Αναρωτιέµαι, τον τελευταίο καιρό, τι τελικά έφταιξε και φτάσαµε έως εδώ! Όταν η γενιά µας προσπαθούσε να σταµατήσει κάθε µορφή πολέµου, µέσα από τις διαδηλώσεις και τα συλλαλητήρια, επιβάλλοντας την ειρήνη. Όταν ξεκινήσαµε να µιλάµε για µια παιδεία µε ανθρώπινο πρόσωπο και τελικά δεν καταφέραµε τίποτε άλλο παρά να δηµιουργήσουµε µια κοινωνία µε ”απρόσωπο” πρόσωπο…
Μπορεί µε τις δυνατές ιαχές µας να µην ακούγαµε τους ήχους των όπλων, αλλά τελικά δεν καταφέραµε να νικήσουµε τον ίδιο το θάνατο, ο οποίος κυριαρχεί στον πολιτισµό που δηµιουργήσαµε. Θρηνώ για τον πολιτισµό µας που χάνει σιγά-σιγά κάθε αίσθηση του τι είναι η ζωή, από πού προέρχεται και γιατί υπάρχει. Θρηνώ ακόµη περισσότερο για το εάν πραγµατικά θρηνώ …. Πώς θα σταθεροποιήσουµε τις προσδοκίες των ανθρώπων;
Αξίζει άραγε να απαριθµήσει κανείς τις αποτυχίες µας; Από πού να αρχίσει; Για την παιδεία, για την κοινωνία, για τη στάση µας γενικότερα απέναντι στη ζωή; Πολιτισµός του θανάτου µε µια λέξη σηµαίνει αποιερωποίηση της ζωής και αποιερωποίηση της ζωής σηµαίνει σταµατώ να ελπίζω! Ελπίζω σηµαίνει όραµα και αξίες. Κι αυτές τις αξίες κάποιοι επιθυµούν να µας τις αφαιρέσουν.
Αυτό το επιβεβαιώνουν οι σηµερινοί ερευνητές όπως ο αυστραλός Peter Albert David Singer, καθηγητής Βιοηθικής του Πανεπιστηµίου του Princeton στις ΗΠΑ, ο οποίος στο βιβλίο του µε τον τίτλο: «Rethinking Life and Death: The Collapse of our Traditional Ethics», γράφει: «Μετά την καθοδήγηση των σκέψεών µας και των αποφάσεών µας για περίπου δύο χιλιάδες χρόνια, το παραδοσιακό ήθος κατέρρευσε»! Και ο αµερικανός Derek Humphrey, Πρόεδρος της Αµερικανικής Εταιρείας Ευθανασίας (Euthanasia Research and Guidance Organization) και συγγραφέας του εγχειριδίου ευθανασίας «The Final Exit: The Practicalities of Self Deliverance and Assisted Suicide for the Dying», σηµειώνει επίσης: «Προσπαθούµε να ανατρέψουµε δύο χιλιάδες χρόνια χριστιανικής παράδοσης»! Σύµφωνα µε τον Wesley Smith, συγγραφέα του βιβλίου µε τον τίτλο: «Culture of Death: The Assault on Medical Ethics in America», «ο πολιτισµός του θανάτου είναι σαν την ηρωίνη. Άπαξ και µπεις στο δρόµο της, τίποτε και ποτέ δεν είναι αρκετό». Βέβαια δεν χρειάζονται οι παραπάνω βιβλιογραφικές αναφορές όταν ήδη στην πατρίδα µας οι αυτόχειρες πολλαπλασιάζονται, όταν ο πόνος και η ανασφάλεια οδηγούν νέους και γέρους ανέργους µπροστά στην απελπισία, που ισοδυναµεί κι αυτή µε τον ίδιο τον θάνατο!
Η ιερότητα της ανθρώπινης ζωής συνιστά τον πολιτισµό της ζωής. Πολιτισµός της ζωής σηµαίνει µια παιδεία η οποία δεν παράγει άτοµα έτοιµα για την αγορά εργασίας, αλλά ανθρώπους που µπορούν να παράγουν πολιτισµό. Παιδεία που θα έχει ως στόχο στοχαστές του βίου και όχι εργάτες στην παγκόσµια αγορά εργασίας!
Πολίτες που δεν θα ανησυχούν για το dress code, που δεν θα ανησυχούν εάν είναι Fit ή slow living και η εν γένει συµπεριφορά τους να γίνεται talk of the town ή tik tok µόνο προς όφελός τους. Που θα έχουν τη δύναµη να αρνούνται να κάνουν like, follow και chat στα webs και στα touch screen. Ένα «προφητικώς επιχειρείν» που θα κοιτάζει στο πρόσωπο και όχι στην τσέπη!
Αναρωτιέµαι επίσης τι κάνει τους ανθρώπους να βγαίνουν στους δρόµους. Τι έγινε και άφησαν την µέχρι σήµερα αδιαφορία τους απέναντι στον συνάνθρωπο; Είναι το θέαµα του πόνου που τους κινητοποιεί; Είναι επειδή δεν θέλει και ο ίδιος να φτάσει στην αρρώστια και τη φτώχεια; Οικονοµία και Υγεία τα δύο βασικά προβλήµατα του σηµερινού Έλληνα. Τελευταία η Παιδεία µας. Γιατί άραγε οι άνθρωποι σήµερα γίνονται ελεήµονες; Μήπως φοβούνται για τον αύριο και έλθουν στην ίδια θέση; Άραγε ικανοποιούνται µε ένα κουτί µακαρόνια ή κάποια άλλα προϊόντα που θα αποθέσουν στις απρόσωπες γωνίες των µεγάλων σούπερ µάρκετ; (Προτείνω γονείς και παιδιά να δουν µαζί την καταπληκτική ταινία στο ERTFLIX, µε τίτλο «I Daniel Blake” (2016) και την παρουσιάζει ο Μιχαήλ Λαµπαθάκης, µε τίτλο «Πολίτης», Χανιώτικα Νέα, 2-3-2024).
