Από το μαύρο εμφύλιο στην Κρήτη

Α’ Μέρος

«Σιδεροπορτ Ι» Καλλικράτη – 9 Απριλίου 1949

…Έτσι οι εμφύλιοι σπαραγμοί έγιναν αιτία να απλωθεί σ’ όλο τον Ελληνικό κόσμο κάθε μορφή κακίας και το ήθος, που είναι το κύριο γνώρισμα της ευγενικής ψυχής, κατάντησε να είναι καταγέλαστο κ’ εξαφανίστηκε….
Οι εμφύλιες συγκρούσεις έφεραν μεγάλες και αμέτρητες συμφορές στις πολιτείες, συμφορές που γίνονται και θα γίνονται πάντα όσο δεν αλλάζει η φύση του ανθρώπου,….
Θουκυδίδου Ιστορία Γ΄΄

ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΕΜΦΥΛΙΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ

Δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να καταγράψω όλους τους ελληνικούς εμφυλίους πολέμους καθ’ όσον είναι τόσοι πολλοί, που δεν πρόκειται κανείς να καθίσει και να τους διαβάσει. Ενδεικτικά αναφέρω :
506 π.χ. σφάζονται Αθηναίοι – Θηβαίοι- Χαλκιδείς
433 π.χ. σφάζονται Αθηναίοι –Κερκυραίοι-Κορίνθιοι
428 π.χ. σφάζονται από τους Αθηναίους 1000 κάτοικοι της Μυτιλήνης
413 π.χ. με Περσικά χρήματα οι Σπαρτιάτες φτιάχνουν στόλο….
371 π.χ. οι Θηβαίοι στα Λεύκτρα σφάζουν 1000 Σπαρτιάτες.
362 π.χ. στη Μαντίνεια σφάζονται μεταξύ τους Θηβαίοι-Σπαρτιάτες-Αθηναίοι-Αρκάδες-Αχαιοί.
338 π.χ. οι Μακεδόνες (Φίλιππος) σφάζει στη Χαιρώνεια Θηβαίους και Αθηναίους
Λίγο μετά ο γιός του Αλέξανδρος ισοπεδώνει τη Θήβα.
245 π.χ. σφάζονται μεταξύ τους οι Σπαρτιάτες βασιλείς (Λεωνίδας-Άγης)
222 π.χ. οι Μακεδόνες σφάζουν τους Σπαρτιάτες και καταλαμβάνουν τη Σπάρτη. Κλπ κλπ κλπ
Όσο για την ΑΡΧΑΙΑ ΚΡΗΤΗ : Ατέλειωτοι πόλεμοι, πόλεμοι εξωτερικοί, πόλεμοι εσωτερικοί, έτσι όλοι πολεμούν προς όλους: «πόλεμος αεί πάση δια βίου συνεχής εστί προς άπασας τας πόλεις» (Πλάτων δια μέσω του Κρητικού Κλεινία).
Απόστολος Παύλος, εις την προς Τίτον επιστολήν (Κεφ. α΄ 12) «Κρήτες αεί ψεύσται κακά θηρία, γαστέρες αργαί «οι έπαινοι» αυτοί, αποδίδονται στον Κρητικό φιλόσοφο Επιμενίδη, εξακόσια χρόνια πριν από τον Απόστολο Παύλο.

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821 : Α΄ και Β΄ ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ 1916
ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1943-1949

