Η έκπληξη των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής που εγκαταστάθηκαν στα Μετόχια Τσικαλαριών, μετά από απόφαση της Ελληνικής Πολιτείας, ήταν μεγάλη, όταν αντίκρισαν στο μετόχι «Μπεντεβή» την παλιά ερειπωμένη εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.
Το μετόχι Μπεντεβή κοντά στην περιοχή «Πολύ Νερό» που είναι γνωστό σήμερα ως Πάνω Μετόχι, ήταν ένα από τα τρία μετόχια στην περιοχή των Τσικαλαριών που μοιράσθηκαν ως κληρομερίδια στους πρόσφυγες, κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών. Τα άλλα δύο ήταν το Μετόχι του Αληδάκη που έφτανε έως εδώ η χάρη του από τον Εμπρόσνερο Αποκορώνου που ήταν η έδρα του, γνωστό σήμερα με την ονομασία Κάτω Μετόχι, καθώς και το μικρό μετόχι « Χουσεΐν», το οποίο βρίσκεται ανάμεσα στα δύο.
Βουρλιώτες οι περισσότεροι από τους νέους κατοίκους του μετοχίου του « Μπεντεβή», θεώρησαν την παρουσία της εκκλησίας αυτής στη νέα πατρίδα θείο σημάδι και δώρο, γιατί ο Άγιος φαίνεται ότι τους συνόδευε σε κάθε τους βήμα στο δρόμο της προσφυγιάς. Τώρα εδώ στην Κρήτη και κάποτε στα Βουρλά, στο Μουσελέ, με τις μνήμες να βαραίνουν την ψυχή τους…
Ο ΆΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΛΕ
Ήταν 29 Αυγούστου του 1922, όταν οι πρώτοι Τσέτες μπήκαν στα Βουρλά της Μικράς Ασίας, έβαλαν φωτιά στην πόλη και άρχισαν τις σφαγές και τις βιαιοπραγίες. Ανήμερα του Άη- Γιάννη του του Μουσελέ, οι Βουρλιώτες τάχτηκαν στη χάρη του για να γλυτώσουν από το μαχαίρι του Τούρκου. Ο Άη- Γιάννης του Μουσελέ ήταν ξωκλήσι με αγίασμα, στην ομώνυμη θέση στα Βουρλά, αφιερωμένο στον Άγιο Ιωάννη τον Αποκεφαλιστή (παραφθορά της μετοχής αποκεφαλισθείς), δηλαδή στον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο που αποκεφαλίστηκε από τον Ηρώδη. Πασίγνωστο θρησκευτικό προσκύνημα σε ολόκληρη την χερσόνησο της Ερυθραίας της Μικράς Ασίας, ο Άη Γιάννης ο Αποκεφαλιστής του Μουσελέ, θεωρείτο θεράπων Άγιος από το ρίγος του πυρετού της ελονοσίας. Πολλές διηγήσεις αναφερόταν στη χάρη του και στο ξωκλήσι του για το οποίο, εκτός των άλλων, έλεγαν πως επικοινωνούσε υπογείως με το αντίστοιχο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη που βρισκόταν στο νησί των Κλαζομενών, μπροστά από τη Σκάλα των Βουρλών. Γνωστή η περιοχή του Μουσελέ και από ένα άλλο τρομερό γεγονός, καθώς στα « τέλια του Μουσελέ», στην νοτιοανατολική έξοδο της τουρκικής συνοικίας των Βουρλών ο τουρκικός στρατός συγκέντρωσε 11.000 άνδρες Βουρλιώτες από δέκα οκτώ έως εξήντα ετών για να τους οδηγήσει στις περιβόητες πορείες θανάτου στα βάθη της Ανατολίας.
