Κύριε διευθυντά,
σαν κάτοικος και ιδιοκτήτρια διατηρητέου κτηρίου στην Παλιά Πόλη Χανίων και συνάμα ιδρυτικό μέλος του Πολιτιστικού Αναπτυξιακού Συλλόγου Μονίμων Κατοίκων της Παλιάς Πόλης Χανίων, νομίζω ότι έχω το δικαίωμα να διατυπώσω κάποιες απόψεις μου σχετικά με την παρέμβαση που ετοιμάζεται στην καρδιά της πόλης, στο λόφο Καστέλλι, στην καρδιά δηλαδή της Μινωικής Κυδωνίας.
Στην καρδιά της πόλης των Χανίων σε διάρκεια αιώνων που λειτούργησε ως διοικητικό κέντρο, στη Μινωική εποχή, στην Αρχαιότητα , στη Βυζαντινή και Ενετική εποχή, ακόμα και στην Τουρκοκρατία (εκεί υπήρχε το σαράι του Πασά). Και συνέχισε να λειτουργεί κατά κάποιο τρόπο σαν ένα μέρος της Διοίκησης της πόλης και όχι μόνο, με την ανέγερση του Διοικητηρίου της 5ης Μεραρχίας Κρητών μέχρι τα νεότερα χρόνια και τέλος με την παραχώρηση των κτηρίων της 5ης Μεραρχίας και των Τουρκικών Φυλακών στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Και ο όρος “παραχωρήθηκε” και όχι “πωλήθηκε” είναι ο σωστός, αφού παρά το αντίτιμο που δόθηκε για την απόκτησή του, η “αγοραπωλησία” αυτή δεν θα γινόταν με άλλο φορέα εκτός από το κορυφαίο εκπαιδευτικό ίδρυμα του τόπου, που αυτονόητα θα υπερασπιζόταν την Ιστορία και την ταυτότητά του ως αρχαιολογικού χώρου.
Αντί αυτού και την τήρηση της στοιχειώδους υποχρέωσής του να αποτρέψει τουλάχιστον την ετοιμορροπία του (για σχολές Μηχανικών μιλάμε), έρχεται να το παραχωρήσει στην τουριστική εκμετάλλευση, επικαλούμενο το δικαίωμά του στο Αυτοδιοίκητο. Και το Αυτοδιοίκητο βέβαια δεν μπορεί να του το αρνηθεί κανείς, ούτε το δικαίωμά του να διαχειρίζεται την περιουσία του (που δεν περιορίζεται στα παραπάνω κτήρια) προς όφελος του εκπαιδευτικού του έργου ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ. Εδώ ακριβώς βιάστηκε και έσφαλε η παρούσα Πρυτανεία. Αποφάσισε αυθαίρετα και με την έπαρση του απόλυτου γνώστη, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση με το Υπουργείο Πολιτισμού που θέτει τους όρους διαχείρισης των αρχαιολογικών χώρων και χωρίς να αναρωτηθεί για τη γνώμη της κοινωνίας του τόπου, οπότε θα είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει για την εξεύρεση λύσης και να ακούσει και τη γνώμη όσων επιστημόνων (καθηγητών Πανεπιστημίων από ολόκληρη τη χώρα και του ίδιου του Πολυτεχνείου Κρήτης), καλλιτεχνών και γενικά ανθρώπων του πνεύματος που διαμαρτυρήθηκαν για την αυθαιρεσία αυτή μόλις έγινε γνωστή.
Η αντίδραση είναι αυτονόητη και αλίμονο αν δεν υπήρχε. Αυτό θα σήμαινε ότι οι Χανιώτες έχομε χάσει κάθε επαφή με την Ιστορία και τον πολιτισμό μας, ότι δεν έχουν μείνει άνθρωποι να υπερασπιστούν τον τόπο.