ΓΙΑ ΣΚΕΦΤΕΙΤΕ:
-Ποιος έφερε τους Πέρσες στο Μαραθώνα;.
-Ποιος πρόδωσε στις Θερμοπύλες, 500 χρόνια πριν ο Ιούδας προδώσει το Χριστό.
-Τι απέγινε ο νικητής του Μαραθώνα Μιλτιάδης;
Τι απέγινε ο νικητής της Σαλαμίνας Θεμιστοκλής;
-Τι απέγινε ο νικητής των Πλαταιών Παυσανίας;
-Τι κάναμε του Σωκράτη-Τι κάναμε του Φωκίωνα
-Ποιος σκότωσε τον Πάνο Θ. Κολοκοτρώνη; -Τι κάναμε του Κολοκοτρώνη;
-Ποιος στραγγάλισε τον Οδυσσέα Ανδρούτσο;
-Ποιος σκότωσε τον Καραϊσκάκη;
-Ποιος πρόδωσε το Αρκάδι ;
-Ποιος άλλος εμπόδισε και έστειλε πίσω 500 Αμαριώτες, που είχαν προστρέξει σε βοήθεια της Μονής Αρκαδίου;
-Ποιος, ως νέος Εφιάλτης, οδήγησε τους Τούρκους στα νώτα των επαναστατών, στην μεγάλη Κρητική Επανάσταση 1866 – 69;;;
-Ποιος σκότωσε τον Καποδίστρια;
-Πόσες απόπειρες δολοφονίας κάναμε του Ελευθερίου Βενιζέλου;
-Μικρά Ασία: Ποιος φταίει; οι ξένοι;
Και για να πλησιάσουμε στις μέρες μας:
-Έχετε ακούσει τους όρους: «Γερμανοτσολιάδες», «Ταγματασφαλίτες», «Σουμπερίτες» και κλπους …. Μήπως ήταν και αυτοί ξένοι;;;;
-Γράφει η επιτροπή Καζαντζάκη 1945 : «πριν από κάθε εκτέλεση οι Γερμανοί συμβουλευόταν τα σημειωματάρια τους». Που τα είχαν βρει;;; ποιοι τους είχαν δώσει τα στοιχεία;
Η σκληρή πραγματικότητα αποδεικνύει ότι είμαστε ένας λαός που αρέσκεται να « τρώει» τις σάρκες του.
Τα θύματα του κάθε πολέμου, είτε από την μία πλευρά είτε από την άλλη, που σφαγιάστηκαν, που βασανίστηκαν, που φυλακίστηκαν, που πείνασαν που δίψασαν, που πάγωσαν, που κάηκαν, που υπέφεραν τα μύρια όσα, ποιος λογικός άνθρωπος μπορεί να ισχυρισθεί ότι ήταν ευχαριστημένα και ευτυχείς, σε όποιο στρατόπεδο κι αν άνηκαν.

Περιβόητοι, πρωτοκλασάτοι, διάσημοι, βεντέτες πρωτοπαλίκαρα, ΗΤΑΝ ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ ΓΕΝΑΙΟΙ ΚΑΙ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΑ. ΠΟΛΕΜΗΣΑΝ ΜΕ ΣΘΕΝΟΣ ΚΑΙ ΠΑΘΟΣ ΤΟΝ ΚΟΙΝΟ ΕΧΘΡΟ, αλλά στη συνέχεια:
Αλληλοσφαγιάσθηκαν
Με άνωθεν εντολές
ΚΑΙ ΘΥΜΑ ΤΟ ΛΑΟ ΚΑΠΟΙΟΙ ΠΕΡΑΣΑΝ ΤΗΝ ΚΟΚΚΙΝΗ ΓΡΑΜΜΗ, ΕΝΘΕΝ ΚΑΚΕΙΘΕΝ
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΡΑΦΕΙ ΚΑΙ Ο ΛΑΟΣ ΕΧΕΙ ΜΝΗΜΗ
(ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΜΟΥ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ – ΦΟΝΙΚΑ ΒΕΝΤΕΤΕΣ)

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΟ «ΣΙΔΕΡΟΠΟΡΤ Ι*» ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗ

* εις τα ανατολικά Λευκά Όρη υπάρχει κ’ άλλη τοποθεσία με το αυτό όνομα

Καλλικράτης Σφακίων «Πλακούρω Λάκκος» το ύψωμα με τα βράχια, μπροστά (μας) από το οποίο καθόταν οι αντάρτες της ομάδας Γ.Π. Μανουσέλη και λιαζόταν, το κολατσιό της 9ης Απριλίου 1949. Ακριβώς πίσω δυτικά είναι το φαράγγι του Καλλικράτη. Δεξιά της φωτογραφίας , βόρεια είναι ο Καλλικράτης. Ο βατός δρόμος Καλλικράτης – Πατσιανός, περνούσε μπροστά από το ύψωμα.

