Ελλείψεις ως προς πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την τεκμηρίωση της πολιτικής κατά της απάτης και της διαφθοράς, διαπιστώνει πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (Ε.Ε.Σ.). Σε μια αποστροφή της ανακοίνωσης του Ε.Ε.Σ. αναφέρεται ότι «κρίνεται απολύτως απαραίτητη μια πολιτική διαφάνειας και λογοδοσίας προκειμένου οι θεσμοί αυτοί να εκτελούν ορθά τα καθήκοντά τους και να διασφαλίζουν την ακεραιότητα του προσωπικού τους». Αυτό το σημείο θεωρούμε ότι χωλαίνει σημαντικά, λόγος για τη συγγραφή του σημερινού σημειώματός μας.
Βασικες διαπιστωσεις του Ε.Ε.Σ.
Σύμφωνα με Δελτίο Τύπου της 10 Απριλίου 2014, σε έκθεση των ελεγκτών της Ε.Ε. αποφαίνονται ότι η σχετική έκθεση της Επιτροπής για τη διαφθορά αποτελεί ένα καλό αρχικό βήμα, αλλά παρουσιάζει ελλείψεις.
Σε επιστολή που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (Ε.Ε.Σ.) προς τους ηγέτες της Ε.Ε., επικρίνει την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καταπολέμηση της διαφθοράς ως υπερβολικά περιγραφική, όχι αρκετά αναλυτική, χωρίς ουσιαστικά ευρήματα και αντιθέτως, ως βασιζόμενη, σε αποτελέσματα δημοσκοπήσεων σχετικά με την αντίληψη περί διαφθοράς, των οποίων η χρησιμότητα είναι περιορισμένη.
«Εκ πρώτης όψεως, τα πορίσματα της έκθεσης της Επιτροπής φαίνονται ανησυχητικά. Ωστόσο, τα ευρήματα της έκθεσης βασίζονται κυρίως στις αντιλήψεις των πολιτών και των επιχειρήσεων», δήλωσε αξιωματούχος του οργάνου αυτού και συνέχισε: «Η πραγματικότητα μπορεί κάλλιστα να είναι διαφορετική. Και είναι ατυχές το γεγονός ότι η Επιτροπή απέκλεισε τα θεσμικά και λοιπά όργανα της Ε.Ε. από την ανάλυσή της».
Οι ελεγκτές της Ε.Ε. δήλωσαν ότι η διαφθορά και η απάτη πλήττουν την εμπιστοσύνη στους δημόσιους θεσμούς και στη δημοκρατία καθώς επίσης ότι υπονομεύουν τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς της Ε.Ε. Το Ε.Ε.Σ. χαιρετίζει την έκθεση της Επιτροπής για την καταπολέμηση της διαφθοράς ως μια πολλά υποσχόμενη αρχή για εποικοδομητική συζήτηση. Το Ε.Ε.Σ., ως ανεξάρτητο όργανο ελέγχου, ενθαρρύνει μια τέτοια συζήτηση, διότι αυτή συνεισφέρει σημαντικά στη λογοδοσία των δημοσίων θεσμών, τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Ε.Ε., προς όφελος των πολιτών της. Η προαγωγή της χρηστής διακυβέρνησης μέσω της βελτίωσης της διαφάνειας και λογοδοσίας -ιδίως στο πεδίο των μέτρων για την καταπολέμηση της διαφθοράς- είναι αναγκαία για την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης του κοινού στους δημόσιους θεσμούς. Κρίνεται απολύτως απαραίτητη μια πολιτική διαφάνειας και λογοδοσίας προκειμένου οι θεσμοί αυτοί να εκτελούν ορθά τα καθήκοντά τους και να διασφαλίζουν την ακεραιότητα του προσωπικού τους. Η διαφάνεια και η ακεραιότητα αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την καταπολέμηση της απάτης και της διαφθοράς.
Αναγκαιες βελτιωσεις
Το Ε.Ε.Σ. θεωρεί αναγκαία την περαιτέρω ανάπτυξη εμπεριστατωμένων, έγκαιρων και σαφών δεδομένων καθώς και ανεξάρτητων αξιολογήσεων, σε επίπεδο Ε.Ε. και κρατών μελών προκειμένου να προσδιοριστούν: 1) οι τομείς που ενέχουν πραγματικό κίνδυνο, 2) τα αίτια εμφάνισης της διαφθοράς καθώς και 3) τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν, αλλά και τα μέτρα που έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά. Η θέσπιση των μέτρων καταπολέμησης της διαφθοράς βάσει αντιλήψεων και όχι βάσει πραγματικών κρουσμάτων διαφθοράς ενέχει τον κίνδυνο τα μέτρα αυτά να είναι ασκόπως επαχθή και ανίκανα να αντιμετωπίσουν τα πραγματικά αίτια της διαφθοράς.
Ο μηχανισμός της Ε.Ε. για την καταπολέμηση της διαφθοράς του 2011, που βασίζεται στο άρθρο 83 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υποχρεώνει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συντάσσει έκθεση για την καταπολέμηση της διαφθοράς κάθε δύο έτη, αρχής γενομένης το 2013.
