Μέσα από τα υπηρεσιακά έγγραφα της εποχής, απόρρητα και μη, ο σύγχρονος αναγνώστης και όχι μόνο είναι δυνατόν να αναγνωρίσει πολλά στοιχεία από εκείνα που χαρακτηρίζουν ένα απολυταρχικό καθεστώς. Είναι εμφανής εξάλλου σε πλείστες περιπτώσεις η ψυχολογία εκείνων που τα συντάσσουν αλλά εξίσου ευδιάκριτη είναι και η νοοτροπία -εμποτισμένη με ένα ιδιότυπο φόβο που διαπνέει το “Καθεστώς”- απέναντι σε κάθε τι που δεν συμπλέει με τα δικά του “πιστεύω” και “θέλω”. Ανοίγοντας μια σύντομη παρένθεση παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το εκπληκτικό μυθιστόρημα του Αντώνη Σαμαράκη “Το Λάθος” στο οποίο ο συγγραφέας με ευφυέστατο τρόπο διερευνά εκτός άλλων και την ψυχολογία εκείνου που είναι ταγμένος να υπηρετεί ένα απολυταρχικό καθεστώς: «Γέλασε και μου είπε, ενώ με κοίταζε κατευθείαν στα μάτια: “Είμαι ένας φιλήσυχος πολίτης”. Τότε ήταν που άναψα: Για το Καθεστώς “φιλήσυχος πολίτης” δεν σημαίνει τίποτα. Τίποτα! Οι άνθρωποι χωρίζονται μόνο σ’ εκείνους που είναι με το Καθεστώς και σ’ εκείνους που δεν είναι. Για να είσαι εχθρός του Καθεστώτος, δε χρειάζεται να έχεις πράξει κάτι αντίθετο προς το Καθεστώς. Φτάνει να μην είσαι με το Καθεστώς, να μην έχεις να εμφανίσεις δράση θετική υπέρ του Καθεστώτος. Ναι, για το Καθεστώς ισχύει ο νόμος: “Ο μη ων μετ’ εμού κατ’ εμού εστι”[…].
***
Τα έγγραφα ντοκουμένα μιας… αλήστου μνήμης εποχής που παραθέτουμε είναι τα παρακάτω: Εγγραφο 1: Θέμα: “Μη χορήγησις διαβατηρίου”: «Εχομεν την τιμήν, εις απάντησιν της από 13-4-70 αιτήσεώς σας περί χορηγήσεως διαβατηρίων, να γνωρίσομεν υμίν, ότι κατόπιν του υπ’ αριθμ. 2/211461/114836/70 εγγράφου του Υπουργείου Δημ. Τάξεως και συμφώνως προς τας[…] δεν δυνάμεθα να προβώμεν εις την χορήγησιν του αιτηθέντος διαβατηρίου διά λόγους δημοσίας τάξεως ή συμφέροντος[…]». Το έγγραφο 2 αποτελεί ίσως ένα από τα χαρακτηριστικότερα… δείγματα της εποχής όταν οι παρακολουθήσεις ήταν στο φόρτε τους: Θέμα του εν έτει 1972: “Παρακολούθησις τέως πολιτικών, τέως σταρτιωτικών και λοιπών υπόπτων αντικυβερνητικής δραστηριότητος”. Στο συγκεκριμένο έγγραφο έχει ενδιαφέρον να προσέξουμε και τα όσα αναφέρονται ως εντολή υπουργού: «διαβιβάζομεν προσηρτημένως ανασυνταχθέντα Παραρτήματα “Α” και “Β” εις αντικατάστασιν των προηγουμένων τοιούτων άτινα να καταστραφώσιν δια πυράς».
Η πυρά βεβαίως κατέστρεψε πάρα πολλά αλλά εξίσου πολλά είναι κι εκείνα που διασώζονται. Αναφορικά με το συγκεκριμένο έγγραφο που φωτοαντίγραφό του υπάρχει στο αρχείο των “Χ.Ν.”, αποτελεί το διαβιβαστικό της λίστας με όλα τα ονόματα που επίσης φωτοαντίγραφό της υπάρχει στο Αρχείο. Ανάμεσα στα πολλά ονόματα γνωστά και άγνωστα διαβάζουμε και το όνομα του Παναγιώτη Κλάδου (αρ. 35), ο οποίος για τις ανάγκες ρεπορτάζ εν έτει 1997 είχε καταθέσει στα “Χ.Ν.” μια σειρά εγγράφων της εποχής και ανάμεσά τους κι αυτά. Ο ίδιος εξάλλου είχε τότε παραδώσει και φωτοαντίγραφα κάποιων εγγράφων με τα οποία υπουργοί Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως απεφάσιζαν και διέταζαν την «εκτόπισιν ατόμων αποπειρωμένων να προκαλέσωσι διατάραξιν της Δημοσίας Τάξεως και Ασφάλειας και της ησυχίας της Χώρας».
Η συγκεκριμένη “απόφαση και διαταγή” του υπουργείου Δημοσίας Τάξεως (έγγραφο 3) εν έτει 1970 ήταν να εκτοπιστούν οι Παναγιώτης Κλάδος, Κοτσαρίδας Σπυρίδων και Κρουσταλάκης Κωνσταντίνος «εις Πεντάλοφον Βοΐου Κοζάνης» και οι οι Αρετάκης Εμμανουήλ, Τζωρτζάκης Ιωάννης, Χαιρέτης Γεώργιος, «εις Γαρδίκιον Φθιώτιδος».
Εξάλλου σε άλλο έγγραφο διαβάζουμε την απόφαση του Πειθαρχικού Συμβουλίου Παντείου Ανώτατης Σχολής Επιστημών που στη συνεδρία της 18ης Φεβρουαρίου 1971, κι ενώ είχε λάβει υπόψη την απόφαση των Υπουργών Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως (βλ. έγγραφο 3) «δια την επί εν (1) έτος εκτόπισιν του σπουδαστού Κλάδου Παναγιώτου[…] εις Πεντάλοφον Βοΐου Κοζάνης[…] επιβάλλει εις τον σπουδαστήν[…] την ποινήν της διαρκούς αποβολής εκ της Σχολής μέχρι της πλήρους αποκαταστάσεώς του, διότι επεδίωξε την εφαρμογήν ιδεών εχουσών ως έκδηλον σκοπόν την οιονδήποτε μέσου ανατροπήν του κρατούντος κοινωνικού καθεστώτος». Το… κοινωνικό αυτό καθεστώς με διάφορους τρόπους είχε καταφέρει λοιπόν να εκφοβίσει όχι μόνο τους πολίτες που δεν τολμούσαν να εκφέρουν την άποψή τους αλλά δυστυχώς ακόμη και κάποιους πανεπιστημιακούς οι οποίοι υπέγραφαν εκτοπίσεις σπουδαστών τους επειδή απεπειράθηκαν «διά των εν γένει ενεργειών» τους να προκαλέσουν διατάραξη της ασφαλείας και της ησυχίας τη Χώρας, και ακόμη να διεγείρουν «και έτερα άτομα εις πράξεις αντιτιθέμενας εις τους Νόμους του Κράτους».