ΤΟ ΧΡΕΟΣ
Και τώρα να… εδώ μπροστά τους, τα ερείπια της εκκλησίας του Άη Γιάνη έμοιαζαν με τα φλογισμένα ερείπια της ψυχής τους και ζητούσαν επιτακτικά την αναστήλωσή τους. Πράξη που θεώρησαν χρέος τους και υποχρέωση να εκτελέσουν οι ίδιοι στην καινούρια πατρίδα. Ο Άη Γιάννης θα ήταν το ζεστό καταφύγιο τους που γύρω από αυτό θα οργάνωναν τις ζωές τους σε αυτή. Η πίστη στον Άη Γιάννη θα τους προστάτευε στις καθημερινές δυσκολίες και θα τους τροφοδοτούσε με δύναμη, κουράγιο και ελπίδα.Τόσο δέθηκαν μάλιστα με τον Άγιο που με τον καιρό φώλιασε στις καρδιές τους ως Άγιος Ιωάννης ο Πρόσφυγας. Έτσι τον αποκαλούσαν…γιατί πήρε μαζί τους το δρόμο της προσφυγιάς. Ήταν ένας από αυτούς!
Η ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ
Γράφει, λοιπόν σχετικά με την αναστήλωση του ναού ο πρόσφυγας Μανόλης Μαυρομάτης, σε γραπτή αφήγησή του :«΄Οταν ήρθαν οι πρόσφυγες και εγκαταστάθηκαν στα Μετόχια η εκκλησία ήταν ένα χάλασμα, υπήρχαν μόνο γκρεμισμένοι τοίχοι.Έτσι λοιπόν οι πρόσφυγες αποφάσισαν με προσωπική τους εργασία να τη φτιάξουν μια και η χάρη του τους γλύτωσε από τις σφαγές των Τούρκων που έτυχε να είναι μέσα στις μέρες αυτές της καταστροφής.Όλη τη χρηματοδότηση την είχε αναλάβει η Χρυσή Κόη του Ιωάννη. Κάθε μέρα, μετά την καθημερινή τους εργασία που είχε να κάνει ο καθένας, μαζευόταν όλοι εις το χώρο του Αγίου Ιωάννη και άρχιζαν την εργασία. Άλλοι έχτιζαν, άλλοι έσκαβαν, άλλοι μετέφεραν υλικά, ο καθένας έκανε ό,τι μπορούσε.»
ΜΕ ΛΟΓΙΣΜΟ ΚΑΙ ΜΕ ΟΝΕΙΡΟ
Ζεστό καταφύγιο της προσφυγιάς η μικρή αυτή εκκλησία, έγινε με τον καιρό τόπος συνεύρεσης και προσκυνήματος των προσφύγων της ευρύτερης περιοχής που από την αυλή του ναού στην παναρομική τοποθεσία που είναι χτισμένος, στους πρόποδες του βουνού Μαλάξα, θαύμαζαν και περιεγαζόταν από ψηλά τη νέα πατρίδα. Αυτή τη ξελογιάστρα καινούρια πατρίδα που στο όνειρο τους μάκραινε και έφτανε πέρα έως την απέναντι πλευρά του Αιγαίου… Έως τα Βουρλά, τη Σμύρνη, τα Αλάτσατα, τη Μάκρη, τα Καράμπουρνα, το Τσεσμέ, το Αϊβαλί, τόποι καταγωγής των προσφύγων της περιοχής.
Από τον Άη Γιάννη των Μετοχίων των Τσικαλαριών στον στον Άη Γιάννη του Μουσελέ στα Βουρλά της Μικράς Ασίας!
(Οι φωτογραφίες είναι παρμένες από το φετινό πανηγύρι του Άη Γιάννη του Ριγολόγου)
Υ.Γ. Ο ναός του Αγίου Ιωάννη, όπως δηλώνει και επιγραφή στο υστερογοτθικό του θύρωμα, κτίστηκε το 1602 και ήταν αρχικά αφιερωμένος στο Χριστό.Στην πορεία του χρόνου, σύμφωνα με την παράδοση του χωριού ο μπέης της περιοχής που κατοικούσε στο μετόχι «Μπεντεβή», διέταξε να μετονομαστεί ο ναός και να αφιερωθεί στον Άγιο Ιωάννη. Χάρισε μάλιστα στην εκκλησία δύο ελιές για να ανάβουν οι πιστοί τα καντήλια από τις οποίες σώζεται η μία.
*Η Μαρία Μαράκη είναι φιλόλογος