Η έκθεση της Επιτροπής περιγράφει τις τάσεις και εξελίξεις στον τομέα της διαφθοράς και εντοπίζει ορισμένα επιτυχημένα μέτρα για την καταπολέμησή της, τα οποία χρησιμοποιούνται από τα κράτη – μέλη. Στο πλαίσιο αυτό, η έκθεση καλύπτει ένα ευρύ φάσμα ζητημάτων καθώς και συγκεκριμένους τομείς, που ενέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο εμφάνισης διαφθοράς. Ωστόσο, η έκθεση έχει κυρίως περιγραφική φύση. Βασίζεται στα πορίσματα συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης, σε στοιχεία προερχόμενα από το Ευρωβαρόμετρο καθώς και σε επισκόπηση των μέτρων καταπολέμησης της διαφθοράς. Στερείται πληροφοριών σχετικά με συγκεκριμένα ευρήματα.
Στο πλαίσιο της πρώτης έκθεσής της για την καταπολέμηση της διαφθοράς, η Επιτροπή δεν προβαίνει σε συσχέτιση με το ευρύτερο ζήτημα της απάτης και της διαφθοράς τόσο στην Ε.Ε. όσο και στα κράτη – μέλη της. Η Επιτροπή, ωστόσο, εκθέτει επιχειρήματα σχετικά με τη θεματική εστίαση στις δημόσιες συμβάσεις. Οι δημόσιες συμβάσεις αποτελούν πεδίο που επηρεάζει σημαντικά τις εκτιμήσεις του Ε.Ε.Σ. για το ποσοστό σφάλματος και, ως εκ τούτου, θεωρούνται ως τομέας υψηλού κινδύνου. Η εκτίμηση του ποσοστού σφάλματος από το Συνέδριο δεν συνιστά μέτρηση της απάτης ή της διαφθοράς. Τα σφάλματα στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων μπορεί να σημαίνουν ότι οι στόχοι των κανόνων περί δημόσιων συμβάσεων -ήτοι η προώθηση του θεμιτού ανταγωνισμού και η διασφάλιση της κατακύρωσης της σύμβασης στον υποψήφιο που υπέβαλε την καλύτερη προσφορά – δεν έχουν επιτευχθεί σε όλες τις περιπτώσεις. Το ΕΕΣ αναφέρει στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF), που διαθέτει εξουσίες διεξαγωγής ερευνών, οποιεσδήποτε ύποπτες περιπτώσεις απάτης και διαφθοράς ανακύπτουν στο πλαίσιο των εν λόγω αδυναμιών.
Η έκθεση για την καταπολέμηση της διαφθοράς, που δημοσιεύθηκε από την Επιτροπή, αξιολογεί τα επιτεύγματα εθνικών πρωτοβουλιών. Δεν παρέχει πειστική εξήγηση σχετικά με τον αποκλεισμό από την ανάλυση των θεσμικών και λοιπών οργάνων της ΕΕ. Εντούτοις, όπως διαφαίνεται από την ίδια την έκθεση, από την αξιολόγησή της στην οποία προέβη, μεταξύ άλλων, ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής, καθώς και από τη σχετική συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η παράλειψη των θεσμικών και λοιπών οργάνων της ΕΕ από την έκθεση υπήρξε ατυχής επιλογή.
Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την καταπολέμηση της διαφθοράς διατίθεται στον ιστότοπο: http://ec.europa.eu/dgs/home-affairs/e-library/documents/policies/organized- crime-and-human-trafficking/corruption/docs/acr_2014_el.pdf
Συμπερασματικά
Τα βασικά συμπεράσματα εξάγονται από την απλή ανάγνωση της ανακοίνωσης του ελεγκτικού αυτού οργάνου:
1. Ο λόγος για τον οποίο η Κομισιόν αναφέρεται στην έκθεση μόνο στην πολιτική και τα επιτεύγματα εθνικών πρωτοβουλιών και στα κράτη μέλη, δεν αποτελεί μόνο ατυχή επιλογή της Κομισιόν, αλλά σίγουρα ξεφεύγει από την ουσία του άρθρου 83 της Συνθήκης που αναφέρεται όχι σε καθένα κράτος μέλος χωριστά, αλλά στην ολότητα της ΕΕ.
2. Ατυχής η επιλογή, αλλά προσωπική εμπειρία με υποχρεώνει να σκέφτομαι ότι η επιλογή αυτή είναι εσκεμμένη και ως εκ τούτου, πρέπει να απορριφθεί ολόκληρη η έκθεση και να προχωρήσουν στη ουσιαστική αντιμετώπιση των προβλημάτων, με νέα έκθεση στην οποία θα αναφέρονται όλες οι διαδικασίες που έχουν θεσμοθετηθεί και εκείνες που προτείνονται, σεβόμενοι τα ανθρώπινα δικαιώματα και τους παγκόσμιους θεσμούς.
3. Η εμπιστοσύνη του κοινού στους δημόσιους θεσμούς έχει πληγεί ανεπανόρθωτα, και κυρίως έναντι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εξαιτίας πράξεων και παραλείψεων, όσον αφορά τη διενέργεια ελέγχων οικονομικού περιεχομένου, όπως αναφέρεται και σε ειδική ιστοσελίδα, όπου αναλύονται πάμπολλα παραδείγματα. Ο ενδιαφερόμενος μπορεί να επισκεφθεί την ιστοσελίδα αυτή στη διεύθυνση www <http://www.asktheeu.org> .asktheeu.org
4. Πιστεύουμε ότι το Γραφείο της Κομισιόν στην Αθήνα, θα πρέπει να αναμεταδίδει τις αναλύσεις αυτές, ώστε να αρχίσουν να ιδρώνουν στις Βρυξέλλες, όπου οι λάθος αποφάσεις της καθημερινότητας διαδέχονται τις λάθος αποφάσεις στρατηγικής επιλογής.
