Αποχαιρετισμός στον δάσκαλο Θεοχάρη Δετοράκη
O διαπρεπής βυζαντινολόγος, κρητολόγος και αγαπημένος δάσκαλος, Θεοχάρης Δετοράκης, διακρίθηκε τόσο για την παιδεία όσο και για τη μειλιχιότητά του. Ο Θεοχάρης Δετοράκης υπήρξε για μας, που ανήκουμε στις πρώτες γενιές του Πανεπιστημίου Κρήτης, ένας σεμνός και ιδιαίτερα προσηνής δάσκαλος. Αφοσιωμένος με πάθος στη μελέτη της βυζαντινής υμνολογίας έκανε τις πρώτες γενιές των φοιτητών του Πανεπιστημίου Κρήτης, να ανακαλύψουν και να μελετήσουν μια «γνωστή» «άγνωστη» λογοτεχνία, τη βυζαντινή. Άγνωστη, γιατί η δευτεροβάθμια εκπαίδευση την αγνοούσε κι εξακολουθεί να την αγνοεί, γνωστή όμως κι αγαπητή μέσα από τα εκκλησιαστικά μας ακούσματα. Με μεθοδικότητα και μεράκι έστησε τις γέφυρες και μας κάλεσε με εμπιστοσύνη να τις διαβούμε. Όσοι με τόλμη τις διάβηκαν και κόπιασαν με οδηγό εκείνον να την εξιχνιάσουν, κέρδισαν, σίγουρα, μια πιο πλήρη εικόνα της ελληνικής γραμματείας. Οι άλλοι χάσαμε μια πολύτιμη ευκαιρία να ανακαλύψουμε το πανόραμα των ελληνικών γραμμάτων υπό την καθοδήγησή του.
Το έργο του σεμνού δασκάλου όμως ήταν τόσο πολύπτυχο που όλοι μας, κάποια στιγμή των ερευνητικών μας αναζητήσεων, συναντηθήκαμε μαζί του. Αφοσιωμένος μελετητής της κρητικής ιστορίας κατέθεσε κι ο ίδιος, όπως άλλοτε ο Κριάρης ή ο Μουρέλλος το δικό του συνθετικό έργο για την ιστορία της Κρήτης αποτυπώνοντας από τη δική του οπτική γωνία και σε μακρά διάρκεια την ιστορία της γενέθλιας νήσου. Ανέδειξε επίσης πλήθος μεμονωμένα επεισόδια αυτής της ίδιας ιστορίας επιμένοντας στην Κρήτη των «αιώνων και των αγώνων» σε άρθρα που δημοσίευσε σε συλλογικούς τόμους, περιοδικά κι εφημερίδες. Μελέτησε κι ανέδειξε το έργο των μεγάλων της νεοελληνικής κρητικής λογοτεχνίας, υποστήριξε το έργο των εν Κρήτη λογοτεχνικών και ιστορικών Εταιρειών.
Για όλους τους παραπάνω λόγους το Κέντρο Κρητικής λογοτεχνίας το 2016 τίμησε τον διαπρεπή και νηφάλιο επιστήμονα Θεοχάρη Δετοράκη σε μια θερμή και συγκινητική τελετή που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο.
Η Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κρήτης, η οποία σήμερα στελεχώνεται από έξι μαθητές του, πολλαπλά ευγνώμων για τις υπηρεσίες του αγαπημένου δασκάλου στην πνευματική ανάδειξη του τόπου, έχοντας θησαυρίσει στα ράφια της, στον ηλεκτρονικό της κατάλογο, και τις ψηφιακές της υπηρεσίες το έργο του θα επιδιώξει, από αύριο Δευτέρα 30 Ιανουαρίου, τη γνωριμία σε Ρέθυμνο και Ηράκλειο των νεότερων φοιτητών του Ιδρύματος με την πολύπτυχη εργογραφία του οργανώνοντας έκθεση προβολής της στα αναγνωστήρια της.
Καλό σας ταξίδι προς την αιωνιότητα, την οποία κερδίσατε με το έργο και την επιστημονική σας συνέπεια.
Ελένη Κωβαίου
διευθύντρια της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Κρήτης, γραμματέας του Κέντρου
Κρητικής Λογοτεχνίας
Στη μνήμη
του μακαριστού καθηγητή Θεοχάρη Δετοράκη
“Κρίνον
του αγρού”
Σαν χθες θυμάμαι την πατρική και φιλόξενη ματιά του Δασκάλου,
στο αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής.
Όταν μιλούσε για την Πόλη, τον Ακάθιστο, την Κρήτη,
η φωνή του αλλοιωνόταν,
ο νους ταξίδευε στα μέρη, στα γεγονότα, στα πρόσωπα…
«Για να κατανοήσεις τους ύμνους», έλεγε, «βοηθά το βίωμα,
το ψαλτήρι, το παιδιόθεν άκουσμα».