Βρισκόμαστε λίγους μήνες πριν το τέλος του ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Στην Κρήτη έχει προηγηθεί η μάχη στο «Παχύ Αρμί», (1/8/1947), στις «Φώκες Ομαλού» (4/9/1947), η μεγάλη μάχη της Σαμαριάς (4,5,6 /6/1948) και άλλα μικρότερα γεγονότα. Ο Δημοκρατικός Στρατός έχει τώρα διαλυθεί και οι αντάρτες περιφέρονται σε μικρές ομάδες στα ορεινά του νομού Χανίων.

Τις πρώτες ημέρες του Απρίλη του 1949, γίνεται συνέλευση στη θέση «Χώσες» τις Αποκορωνιώτικης Μαδάρας, με τη παρουσία 28 ανταρτών, από τους 40 περίπου που αριθμούσαν τότε. Μεταξύ αυτών και έξι γυναίκες. Τα πιο γνωστά ονόματα είναι: πρώτα των γυναικών:
Ευαγγελία Κλάδου, δασκάλα από τ’ Ανώγεια
Ελένη Παπαγιαννάκη, από την συνοικία Αγ. Λουκά Χανίων
Αθηνά Χανταμπάκη από τη Δρακώνα Κεραμειών
Αργυρούλα Πολυχρονάκη από τη Δρακώνα Κεραμειών
Μαρία Μποράκη από τα Καράνου
Παγώνα Κοκοβλή από το Βαμβακόπουλο Χανίων
Γιώργης Παυλ. Μανουσέλης από τον Καλλικράτη Σφακίων
Νίκος Κοκοβλής από το Βαμβακόπουλο Χανίων
Γιώργης Τζομπανάκης από το Κόκκινο χωριό Αποκορώνου
Μιχάλης Παπαπαναγιωτάκης από τη συνοικία Αγ. Λουκά Χανίων
Λευτέρης και Αγγελής Ηλιάκης από το Παϊδοχώρι Αποκορώνου
Γιάννης Μανούσακας από τον Αγ. Κων/νο Ρεθύμνης
Βασίλης Κουταλώνης από τη Δρακώνα Κεραμείων
Γιώργης Ρωμανιάς από τον Κάστελλο Αποκορώνου
Γιώργης Μιαούλης από το Σπήλι Ρεθύμνης
Χρήστος Μπολούδης από τα Μεσκλά Κυδωνίας και άλλοι.
Τινές εκ των συμμετεχόντων ανταρτών στην συνέλευση εις τις «Χώσες» Αποκορώνου.

Λήξασας της συνέλευσης οι αντάρτες έφυγαν νύχτα και πέρασαν από το μιτάτο της «Βιτσιλές» Μελιδονίου Αποκορώνου, όπου γράφουν για τον κούμο : «ήταν πελώριος σε ύψος και πλάτος όσο για να χωρέσει τρεις λόχους στρατιώτες». Όντως είναι τεράστιος, ίσως ο μεγαλύτερος κυκλικός στα Λευκά Όρη και έχει εσωτερική διάμετρο 5,80 μ. και ίσως ο μοναδικός κούμος στα Λευκά όρη που είχε ξύλινο πατάρι. Εκεί για να ανάψουν φωτιά έκαψαν και κάποια λάστιχα (σόλες) από τα άρβυλά τους.