∆εν µπορούµε να συνεχίζουµε στη ζωή µας ως στιγµιαίοι αρωγοί. Σκέφτοµαι καµιά φορά τον τρόπο µε τον οποίο σµίγουν οι διαδροµές των ανθρώπων, τον τρόπο µε τον οποίο ενώνονται οι ψυχές τους. Άγνωστες παράλληλες πορείες, χαµένες σε ένα απέραντο σύµπαν, σταυρώνουν ξαφνικά… Το σύµβολο του Σταυρού κοιτά προς όλες τις κατευθύνσεις: Βορράς, Νότος, Ανατολή και ∆ύση. Είναι δυνατόν να µην ‘σταυρώνονται΄ οι πορείες των ανθρώπων; Και µέσα από αυτή τη σταυρική µας πορεία το οντολογικό ερώτηµα για τη ζωή και τον θάνατο δεν σταµατά να µας βασανίζει.
Η ζωή είναι µία συνεχής κίνηση. Η ζωή αρχίζει µε τη φθορά, προχωρεί µε τη φθορά και καταλήγει στη φθορά! ∆εν είναι καθόλου αντίπαλες οι δύο παραπάνω στάσεις ζωής. Όταν αγαπάµε κάποιον θέλουµε να κάνουµε τα πάντα, να τον κρατήσουµε στη ζωή προσφέροντας ακόµη και την ίδια µας τη ζωή. Σε αγαπώ µέχρι θανάτου!!! Η αγάπη είναι εκείνη που έρχεται ως γέφυρα ανάµεσα στα δύο. Η αγάπη είναι το κλειδί της ζωής και του θανάτου και όχι ζωή ή θάνατος όπως το βλέπει ένας εγωιστής, ο οποίος χωρίς να αγαπά, αναζητά ή να πεθάνει ή να ζήσει. Η αγάπη είναι µια ολοκληρωτική µεταβολή που σε καλεί να σκεφτείς τη ζωή και το θάνατο όχι ως ένα απρόσωπο αντικείµενο απέναντι στην ανθρώπινη ύπαρξη, αλλά ως µια πραγµατικότητα προσωπική και ξεχωριστή για τον κάθε άνθρωπο. Είµαστε η ζωή και ο θάνατος!
Και εδώ είναι το παράδοξο· εάν ο άνθρωπος εξαρτάται από τη ζωή και το θάνατο, τότε η ζωή και ο θάνατος εξαρτάται από τον ίδιο τον άνθρωπο. Ακούσαµε στη χθεσινή Παραβολή του Ασώτου το ουσιαστικότερο µήνυµα: Ότι ο άσωτος υιός «διεσκόρπισε την ουσίαν αυτού»! Αλλά και η αγκαλιά του στοργικού πατέρα –θα έβαζα στις ηµέρες µας και την αγκαλιά της στοργικής µητέρας που µόνη παλεύει για τα παιδιά της, ξεπερνώντας και τον εαυτό της µέσα στις αγροτικές εργασίες. Πόσο περήφανα θα είναι αυτά τα παιδιά για την αγκαλιά αυτή, όταν θα επανέλθουν στην «ουσία» και όχι στην «περιουσία»!
Στα κείµενα της Μεγάλης Εβδοµάδας, που θα µας οδηγήσει το Τριώδιο –κι όχι η κρεατοφαγία της Τσικνοπέµπτης- βρίσκουµε θαυµάσιες περιγραφές για όλα τα παραπάνω.
«Ως άνθρωπος υπάρχω, ουσία ου φαντασία, ούτω Θεός τω τρόπω της αντιδόσεως η φύσις η ευωθείσά µοι. Χριστόν ένα, διό µε γνώτε, τα εξ ων, εν οις, άπερ πέφυκα, σώζοντα» (Ωδή θ΄, Μεγάλη Πέµπτη). Ο άνθρωπος δεν µπορεί να συνεχίζει να ζει µε φαντάσµατα του παρελθόντος. Η ουσία του είναι αυτή που µετρά και δεν µπορεί να συνεχίζει να την διασκορπίζει! Η Εκκλησία δεν γιορτάζει την Ανάσταση ως αναφορά στην αθανασία του ανθρώπου ή ως µια συνεχή παράταση της ζωής, αλλά ως θρίαµβο και δυνατότητα να µετέχει ο ίδιος ο άνθρωπος από τη θνητότητα στην Ανάσταση, από τη φθορά στην αφθαρσία. Ένα πέρασµα από τον πολιτισµό του θανάτου στον πολιτισµό της ζωής. Εάν συνεχίζουµε να βλέπουµε την Ανάσταση ως ένα φολκλόρ θα συνεχίσει και ο θάνατος να αποτελεί καταναλωτικό αγαθό. Στην χαρά αυτή της νίκης του θανάτου δεν υπάρχουν διακρίσεις. Εισέρχονται οι πάντες! «∆έχεται τον έσχατον, καθάπερ και τον πρώτον…και τον ύστερον ελεεί και τον πρώτον θεραπεύει. Κακείνω δίδωσι και τούτω χαρίζεται.
Και τα έργα δεχεται και την γνώµην ασπάζεται, και την πράξιν τιµά και την πρόθεσιν επαινεί. Ουκούν, εισέλθετε πάντες…» (Κατηχητικός Λόγος του Ιωάννου του Χρυσοστόµου).
* Ο δρ Κωνσταντίνος Β. Ζορµπάς είναι γενικός διευθυντής της Ορθοδόξου Ακαδηµίας Κρήτης