Ακριβής στην έκφραση και τη μέθοδο,
αναζητούσε τη χάρη των ελληνικών λέξεων και τα κρυμμένα μηνύματα.
«Τα κείμενα μιλούν» μας έλεγε. «Ακούστε τα!»
Δίκαιος, εργατικός, συγκαταβατικός, σεμνός.
Αν και γνώριζε την τραχύτητα του ανήφορου,
τα επώδυνα παλαίσματα,
στήριζε όνειρα,
άνοιγε δρόμους,
οριοθετούσε την πορεία.
Στόχος του: η Αλήθεια.
Έπειτα,
στου κύκλου τα γυρίσματα,
άγρια βότανα σκίασαν τα κρίνα.
Καιρός του σιγάν…
Ευγνώμων για τη φωτεινή παρουσία του,
αναφωνώ
μαζί με πλήθος συναδέλφων-μαθητών του:
«Καλό Παράδεισο, Δάσκαλε!»
Δέσποινα Αθανασιάδου – Στεφανουδάκη
Μικραίνει ο κόσμος μας, στενεύουν οι ορίζοντές του: Θ. Δετοράκης (1936-2023)
Με το νέο έτος, τον Σταμάτη Αποστολάκη ακολούθησε στο επέκεινα ο Θεοχάρης Δετοράκης. Πολλά θα γραφούν στη συνέχεια, όμως εδώ αναφέρω δύο άγνωστα περιστατικά, ενδεικτικά του μεγέθους και της σεμνότητάς του:
1. Αν το «παράθυρο» της εισαγωγής της τοπικής ιστορίας στην εκπαίδευση είχε κάποια αποτελέσματα στην Κρήτη, αυτό οφείλεται στον αείμνηστο καθηγητή. Ο οποίος, άνθρωπος της μελέτης αλλά και της πράξης ταυτόχρονα, όχι μόνο δίδαξε την εφαρμογή της σε εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων αλλά και δεν δίστασε να τους πάρει από το χέρι και να τους οδηγήσει κατεπάνω στις ιστορικές πηγές, αρχειακές και μνημειακές. Θυμάμαι αξέχαστα την εκπαιδευτική εκδρομή στην τότε Μονή Βωσάκου, με τα αιγοπρόβατα μέσα στα κελιά και στον ναό του Τιμίου Σταυρού, η οποία είχε πραγματοποιηθεί με αυτοκίνητα 4Χ4. Πιστεύω ότι ήταν τότε που ο συνάδελφος Σταύρος Παναγιωτάκης, σήμερα πατέρας Τιμόθεος, αποφάσισε να συνδέσει τη ζωή του με τον ευλογημένο εκείνο τόπο, ο οποίος σήμερα αποτελεί έναν παράδεισο, όχι μόνο θρησκευτικό αλλά και φυσικό.
2. Το 2018 πήρα το θάρρος να απευθυνθώ σ’ αυτόν, ως επιμελητής που ήμουν του τιμητικού τόμου για τον Σταμάτη Αποστολάκη, και να του ζητήσω ντροπαλά μια επιστημονική ανακοίνωση. Ανταποκρίθηκε άμεσα με περίληψη και σε λιγότερους από τρεις μήνες μου είχε αποστείλει μια έξοχη επιστημονική εργασία, με τον τίτλο «Γεωργικά Κρήτης, από το αρχείο Στεφάνου Ξανθουδίδου». Ήταν η πρώτη ουσιαστικά τέτοια εργασία που έπαιρνα στα χέρια μου για τον τόμο, συνοδευόμενη από το σεμνό σημείωμα, σε πολυτονική γραφή: «Ἀγαπητέ Κύριε Στρατιδάκη, Καλή Χρονιά. Σᾶς ἀποστέλλω μικρὴ ἐργασία μου γιὰ τὸν τόμο τοῦ ἀγαπητοῦ μας Σταμάτη Ἀποστολὰκη. Σᾶς συγχαίρω γιὰ τὴν πρωτοβουλία καὶ εὔχομαι καλὸ ἐκδοτικὸ ἀποτέλεσμα. Μὲ τιμὴ Θεοχάρης Δετοράκης».
Στην εισαγωγή της μελέτης ο Θ. Δετοράκης χαρακτήριζε τον Σταμάτη Αποστολάκη «ακαταπόνητο ερευνητή του τοπικού βίου και πολιτισμού». Αυτό ακριβώς ήταν κι ο ίδιος: ένας ακαταπόνητος ερευνητής της κρητικής ιστορίας και πολιτισμού και σαν τέτοιο θα τον ανασταίνουμε στη μνήμη μας.
Χάρης Στρατιδάκης