Υπήρξαν τοποθετήσεις μέσω του Τύπου, έντυπου και ηλεκτρονικού, συλλογικοτήτων και μεμονωμένων πολιτών, μεταξύ αυτών και του Συλλόγου μας των Μονίμων Κατοίκων κατά της απόφασης αυτής που δείχνει να αγνοεί ότι ο τόπος είναι Αρχαιολογικός Χώρος, πρώτης προτεραιότητας, όπου διεξάγονται ανασκαφές, ότι υπάρχουν γύρω του κτήρια υπό απαλλοτρίωση και ότι το περισσότερο που μπορεί να κάνει είναι να διατηρήσει τα κτήρια μορφολογικά ώς έχουν, σύμφωνα με το νόμο. Εξάλλου, οι ιδιοκτήτες ακινήτων στην Παλιά Πόλη, από το 1965 που ανακηρύχτηκε Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο και τα κτήρια σε αυτήν Διατηρητέα, εμείς υποχρεωθήκαμε να τα διατηρήσομε “ως έχουν” με ίδια μέσα. Κτήρια με στατικά προβλήματα που απαιτούν πολύ μεγάλο κόστος ώστε να διατηρηθούν χωρίς δραστικές επεμβάσεις που να αλλοιώνουν τον χαρακήρα των, με επιπτώσεις όμως στη λειτουργικότητά των. Πολλοί υποχρεώθηκαν να πωλήσουν ακόμα και σε ξένους, λόγω αδυναμίας να αντιμετωπίσουν το δυσβάστακτο κόστος της αναπαλαίωσής τους.
Με νεότερο νόμο, ολόκληρη η Π.Π. και φυσικά το επίμαχο Καστέλλι, χαρακτηρίστηκε αρχαιολογικός χώρος, χωρισμένος σε ζώνες προτεραιότητας προστασίας. Επομένως το περισσότερο που μπορεί να γίνει πάνω στην Ακρόπολη της Μινωικής Κυδωνίας είναι να διατηρηθούν τα συγκεκριμένα κτήρια ώς έχουν. Το τι είδους Τουριστική Επένδυση Πολυτελείας μπορεί να γίνει με αυτούς τους όρους και με την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν μπορεί να επεκταθεί σε ολόκληρο το λόφο, είναι το ερώτημα που πρέπει να απασχολήσει την επενδύτρια εταιρεία. Το κατά πόσο μπορούμε να προικίσομε την Ακρόπολη, την Κνωσσό των Χανίων με καζανάκια και ξαπλώστρες είναι ένα ερώτημα που θέλω να απευθύνω στους κυρίους της Πρυτανείας, στους Αρχαιολόγους και στους καθηγητές του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ας ρωτήσομε σχετικά τον καθηγητή κ. Σταμπολίδη που ανέδειξε, με υπομονή και επιμονή, την Αρχαία Ελεύθερνα.
Όσον αφορά τους πολιτικούς που τάχθηκαν υπέρ της “αξιοποίησης”, τους Χανιώτες και τους έχοντες κάποιους δεσμούς με τα Χανιά, θα τους έλεγα να σκεφθούν σαν Χανιώτες. Να ξεφύγουν από το ψευδοδίλημμα “κατάληψη ή αξιοποίηση”. Να ξεφύγουν από το ζήτημα της δήθεν αμφισβήτησης του Αυτοδιοίκητου του Ιδρύματος που σαφώς είναι αδιαμφισβήτητο, με την προϋπόθεση βέβαια ότι σέβεται τους Νόμους του Κράτους. Και εδώ, παραβιάζεται από το Π.Κ. ο νόμος που διέπει τις λειτουργίες της Π.