Η πανδημία του COVID-19 φαίνεται να εξελίσσεται ως ένα συνταρακτικό γεγονός του πρώιμου 21ου αιώνα που επιφέρει (και πρέπει) σημαντικές μεταλλαγές σε υγειονομικό, οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο. Στο επίπεδο δε της ελληνικής οικονομίας, οι κλυδωνισμοί είναι ήδη ιδιαίτερα εμφανείς. Η εξαιρετικά έντονη έκθεση της οικονομίας στον μαζικό, κυρίως, τουρισμό ενεργοποιεί μακροχρόνια ελλείμματα διάρθρωσης και αναπτυξιακού σχεδιασμού της οικονομίας και όπως φαίνεται θα επιφέρει σειρά ανισορροπιών στο επίπεδο των μακροοικονομικών μεγεθών, της απασχόλησης αλλά και της επιχειρηματικότητας.
Ειδικότερα στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, όπου τα μέτρα στήριξης είναι από πολύ αδύναμα έως ανύπαρκτα, οι επιπτώσεις αναμένονται ισχυρότερες με αρκετές από αυτές τις επιχειρήσεις να εισέρχονται στη κοιλάδα του «ξαφνικού θανάτου». Επιπλέον η νεοφιλελεύθερη επιλογή της ‘δημιουργικής καταστροφής’ συνδυάζεται με την πλήρη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και οδηγεί στην μείωση μισθών, στη συνολική καθίζηση των εισοδημάτων και της εσωτερικής ζήτησης. Επανέρχεται έτσι απειλητικά, ο κίνδυνος ενεργοποίησης ενός νέου υφεσιακού καθοδικού κύκλου.
Παράλληλα αυτών δυσκολιών, όλο και περισσότεροι κατανοούν ότι συγχρόνως με τα επιπρόσθετα μέτρα στήριξης που πρέπει ληφθούν άμεσα ,ενισχύεται και η ανάγκη διαμόρφωσης ενός εναλλακτικού παραγωγικού υποδείγματος το οποίο θα οδηγήσει την χώρα εκτός της κρίσης και θα δημιουργήσει διαδρομές διατηρήσιμης και βιώσιμης ανάπτυξης.
Νέο μοντέλο
Το νέο αναπτυξιακό παράδειγμα θα πρέπει να εδράζεται στους 17 στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ και για τον λόγο αυτό θα πρέπει να έχει στον πυρήνα του τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και την απομείωση των κοινωνικών περιφερειακών και ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, υποστηρίζοντας παράλληλα μια συνολική μεταλλαγή της εθνικής παραγωγικής διαδικασίας. Κεντρικοί άξονες της μεταλλαγής αυτής πρέπει να είναι η επένδυση στην έρευνα και στην διασύνδεσή της με τα παραγωγικά συστήματα, η ανάπτυξη της καινοτομίας σε όλο το φάσμα της παραγωγικής δραστηριότητας, η αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού και η ενίσχυση κάθε νέας μορφής συνέργειας και συνεργασίας ιδιαίτερα μεταξύ των μικρών επιχειρήσεων υπερβαίνοντας με αυτόν τον τρόπο τις δυσκολίες λόγω αρνητικών παραδειγμάτων του παρελθόντος.
Οι παραπάνω αρχές θα παραμένουν ευχές προς επικοινωνιακή κατανάλωση, αν δεν μετουσιώνονται σε ολοκληρωμένα και εφαρμόσιμα σχέδια ανάπτυξης εθνικής, περιφερειακής και τοπικής διάστασης τα οποία θα αναδεικνύουν τα ενδογενή συγκριτικά πλεονεκτήματα διαφοροποίησης δημιουργώντας πολύπλευρα και ολιστικά αναπτυξιακά συμπλέγματα στηριγμένα στον παραγωγικό, φυσικό και πολιτιστικό μας κεφάλαιο και ιδίως στο ανθρώπινο δυναμικό. Η Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή. Επιτροπή τον Ιούλιο 2018 στη πράξη ακυρώθηκε και είμαστε στην αναμονή μιας νέας που θα προκύψει από «επιτροπή σοφών» που θα συγκροτήσει η νέα κυβέρνηση. Συγχρόνως το Υπουργείο Ανάπτυξης παρουσίασε το σχέδιο του πενταετούς Αναπτυξιακού Προγράμματος του ΠΔΕ συνολικού προϋπολογισμού 10 δισ. με βασικούς στόχους την Έξυπνη Ανάπτυξη, την Πράσινη Ανάπτυξη, την Ανάπτυξη Υποδομών, την Κοινωνική Ανάπτυξη και την Εξωστρέφεια. Σύντομα θα επανεκκινηθεί ο σχεδιασμός του νέου ΕΣΠΑ 2021-27 όπου για τη χώρα μας αντιστοιχούν 21 περίπου δισ. ενώ είμαστε σε αναμονή των τελικών αποφάσεων για Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης με προτεινόμενη χρηματοδότηση για τη χώρα 22 δις και δάνειο 10 δισ. περίπου από τα μέσα του 2021.
