Η Περιφέρεια Κρήτης και η κρατική παρέμβαση ως αντίδοτο του COVID-19
H παγκόσμια οικονομία, μετά από μια δεκαετία εύθραυστης ανάπτυξης, κλυδωνίζεται από τις οικονομικές επιπτώσεις της επιδημίας του COVID-19. Σε μεγάλο βαθμό, ακόμα και, οι άμεσες συνέπειες της πρωτοφανούς αυτής κρίσης δεν μπορούν να προσδιοριστούν ενώ, και οι μέχρι τώρα εκτιμήσεις διατυπώνονται με ιδιαίτερα απαισιόδοξους τόνους. Τα (διαδοχικά) shock, τόσο από την πλευρά της ζήτησης (demandside), όσο και από την πλευρά της προσφοράς (supplyside), προκαλούν αλυσιδωτά προβλήματα στη διάρθρωση του διεθνούς εμπορίου, που αποτέλεσε σημαντικό επιταχυντή της παγκόσμιας οικονομίας μετά την ύφεση.
Σε αυτό το δυσμενές (διεθνές) πλαίσιο η ελληνική οικονομία καλείται να αντιμετωπίσει σειρά αρνητικών επιπτώσεων, ούσα σε φθίνουσα αναπτυξιακή πορεία ήδη από το τελευταίο τρίμηνο του 2019. Ο χαμηλός πληθωρισμός, η μείωση της βιομηχανικής παραγωγής και του κύκλου εργασιών στη βιομηχανία αλλά και η οριακή αύξηση του κύκλου εργασιών στο λιανικό εμπόριο αναδεικνύουν την εύθραυστη πορεία της ελληνικής οικονομίας. Παράλληλα, η προβλεπόμενη σημαντική μείωση των τουριστικών εσόδων, τα οποία ανήλθαν περίπου στα 18,2 δις ευρώ για το 2019, εκτιμάται ότι θα ασκήσει σημαντική συμπίεση στην ιδιωτική κατανάλωση, η οποία συνεχίζει να παραμένει η κυρίαρχη συνιστώσα του ΑΕΠ (68% για το 2018).
Από την άλλη πλευρά, για την περιφέρεια Κρήτης, οι συνέπειες είναι αχαρτογράφητες. Η αναπόφευκτα δραματική μείωση των τουριστικών εισπράξεων, η μεγάλη μείωση της ελαιοπαραγωγής, το ναυάγιο των κηπευτικών, η διαφαινόμενη συμπίεση των εξαγωγών, ιδίως προς την Ιταλία που αποτελεί ένα σημαντικό εισαγωγέα και η συνακόλουθη μείωση της απασχόλησης και του διαθέσιμου εισοδήματος αναμένεται να ασκήσουν σημαντική συμπίεση στο οικογενειακό εισόδημα και κατά συνέπεια στην ιδιωτική κατανάλωση. Ακόμα και μια πρόχειρη ματιά στα δεδομένα αρκεί για αυτό: ο κύκλος εργασιών μόνο των ξενοδοχείων και των παρόμοιων καταλυμάτων της Κρήτης ξεπερνά, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ (Μητρώο 2017), το 1,3 δις ενώ οι απασχολούμενοι σε αυτά ξεπερνούν τους 28.000.Επιπλέον άμεσα συνδεόμενες με το Τουρισμό είναι και οι 7.500 επιχειρήσεις εστίασης, ψυχαγωγίας, ενοικίασης αυτοκινήτων και τουριστικών πρακτορείων με τζίρο 1 δις και 36.000 εργαζόμενους Αν συνυπολογίσουμε δε τις 8.500 επιχειρήσεις του εμπορίου και τις 1.500 παραγωγής τροφίμων –ποτών οι απώλειες μονάχα των τριών παραπάνω κλάδων ξεπερνούν το 53% του συνολικού εργασιών που καταγράφεται στην περιφέρεια. Με υπόθεση ότι τα περιοριστικά μέτρα θα αρχίσουν να αμβλύνονται από Μάιο και με κάποιες μέτριες εκτιμήσεις οι απώλειες στο τζίρο των επιχειρήσεων τις Κρήτης θα ξεπεράσουν τα 2,5 δις.
Αν όμως η θανατηφόρα επίδραση του COVID-19 υπερβαίνει, προς το παρόν, τις δυνατότητες των υγειονομικών συστημάτων, η διαχείριση και αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων είναι προϊόν πολιτικών αποφάσεων. Στην Ελλάδα, οι μέχρι σήμερα παρεμβάσεις, κινούνται προς την κατεύθυνση μιας μάλλον μερικής και ήπιας αντιμετώπισης των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών. Ίσως γιατί, σχετικά ήπιες είναι και οι υγειονομικές επιπτώσεις μέχρι σήμερα, πράγμα που εύχομαι να ισχύσει μέχρι το τέλος της πανδημίας .Η υπερβολική έκθεση όμως της ελληνικής οικονομίας σε διεθνοποιημένους τομείς, όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία, σε συνδυασμό με την «κόπωση» από την παρατεταμένη ύφεση και τις στρεβλώσεις του παραγωγικού υποδείγματος δεν επιτρέπουν καμία ολιγωρία. Οι συνθήκες αυτές μας εξωθούν να κινηθούμε δυναμικά, και κυρίως εμπροσθοβαρώς, σε τρία βασικά πεδία.