Εδώ κατ’ εντολή του τότε διοικούντος Νικ. Κοκοβλή σχηματίστηκε η ομάδα του Γ. Μανουσέλη με εντολή να μεταβεί σε αποστολή μέσω Σφακίων στο Ρέθυμνο. Την ομάδα αποτελούσαν οι : Γ. Μανουσέλης αρχηγός, (επικηρυγμένος 15 εκατομ. δρχ.) Σωτήρης Ψαρουδάκης από την περιοχή Κουρφαλώνα Κισάμου, Βασίλης Βλάσης από Μακεδονία (Φιλιππούπολη), απ’ τους στρατιώτες που είχαν φύγει, από το στρατόπεδο Αγ. Νικολάου, Γιώργης Χρήστου, Ανδρέας Κουρκουμελάκης, από τον Αγ. Ιωάννη Χανίων, τσαγκάρης το επάγγελμα, Γιώργης Μιαούλης, από το Σπήλι Ρεθύμνης, αλβανομάχος, στέλεχος του ΕΛΑΣ Ρούμελης και οι κοπελιές Αθηνά Χανταμπάκη από τη Δρακώνα Κεραμειών και η Ελένη Παπαγιαννάκη από τα Χανιά. Συνολικά άτομα οκτώ. Μέχρι τα Σφακιά μαζί τους θα πήγαιναν και οι Γιάννης Μανούσακας και Γιώργης Ρωμανιάς.

Για τις δύο κοπελιές ο Γιάννης Μανούσακας γράφει: «ήταν όμορφες και οι δύο, ως είκοσι χρονών, καλότροπες και καλαναθρεμένες. Η Ελένη, ψηλή, θελητικιά και λυγερή, θα ‘ρχότανε πρώτη σε καλλιστεία-αφού δα οι Κρητικές το ‘χουνε της ομορφιάς το προνόμιο- τόσο καλοκαμωμένη ήτανε…»

Το 2020 τα ίδια άκουσε ο γράφων στον Καλλικράτη και για την Αθηνά Χανταμπάκη.
Σε άλλο σημείο ο Γιάννης Μανούσακας, που είχε διορισθεί στρατιωτικός υπεύθυνος Κρήτης το 1947 από το Ν. Ζαχαριάδη, γράφει : «…έβλεπα το Μαρικάκι (Μποράκη) παιδί με 17 χρόνια ηλικία , την Ελένη με 19, την Αθηνά με 20 (η Παγώνα είχε κάποια ηλικία) κοπελιές εξαίσιες με τα σπίτια τους από ένα και δυό νεκρούς στον αγώνα. Τις σκεβόμουνα μητέρες!…αλλά πρώτα σκεβόμουνα, τι χαρά θα έδιναν στις δικές τους μητέρες, αν θα τις υποχρεώναμε ν’ αφήσουν το βουνό…. Πρέπει να το πω καθαρά: στην Κρήτη οι αντίπαλοι μας στα τέτοια, στις γυναίκες , είχαν ιπποτισμό, θα τις άφηναν λεύτερες. Το κίνημα δεν θα ζημιωνόταν, μα θα είχε όφελος. Σε λίγο θα θίξω το θέμα, αλλά όπως θα δούμε παρακάτω, όλα τα ζητήματα που έβαλα να συζητήσομε, εκτός ίσως ένα, απόμειναν συζήτηση μόνο. Παρά όμως τούτα, νιώθω σαν ένοχος για το χαμό αυτώνωνε των παιδιών, που τον βλέπαμε να ‘ρχεται σίγουρος….».

Ο γράφων πιστεύει ότι εδώ ο Γ. Μανούσακας δεν έχει απόλυτα δίκιο, καθ’ όσον οι άθλιες εκτελέσεις κοριτσιών του Ηρακλείου, για έντυπα!!! άλλα απέδειξαν… έτσι κι αλλιώς, υπήρχαν όμως περισσότερες πιθανότητες να επιβίωναν τα κορίτσια στον… «κάμπο» παρά στο βουνό και ύστερα μετρά και το σε ποιόν η ιστορία θα χρέωνε την ευθύνη του άδικου χαμού μικρών παιδιών.