Ανάπτυξη με όρους εθνικής ωφέλειας
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστούν, η ανάγκη συσχέτισης των τριών αυτών χρηματοδοτικών πακέτων (συνολικού ύψους 60 δις) θέτοντας τις επιμέρους προτεραιότητες και στόχους, της ουσιαστικής διαβούλευσης και συμμετοχής της κοινωνίας στο σχεδιασμό και της στελέχωσης των αρμόδιων υπηρεσιών του Δημοσίου και της Αυτοδιοίκησης. Είναι βασικές προϋποθέσεις για την επιτάχυνση της εξειδίκευσης και ωρίμανσης των επιμέρους σχεδίων και εν ’τέλει για την βέλτιστη και αποδοτική αξιοποίηση των οικονομικών πόρων.
Στο πλαίσιο των παραπάνω πρέπει να δούμε και το οικοσύστημα της ελληνικής επιχειρηματικότητας το οποίο εδράζεται στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις οι οποίες αντιμετωπίζουν την διττή πρόκληση επιβίωσης και μετασχηματισμού σε βραχυπρόθεσμο και μεσο-μακροπρόθεσμο επίπεδο.
Στο βραχυπρόθεσμο η κυριότερη πρόκληση είναι η προσαρμογή στο νέο περιβάλλον που συνεπάγεται η πανδημία με τα νέα πρωτόκολλα, τα οποία και αυξάνουν το σταθερό κόστος των επιχειρήσεων, και μάλιστα εν μέσω μιας συγκυρίας περιορισμένης ζήτησης. Η γενναία υποστήριξη του κράτους στο επίπεδο αυτό μέσα από διάφορα εργαλεία είναι απαραίτητη. Επίσης κρίσιμη λογίζεται η υποστήριξη της ιδιωτικής κατανάλωσης ειδικά εν μέσω της δραματικής συρρίκνωσης των τουριστικών αφίξεων ,της ιδιωτικής κατανάλωσης και μείωσης των εξαγωγών (-30.6% Απρίλιος 2020/Απρίλιος 2019). Η μεσο-μακροπρόθεσμη πρόκληση αφορά στην προσαρμογή στα νέα δεδομένα της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης, η οποία αποτελεί και την (κυριότερη) προϋπόθεση για το αναγκαίο scale-up και τον συνακόλουθο μετασχηματισμό των ΜμΕ, καθώς και η σύνδεση των επιχειρήσεων με απαιτήσεις της κλιματικής αλλαγής αλλά και του ενεργειακού μετασχηματισμού.
Η Κρήτη μπορεί να απαντήσει και σε αυτές τις προκλήσεις
Με την παραγωγική αναμόρφωση και την ποιοτική ανάπτυξη του αγροδιατροφικού τομέα και κορωνίδα τη Κρητική διατροφή. Με την ανάπτυξη της έξυπνης γεωργίας, την αξιοποίηση της βιοτεχνολογίας και γενικότερα των νέων αγροτεχνολογιών, τη διεύρυνση των παραγόμενων προϊόντων και την αναβάθμιση του ανθρωπίνου κεφαλαίου των παραγωγών, μέσω συνεργατικών δικτύων και ενώσεων.
Με τουρισμό υψηλής προστιθέμενης αξίας, όλο το χρόνο, με την ανάπτυξη του πολυθεματικού τουρισμού και με στροφή στο πλούτο της ενδοχώρας. Με μεταστροφή του τουριστικού branding προς ένα περισσότερο πλουραλιστικό διακριτό μοντέλο το οποίο θα ενοποιεί τα πλούσια παραγωγικά-πολιτισμικά και περιβαλλοντικά «micro» σε ένα δυναμικό και αυθεντικό ενιαίο σύνολο.
Με την ενίσχυση του βιομηχανικού και ανασυγκρότηση του βιομηχανικού-μεταποιητικού τομέα με αρωγό τα Ερευνητικά Ιδρύματα και Ινστιτούτα και στο πλαίσιο ευρύτερων οριζόντιων και κάθετων συνεργειών και διασυνδέσεων (δίκτυα-clusters). Με ενίσχυση της μεταποίησης και τυποποίησης των αγροδιατροφικών προϊόντων, την πράσινη και κυκλική οικονομία και την τεχνολογική υποστήριξη της αγροτικής παραγωγής, του τουρισμού και της δίκαιης ενεργειακής μετάβασης.
Η κρίση δεν θα πρέπει να αποτελέσει την αφορμή για την υιοθέτηση της λογικής του μοιραίου και του μονόδρομου μιας (ασθενικής) οικονομικής μεγέθυνσης. Αντίθετα μια πλουραλιστική και διατηρήσιμη ανάπτυξη, με επίκεντρο το περιβάλλον και τον άνθρωπο, είναι η αναγκαία συνθήκη για βιώσιμους ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης.
Ως Περιφέρεια Κρήτης εξειδικεύουμε τη στροφή της περιφέρειας προς τη βιώσιμη ανάπτυξη δημιουργώντας παράλληλα τους μηχανισμούς υποστήριξης της μεταστροφής
Ας μην ξεχνάμε ότι ο σχεδιασμός του ‘αύριο’ είναι η αναγκαία συνθήκη για τη βιωσιμότητα στο “σήμερα”!!
