Τέχνη ελληνική
1) Ρήγου προσφορά Θόδωρου μνήμη
Καθώς που θα το ακούσατε, δεν είμαι αρχάριος
Κάμποση πέτρα από τα χέρια μου περνά
Και στην πατρίδα μου, Τα Τύανα καλά
με ξέρουνε κ εδώ αγάλματα πολλά
με παραγγείλανε συγκλητικοί…
…Και τώρα καταγίνομαι από καιρό αρκετό
Να κάμω έναν Ποσειδώνα. Μελετώ
Κυρίως για τα’ άλογα του, πώς να πλάσω αυτά
Πρέπει ελαφρά έτσι να γίνουν που
Τα σώματα, τα πόδια να δείχνουν φανερά
Που δεν πατούν τη γη, μόν τρέχουν στα νερά.
Από το ποίημα «Τυανεύς ο γλύπτης» του Κων/νου Καβάφη (1)
ΕΚΟΜΙΣΑ ΜΕΣΩ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΗ
Μελετώντας αυτό το ποίημα 2 από τις 4 στροφές που παραθέτω, σκέφτηκα πως θα ήταν αφελές να μείνω στην κυριολεκτική απόδοση της γλυπτικής λειτουργίας, εκείνη την ακίνητη, τη βαριά (που τόσο γνωρίζω) και να μην μετα-φέρω στην έννοια της «Τέχνης» που πλουραλιστική και ευέλικτη μου μου παρέχεται (για να την γνωρίσω). Ο Κ.Π. Καβάφης γράφει κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου το πυκνό μικρό αποκαλυπτικό ποίημα του «εκόμισα εις την τέχνη» και την αναμνηστική διάσταση «κάθομαι και ρεμβάζω Επιθυμίες και αισθήσεις» για να συμπληρώσει «ας αφεθώ σ’ αυτήν ΄την Τέχνη΄ Ξέρει να σχηματίσει Μορφήν της Καλλονής». Ο Καβάφης ξεπερνά την μορφολογική μοντέρνα απόδοση της εποχής όπου η φόρμα στρεβλώνει, απλοποιεί ανασυντάσσει το «φαίνεσθαι» κρατώντας τη σκληρή διατύπωση του «είναι». Ο Καβάφης, αφήνεται, ρεμβάζει, επιθυμεί την ομορφιά , το κάλλος, ξεπερνά τους –ισμούς της εποχής και μας ταξιδεύει στην ιδέα μιας αδήλωτης μετα-προ-μεταμοντέρνας εποχής, που ο καθένας από τους πολίτες του κόσμου μπορούν να επισκεφθούν –κυρίως- τη θεσπέσια ελληνιστική-και Αλεξανδρινή εποχή- οπου το ανθρώπινο σώμα μέσα και πέρα από τη φυσιοκρατική εξιδανίκευση ήταν πραγματικά πλαστικά απογειωμένο. Και να που ένας υπέροχος υποβολέας της ιδέας της γλυπτικής αφήνει έργα που «δεν πατούν στη γη». Αιωνία η μνήμη σου Θόδωρε , τα έργα σου, την κατοχυρώνουν.
ΘΟΔΩΡΟΣ: ΔΙΔΑΞΑ ΠΛΑΣΤΙΚΗ
Την Πέμπτη 7 Ιουλίου, πέθανε ο σπουδαίος γλύπτης Θόδωρος, (Θεόδωρος Παπαδημητρίου) γεννημένος το 1931 στο Αίγιο..Τον γνώρισα το 1975 απέναντι από το σπίτι μου στα Εξάρχεια, Τοσίτσα και Ζαΐμη στο Κέντρο Εικαστικών Τεχνών. Ήταν φίλος του μέντορα μου, αφαιρετικού της γλυπτικής φόρμας , σοφού, Κλέαρχου Λουκόπουλου. Έκτοτε, είχαμε με το Θόδωρο έναν εγκάρδιο γεια σου, άλλωστε ο Θόδωρος δεν ήταν «εύκολος» άνθρωπος. Χάρηκα όταν έγινε καθηγητής στην έδρα πλαστικής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ήμουν φαντάρος στη Σάμο τότε, το 1981).. στο εργαστήρι της πλαστικής στην αρχιτεκτονική που ήταν τόσο κοντά στο εργαστήρι της γλυπτικής της σχολής μας, του Γιάννη Παππά,συμφοιτητής του Γ. Λάππα, μου άρεσε να τρυπώνω πριν, και να παρακολουθώ τις ασκήσεις των αρχιτεκτόνων από τα πρώτα μου φοιτητικά χρόνια, έτσι λοιπόν, γνώρισα τους καθηγητές-γλύπτες που δίδασκαν το μάθημα της εφαρμοσμένης γλυπτικής για αρχιτέκτονες: δηλαδή, την πλαστική, Λάζαρος Λαμέρας, Ευάγγελος Μαρκαντώνης και ο Γιώργος Καλακαλάς, που έγινε φίλος μου…
Προφανώς, ο πιο καινοτόμος από όλους ήταν ο Θόδωρος, αφού έκτος από σημαντικός πλάστης, το έργο του είχε ιδιαίτερες κι εννίοτε αντισυμβατικές εννοιολογικές προεκτάσεις, οι performances του σε ένα πνεύμα μετα-φλούξους με σημάδεψαν περισσότερο και από τα βραβευμένα δημόσια έργα του. Το βιογραφικό του, πλούσιο σε έργα, εκθέσεις, βραβεία.