Η ομάδα του Γ. Μανουσέλη είχε ξεχειμωνιάσει πάνω από τον Αγ. Ιωάννη Σφακίων, στο ύπαιθρο, στις ακροχιονίδες και στα χιόνια. Πεινασμένοι, διψασμένοι, κακοντυμένοι και σχεδόν ξυπόλητοι, και πάνω απ’ όλα με πεσμένο ηθικό, όταν εντοπίστηκαν εκεί (αρχές Μαρτίου του 1949) έφυγαν ανατολικά και πήγαν στο «Καλό Λάκκο», θερινό χωριό της Χώρας Σφακίων και φυσικά ακατοίκητο το χειμώνα . Εντοπίστηκαν και εκεί και έφυγαν διασχίζοντας τα Λευκά όρη από νότο προς βορά, μέσα στα χιόνια και κατέληξαν πάνω απ’ τους Κάμπους Κυδ. στο κούμο των Ποντικάκηδων.

Και στις δύο περιπτώσεις, για λίγες ώρες και οι αντάρτες θα βρισκόταν κυκλωμένοι, καθ’ όσον ο ομαδάρχης (Γ.Π. Μανουσέλης) δεν ήταν άνθρωπος του βουνού και δεν είχε στρατιωτικές ικανότητες. Ο άνθρωπος είχε φύγει μικρός από το χωριό του και αφού κατετάγει στην αστυνομία πόλεων ζούσε στην Αθήνα απ’ όπου είχε γυρίσει. Γενικά όλη η ομάδα ήταν περιορισμένων δυνατοτήτων και ικανοτήτων άρα και καταδικασμένοι. Ενώ όλοι οι αντίπαλοι τους ήταν καλά εκπαιδευμένοι και εξειδικευμένοι στα όπλα.

Έφυγε η ομάδα Γ. Μανουσέλη από τη «Βιτσιλέ» Μελιδονίου, πέρασε από «Γούρνες» και «Ατζίνες», περνώντας πάλι τα χιονισμένα Λευκά Όρη κάθετα και κατέληξε στον Αγ. Ιωάννη Σφακίων, όπου έκανε ένα μικρό ανεφοδιασμό. Απ’ εκεί έφυγε με προορισμό το Λουτρό. Στο πέρασμα όμως στα “Μάρμαρα” νύχτα με καλό φεγγάρι αντάλλαξε πυρά με απόσπασμα χωροφυλακής, χωρίς απώλειες. Εδώ στάθηκαν τυχεροί. Ανηφόρισαν πάλι στα χιόνια, ανατολικά και μετά κατηφόρισαν και το ξημέρωμα τους βρήκε χαμηλά κάτω απ’ το Βουβά. Εκεί κάθισαν όλη την ημέρα και τους έφερε φαγητό ο Γιώργης ο Μπολιώτης. Τη νύχτα έφυγαν και κατέληξαν ανάμεσα στον Πατσιανό και το Φραγκοκάστελλο. Ο Γ. Μανουσέλης πήγε στο Πατσιανό και γύρισε με λίγα τρόφιμα και ένα γερμανικό αυτόματο.

Εκεί η ομάδα μοιράστηκε και οι Μανούσακας και Ρωμανιάς, αφού δεν μπόρεσαν να μεταπείσουν τον Μανουσέλη να ακυρώσει την αποστολή, κατέληξαν από τη Σκαλωτή σε Αργουλέ και από ‘κει ψηλότερα στην τοποθεσία «Χαλάρα», με τη βοήθεια των Βλανταδομανώλη (Μανούσακα) και Πέτρου Πολάκη, όπου κρύφτηκαν και κοιμήθηκαν σε σπηλιά.

Την επομένη 9 Απριλίου 1949, γράφει ο Μανούσακας «το πρωί άρχισε να βρέχει… σε λίγο πήρε να ρίχνει χοντρές χιονονιφάδες… έφτασε ως τα’ αυτιά μας το κροτάλισμα εγγλέζικου οπλοπολυβόλου και ύστερα τουφεκιές πυκνές… κράτησε ως πέντε λεπτά το κροτάλισμα και απότομα σταμάτησε… μου ξέφυγε από τα χείλη «πάνε αυτοί!»…

(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)