην οποία μέσα βρίσκονται δύο πιστόλια, ένα φαρδύ μπλε παντελόνι που φτάνει μέχρι το γόνατο και φαρδιές γκέτες στο ίδιο χρώμα με το σακάκι. Το κεφάλι της είναι καλυμμένο με ένα κόκκινο φέσι, του οποίου η βαριά μπλε φούντα είναι γερμένη στον ώμο. Οι συμπολεμιστές της υμνούν το θάρρος και τον πατριωτισμό της».
Για την Αντωνούσα Καστανάκη, συναντάμε δημοσιεύματα και στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, καθώς την ίδια χρονιά, το 1868, η εφημερίδα Portrland daily press, γράφει για ένα νεαρό κορίτσι από την Κρήτη που συμμετέχει στην Επανάσταση. Η εφημερίδα αναφέρεται στην ηλικία της, ότι τότε ήταν μόλις 19 ετών, ότι δεν γνώριζε να διαβάζει, πως κάπνιζε τσιγάρα κι ήταν μάλλον όμορφη ενώ διοικούσε ένα σώμα 500 ανταρτών!
Σύμφωνα με τον συγγραφέα και ερευνητή Νίκο Ψιλάκη, η Αντωνούσα καταγόταν από το χωριό Κερά της Κισσάμου και η δράση της αναφέρεται στην “ Ιστορία της Κισσάμου επί τουρκοκρατίας “. Πολέμησε κοντά στους οπλαρχηγούς Σκαλίδη και Καρτσώνη στη μάχη Λουσακιών, Συρικαρίου και Δραπανιά, στη Μάχη Τοπολίων – Τριών Αλωνιών και αλλού, δίνοντας το παράδειγμα και σε άλλες Κρητικοπούλες. Το καλοκαίρι του 1868 για να αποφύγει την καταδίωξη των Tούρκων ταξίδεψε στην Αθήνα όπου και πιθανόν ελήφθη η συγκεκριμένα φωτογραφία με το πορτρέτο της το οποίο μετατράπηκε σε χαρακτικό και δημοσιεύθηκε σε εφημερίδες της Ευρώπης.