Βρήκα λοιπόν «αξιέπαινη» την ανάρτηση της επίκουρης καθηγήτριας στην Αρχιτεκτονική σχολή Πολυτεχνείου Κρήτης Αμαλίας Κωτσάκη που έγραψε, «Καλό ταξίδι στον αγαπητό μας δάσκαλο στην Αρχιτεκτονική Σχολή (Α.Μ.Π.) τον γλύπτη Θόδωρο…, ευτυχήσαμε να έχουμε λαμπρούς δασκάλους». Αυτό που δεν τόλμησε η κυρία Κωτσάκη , όπως άλλωστε και όλοι οι άλλοι καθηγητές 12 χρόνια+ μετά τη λειτουργία της σχολής των Χανίων, δημόσια να αναφέρουν για την έλλειψη(βασική λόγω των συγκρίσεων) της διδασκαλίας της πλαστικής που δε διδάχτηκε όλα αυτά τα χρόνια στην Αρχιτεκτονική του Πολυτεχνείου Κρήτης. Κατά καιρούς, υπήρξε αίτημα των φοιτητών όπως και στην κατάληψη της Γαλλικής σχολής (2 ) πριν από 8 χρόνια αν θυμάμαι καλά.
ΝΤΕ ΠΡΟΦΟΥΝΤΙΣ ΜΕ ΜΙΑ ΑΝΑΜΝΗΣΗ
Τώρα πλέον που εχει μείνει μονάχα μια θλιβερή ανάμνηση, λόγω της ηλικίας μου και των στόχων μου, μπορώ να δηλώσω συνοπτικά και καταγγελτικά πως 4 φορές που προκήρυξαν τη θέση συμβασιούχου καθηγητή με 407 έκανα αίτηση, έδωσα πορτφόλιο (το οποίο δεν το άνοιγαν καν, βλέποντας το όνομα μου, δυστυχώς ήμουν πικραμένος, γιατί ακύρωναν το προγραμματισμένο μάθημα της πλαστικής). Το βιογραφικό μου, έπεφτε πολύ στους προέδρους του τμήματος, δεν έβρισκαν βλέπεις κανένα «Αθηναίο» υποψήφιο γλύπτη, που θα ερχόταν να οργανώσει εργαστήριο με «λάντζα» τα υλικά γλυπτικής, και πολύ χειρονακτική δουλειά, που σημαίνει μόνιμη διαμονή στα Χανιά, με οκτακόσια ευρώ μισθό. Έτσι λοιπόν, τι κι αν ο έμπειρος, βραβευμένος Χανιώτης γλύπτης προσφερόταν…, κάποιοι δεν τον ήθελαν στα πόδια τους (δεν είναι της ώρας για περισσότερα). Πάντως, ο φίλος τέως Πρύτανης, Γιάννης Φίλης το 2011 μου το ειπε ξεκάθαρα. «Δε σε θέλουν καλλιτέχνη σε αυτή τη σχολή, και προτιμούν να μη διδάσκεται το μάθημα καθόλου». Γι αυτή την ανισότητα, ποιος θα απολογηθεί στους φοιτητές των Χανίων; Κοίτα στο Μετσόβιο, διδάσκει στην πλαστική ο Νικόλαος Λάσκαρης, η Θεοδώρα Βουτσινά και ο Γιώργος Γυπαράκης. Στην Αρχιτεκτονική του Αριστοτέλειου, ο γλύπτης Κώστα Βαρώτσος, στην Αρχιτεκτονική Ξάνθης ο φίλος Γιάννης Παρμακέλης.» Ο Φίλης με άκουγε και κούναγε το κεφάλι του … «Λυπάμαι Γιάννη..»
Τα χρόνια πέρασαν, η πλαστική χτύπησε την πόρτα της αρχιτεκτονικής σχολής των Χανίων, αυτή ήταν κλειστή από ένα κατεστημένο μηχανισμό… Όμως, πρέπει να το πω, υπάρχουν και σπουδαίοι δάσκαλοι, ένας απ αυτούς, είναι κι ο φίλος αναπληρωτής καθηγητής της Ιστορίας της Τέχνης και της θεωρίας του πολιτισμού, Θανάσης Μουτσόπουλος. Η σχέση του με τους φοιτητές και η πλουραλιστική του διδασκαλία, επιβεβαιώνουν την αξία του, η υποστήριξη άξιων ντόπιων καλλιτεχνών από τη σκοπιά του με κείμενα και καλές κουβέντες, τον κάνουν ιδιαίτερα αγαπητό. Ελπίζω το συνεχές πήγαινε-έλα Αθήνα-Χανιά, να μην τον κουράσει και ακούσει άλλες Πανεπιστημιακές σειρήνες που αγκαλιάζουν περισσότερο του άξιους… Πρόσφατα κυκλοφόρησε το περιοδικό «Το δέντρο» με αφιέρωμα στο Γιαννούλη Χαλεπά και κείμενο του Θ. Μουτσόπουλου (περισσότερα στο επόμενο κείμενο)(3)
ΡΗΓΟΥ ΕΡΓΑ ΤΟΥ… ΚΑΘΗΓΗΤΗ!!