• Το πρώτο αφορά την υποστήριξη του δημόσιου συστήματος υγείας (εξοπλισμός, προσλήψεις κ.λπ.),τα μέτρα ανάσχεσης της εξάπλωσης του ιού στον πληθυσμό αλλά και την ενίσχυση των δομών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (ΠΦΥ) της κοινωνικής μέριμνας της πρόληψης και της προστασίας. Το πεδίο αυτό είναι ιδιαιτέρως κρίσιμο τόσο βραχυπρόθεσμα (ελαχιστοποίηση των ανθρώπινων απωλειών και περιορισμός των οικονομικών επιπτώσεων)όσο και μακροπρόθεσμα (καλύτερη θωράκιση της κοινωνίας από νέες υγειονομικές κρίσεις). Βέβαια, αυτό προϋποθέτει την υποστήριξη των ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού.
• Το δεύτερο πεδίο αφορά στη στήριξη της οικονομίας, των επιχειρήσεων και των εργαζομένων που πλήττονται, με γενναία οριζόντια μέτρα που να αποτρέπουν τη δημιουργία ενός κλίματος γενικευμένης ανασφάλειας και δομικής αβεβαιότητας. Κρίσιμα σημεία σε αυτό είναι η διατήρηση των διαθέσιμων οικογενειακών εισοδημάτων αλλά και η αποτροπή της περαιτέρω διόγκωσης του ιδιωτικού χρέους το οποίο θα επιταχύνει ένα νέο καταστροφικού κύκλο κλεισίματος επιχειρήσεων.
Μέτρα όπως:
-Η ενίσχυση και η γρήγορη απορρόφηση του Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων και η διευκόλυνση υλοποίησης των επενδυτικών δράσεων του ΕΣΠΑ με τις αναγκαίες τροποποιήσεις σε κανονισμούς και διαδικασίες.
-Η κρατική κάλυψη μεγάλου ποσοστού του μισθολογικού κόστους αλλά και του συνόλου των ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων σε επιχειρήσεις με παράλληλη στήριξη του ατομικού εισοδήματος ελεύθερων επαγγελματιών και μικρομεσαίων επιχειρηματιών που πλήττονται.
-Η επέκταση των προγραμμάτων ανεργίας και επιδότηση των λογαριασμών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας (νοικοκυριών – επιχειρήσεων που πλήττονται).
-Το πάγωμα για έξι μήνες των δανειακών υποχρεώσεων και η αναστολή πλειστηριασμών 1ης κατοικίας, η αναστολή φορολογικών υποχρεώσεων και η επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών.
-Η άμεση ενεργοποίηση εργαλείων χρηματοδότησης των επιχειρήσεων με μικροπιστώσεις (microfinance) μέσω της Αναπτυξιακής τράπεζας ,και η τραπεζική δανειοδότηση με κρατική εγγύηση για κεφάλαια κίνησης αναλόγως του τζίρου, με περίοδο χάριτος και επιδοτούμενο- μηδενικό επιτόκιο. Ουσιαστική ρύθμιση για τους κομιστές μεταχρονολογημένων επιταγών.
Είναι μέτρα που μπορούν να επαναφέρουν την ενεργό ζήτηση σχετικά σύντομα, να συγκρατήσουν τη πτώση του ΑΕΠ και να αποτρέψουν την ενεργοποίηση ενός νέου καθοδικού σπιράλ στην ελληνική οικονομία.
Η αύξηση του πακέτου κρατικής στήριξης από τα 6,5 δις ( που είναι σήμερα) σε άνω των 15 δις είναι μια απολύτως αναγκαία και εφικτή επιλογή.
• Το τρίτο πεδίο αφορά στην αναπροσαρμογή της αναπτυξιακής στρατηγικής μας σε επίπεδο χώρας, αλλά και Περιφέρειας, με στόχο την οικοδόμηση ενός νέου βιώσιμου αναπτυξιακού μοντέλου το οποίο θα υπηρετεί τους παγκόσμιους στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης με πολλαπλούς αναπτυξιακούς τομείς και άμβλυνση των ανισοτήτων. Πυρήνας του μοντέλου αυτού είναι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η προστασία των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας με ριζική αναθεώρηση παραγωγικής διαδικασίας και ιδιαίτερα του αγροτικού τομέα με στόχο τη διασφάλιση της παγκόσμιας διατροφικής επάρκειας σε συνθήκες αυξημένης βιοασφάλειας.
Η κρίση αυτή μπορεί να αναδείξει τις δυνατότητες ενός εναλλακτικού παραδείγματος το οποίο μπορεί να συνδεθεί με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιφέρειας Κρήτης. Η στροφή προς ιχνηλατήσιμα ποιοτικά προϊόντα, η ανάπτυξη των πράσινων ενεργειακών πόρων και logistics, οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού και του τουρισμού υγείας, σε συνδυασμό με την δυναμική ανάπτυξη της Έρευνας και καινοτομίας, αποτελούν σημαντικές προκλήσεις για την βιώσιμη και ισόρροπη ανάπτυξη του νησιού.
Είναι ο δρόμος, ώστε η Κρήτη να παραμείνει πρωτοπόρα περιφέρεια στη νέα πραγματικότητα που θα προκύψει και στο παγκόσμιο περιβάλλον που έρχεται!!.