Π. ως αρχαιολογικού χώρου και τον οποίο είναι υποχρεωμένος να τηρεί ο κάθε μικροϊδιοκτήτης στον ευρύτερο χώρο της (και που μάλιστα είναι σε χαμηλότερη προτεραιότητα προστασίας από ό,τι η καρδιά του Αρχαιολογικού χώρου). Ας ρωτήσουν τους Αρχαιολόγους, που σίγουρα βρίσκονται ως μέλη ή φίλοι σε κάθε κόμμα, τι σημαίνει το “παλίμψηστο” του λόφου Καστέλλι, το σημείο όπου ανιχνεύονται τα σημάδια εποχών και πολιτισμών από τη Μινωική (και ενωρίτερα) εποχή μέχρι τις ημέρες μας. Να μάθουν ότι μιλάμε για την Ακρόπολη της Αρχαίας Κυδωνίας, της μιας από τις δύο σημαντικότερες μινωικές πόλεις της Κρήτης (μαζί με την Κνωσσό) που διατηρήθηκαν ζωντανές στη διάρκεια της Αρχαιότητας και ήταν οι τελευταίες ολόκληρης της Ελλάδας που κατακτήθηκαν από τους Ρωμαίους. Ότι οι διαδοχικές χρήσεις του λόφου από τους Βυζαντινούς, τους Ενετούς και τους Τούρκους ως κέντρου της Διοίκησής των διατήρησαν ζωντανό το λόφο στη διάρκεια του χρόνου, από την άλλη μεριά όμως κάλυψαν τα σημαντικά στοιχεία που αναδεικνύουν τον μινωικό και αργότερα τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό της. Ότι στο χώρο έχει βρεθεί σφράγισμα σε πηλό με εικονιζόμενη μορφή που φέρει δόρυ στην κορυφή συγκροτήματος κτηρίων παρόμοια με εκείνα της Κνωσσού, σε κορυφή λόφου (αυτή την εικόνα φέρει η σφραγίδα του Συλλόγου μας των Μονίμων Κατοίκων). Στο Καστέλλι έχει επίσης βρεθεί, πήλινη πινακίδα με επιγραφή Γραμμικής Α’, από τις αρχαιότερες της Μεσογείου.
Ας αναρωτηθούν ως Χανιώτες γιατί η Κυδωνία, με ιστορία τουλάχιστον 5.000 χρόνων, δεν αναδείχτηκε όλα αυτά τα χρόνια, αντίθετα με την Κνωσσό. Βέβαια υπάρχουν κτίσματα που πρέπει να απαλλοτριωθούν και είναι δεσμευμένα και αυτό αποτελεί ένα πρόβλημα, δεν σημαίνει όμως ότι η Ακρόπολη, όπως είναι σήμερα, με αρκετό ελεύθερο χώρο, μπορεί να γίνει πολυτελές ξενοδοχείο, βάζοντας οριστικά τέλος στην όποια προσπάθεια ανάδειξής της.
Μήπως όλοι εμείς οι Χανιώτες και κυρίως οι πολιτικοί που αποφασίζουν δεν γνωρίζουν την αξία της Κυδωνίας και δεν μπορούν να καθίσουν και να συνεννοηθούν, παρά τις πολιτικές διαφορές τους, για την ανάγκη ανάδειξης του πλούτου του πολιτισμού μας; Επαναλαμβάνω: εμείς οι Χανιώτες ως Χανιώτες.
Πολλές φορές ντράπηκα όταν υποχρεώθηκα να δείξω σε αλλοδαπούς, πληροφορημένους καλύτερα από εμάς, πού είναι η Αρχαία Κυδωνία. Το μόνο που είχα να τους δείξω ήταν μικρής έκτασης ανασκαφές στο λόφο Καστέλλι και ό,τι διατηρήθηκε σε υπόγεια κτηρίων στην οδό Κατρέ και στην οδό Δασκαλογιάννη (στη Δασκαλογιάννη σε ιδιωτικά κτήρια).
Το να αντιδρρούμε απέναντι στο ζήτημα αυτό ανάλογα με την κομματική μας τοποθέτηση είναι τουλάχιστον γελοίο αν δεν ήταν τραγικό.
Υ.Γ. Το κείμενό μου αυτό συντάχθηκε πριν από την ανακοίνωση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, η οποία είναι καθοριστικής σημασίας. Το δίνω όμως στη δημοσιότητα για να δείξω τι γνωρίζει και πώς σκέπτεται “απλοϊκά” ένας πολίτης των Χανίων.