Για τον άλλο καθηγητή που έδωσε αρκετά στους φοιτητές του σαν απαύγασμα, φωτεινό, της πείρας , της ακτινοβολίας, της συνέπειας, της δημιουργικότητας, την ευγένειας. Ναι, ο Ιάκωβος Ρήγος, Αρχιτέκτων, Επίκουρος καθηγητής, υπεύθυνος Εργαστηριού Ελαφρών Κατασκευών (4), είναι ο καθηγητής, που εν μέρει, αναπλήρωσε την έδρα της πλαστικής στο Πολυτεχνείο Κρήτης. Η έκθεση των εργασιών των μαθητών του, φοιτητών της Αρχιτεκτονικής στο Κ.Α.Μ. αρχές του μήνα, απέδειξε τη σοβαρή δουλειά που έγινε σε αυτό το εργαστήριο. Ένα μείγμα τεχνολογίας, τεχνικής και τέχνης εφαρμογών σε μακέτες σε μικροκλίμακα όπου η πρακτικότητα συνδιαλέγεται με την ποιητική της κατασκευής και ενίοτε την ουτοπική πρόταση. Μια εξαιρετική έκθεση που ένας από τους στόχους της ήταν «η προσέγγιση μιας ολιστικής αρχιτεκτονικής παιδείας καθώς και μιας διαίσθησης για τις έννοιες της εύστοχης επιλογής, της ποιότητας και των νόμων της αισθητικής. Ο ολοκληρωμένος-σφαιρικής εκπαίδευσης-Αρχιτέκτων είναι πρώτα απ όλα, ο εκπαιδευτικός μας στόχος» Αυτό το στόχο υλοποίησες αυτά τα χρόνια, προσφέροντας στους φοιτητές, σφαιρική εκπαίδευση. Κρίμα που δεν είχαν τον ίδιο στόχο οι περισσότεροι συνάδελφοι στην Αρχιτεκτονική του τόπου, και ακόμα πιο κρίμα είναι η συνταξιοδότηση σου Ιάκωβε. Καλό δρόμο αδελφέ, είσαι νέος ακόμα, έχεις δημιουργικά χρόνια, το σίγουρο είναι, ότι η Αρχιτεκτονική δε θα βρει δάσκαλο-μάστορα με τα δικά σου ποιοτικά χαρακτηριστικά. Όσο για μένα, αν κάποτε βγάλω ένα βιβλίο για το πώς χάθηκε η Σχολή Καλών Τεχνών για τα Χανιά και το Πολυτεχνείο Κρήτης(5), κάποιοι θα κρυφτούν…
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Έχουν κυκλοφορήσει εκατοντάδες εκδόσεις για τον Κ.Π. Καβάφη, προτιμώ εκείνη με τα ¨ποιήματα (1896-1918) (1919-1933) της εκδοτικής εταιρίας Ίκαρος σε φιλολογική επιμέλεια Γ.Π. Σαββίδη.
2) Ήταν λίγο πριν αποφασίσει ο πρώην πρύτανης Διγαλάκης Γ., να απενεργοποιήσει ένα χώρο κόσμημα για τα Χανιά με παιδαγωγικη ιστορία, και να «αδειάσει» τους φοιτητές της αρχιτεκτονικής ουσιαστικά ημιστεγασμένους στα Κουνουπιδιανά, ένα ακόμη ατόπημα που δεν έχει αξιολογηθεί σε σχέση με το Ε.Μ.Π. όπως πρέπει.
3) Στο περιοδικό «το δέντρο» μεταξύ άλλων γράφουν για τον Χαλεπά: Χρόνης Μπότσογλου, Κυριάκος Ρόκκος, Μιχάλης Τόμπρος, Γιάννης Ψυχοπαίδης, Γιάννης Τσαρούχης, Μάνος Στεφανίδης.
4) Η έκθεση στο ΚΑΜ από το εργαστήριο του Ιακ. Ρήγου απέδειξε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά ως ζητούμενη αντιδιαστολή πόσο λείπει η εξωστρέφεια των καλλιτεχνικών-παιδαγωγικών εκδηλώσεων για την αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου Κρήτης.
5) Την απέκτησε το 2005, η επίκαιρη λόγω της χθεσινής συμφωνίας Φλώρινα.
