Μετά τη νησίδα της Σούδας, αξίζει ίσως να δούμε κάποιες αδημοσίευτες φωτογραφίες από τον Οθωμανικό ναύσταθμο, τον “Αυτοκρατορικό Ναύσταθμο της Μεσογείου” όπως τον αποκαλούσαν οι Τούρκοι αξιωματούχοι. Ας σημειώσουμε όμως πρώτα ότι από το άρθρο του Κων. Σταυρίδη για τη νησίδα, παραλείψαμε (λόγω έλλειψης χώρου) μία παράγραφο. Η παράγραφος αυτή αναφερόταν στη δράση του πιο επιφανούς “χαΐνη” που είχε καταφύγιο τη νησίδα, του καπετάν Τζανή, που είχε καταντήσει ο φόβος και ο τρόμος των Γενιτσάρων και όσων αγάδων αυθαιρετούσαν ασύστολα πάνω στους ραγιάδες. Οι εξορμήσεις του έφταναν μέχρι τους Λάκκους και γενικά τα χωριά της Ρίζας που όπως φαίνεται έβρισκε καταφύγιο. Κάποτε αιχμαλώτισε το διαβόητο Γενίτσαρο Τσελεπή και τον ανασκολόπισε πάνω σε ένα δέντρο, τιμωρώντας τον με το φρικτό θάνατο που οι Τούρκοι επιφύλασσαν για κάθε “χαΐνη” που συνελάμβαναν. Η παράγραφος αναφέρει ακόμα ότι η παράδοση της νησίδας στους Οθωμανούς έγινε με συνθήκη (που όπως ξέρουμε από νεότερες έρευνες ουδέποτε τηρήθηκε) και ότι τα μεγάλα ορειχάλκινα πυροβόλα του φρουρίου (ο Τσελεμπί αναφέρει ότι δεν είχε δει μεγαλύτερα μέχρι τότε) στάλθηκαν στην Κωνσταντινούπολη για να κοπούν στο νομισματοκοπείο.
Για τον “Αυτοκρατορικό Ναύσταθμο” δε γνωρίζουμε και πάρα πολλά, αφού τα σχέδια κατασκευής του, μαζί με όλο το αρχείο που φύλαγε σε μπαούλο ο κατασκευαστής του, ο Σκοτσέζος μηχανικός Lindsay, καταστράφηκαν στο 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Εχουμε βέβαια αναφερθεί σ’ αυτά πριν τέσσερα χρόνια σχεδόν, στις “Φωτοαναδρομές” με αριθμό 280 και 285 έως 289. Εκτός από κάποιες πληροφορίες που έχω στο μεταξύ βρει για τον Ναύσταθμο, κάποιος φίλος μου έδωσε αυτές τις ενδιαφέρουσες φωτογραφίες που είχε παλιότερα εντοπίσει στο διαδίκτυο. Οπως διαπίστωσα, οι περισσότερες προέρχονται από το αρχείο του γνωστού συλλέκτη κ. Χατζηπολάκη.
Στην πρώτη, που προέρχεται από τις φωτογραφίες που τράβηξε από τα Χανιά ο Γάλλος Pluvinel το 1890, οι εγκαταστάσεις του Οθωμανικού Ναυστάθμου από τα δυτικά. Αξια παρατήρησης η αρχιτεκτονική αρμονία των κτισμάτων, σπάνια για στρατιωτικά κτήρια της εποχής μας, όχι όμως και για το 19ο αιώνα με το στιλιζαρισμένο ύφος και την κομψότητα των κατασκευών του.
Στη δεύτερη, τα παραλιακά κτήρια του Ναυστάθμου, που τα παλιά χαρακτικά αναφέρουν ως Arsenali. Μικρό μέρος τους σώζεται και σήμερα.
Στην τρίτη, το εσωτερικό της δυτικής πύλης που τότε αποτελούσε την κύρια είσοδο. Παλιότερα, σε κτήριο αυτής της πλευράς σωζόταν οι μεγάλοι σιδερένιοι κρίκοι για το δέσιμο των υποζυγίων. Μαζί με τις επόμενες πέντε, προέρχεται από το αρχείο του κ. Αντρέα Χατζηπολάκη, στο blog του οποίου έχουν αναρτηθεί.
Στην τέταρτη, την πέμπτη, την έκτη και την έβδομη, κτίσματα στο εσωτερικό του Ναυστάθμου.
Στην όγδοη, το κτίσμα με τους ιστούς των σημαιών, που σώζεται ακόμα.
Στην ένατη, Αυστριακοί στρατιωτικοί το 1898 στον Ναύσταθμο.
Στη δέκατη και την ενδέκατη, όψεις της νησίδας της Σούδας (Αγ. Νικόλαος) τραβηγμένες από τον Gerola στις αρχές του 20ου αιώνα: Η νοτιοδυτική πλευρά, που μεγάλο μέρος της έχει σήμερα καταστραφεί και το συγκρότημα της κύριας πύλης του φρουρίου με τα πρόπυλα, από το οποίο σήμερα σώζεται μόνο η ίδια η πύλη με το κυρίως τείχος που την περιβάλλει.
