Ελάχιστο φόρο τιμής και έκφραση μέγιστης ευγνωμοσύνης προς τους νεκρούς από τη ναζιστική θηριωδία χωριανούς, αποτελεί η στήλη πεσόντων στην Αγιά Ρουμέλη, τα αποκαλυπτήρια της οποίας πραγματοποιήθηκαν προχθές Κυριακή, σε κλίμα έντονης συγκίνησης, από τον Δήμο Σφακίων και την Περιφερειακή Ενότητα Χανίων.
Την επιμνημόσυνη δέηση τέλεσε ο αρχιμανδρίτης Αθανάσιος Καραχάλιος πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητρόπολης Λάμπης Συβρίτου και Σφακίων με συμπροσευχόμενους τον αρχιμανδρίτη Παΐσιο Παπασηφάκη, τον πρωτοπρεσβύτερο και αρχιερατικό επίτροπο Σφακίων Αθανάσιο Κουκουνάρη, τον πρωτοπρεσβύτερο Στυλιανό Κατσούλη και τον πρεσβύτερο Στυλιανό Καραισκάκη, ενώ συμμετείχε και ο πρωτοπρεσβύτερος Διομήδης Τζατζιμάκης Σχης (ΘΡ) ε.α. του οποίου ο πατέρας Ευστράτιος Τζατζιμάκης συμπεριλαμβάνεται στους έξι ήρωες του μνημείου. Σε σύντομο χαιρετισμό που απηύθυνε με συγκίνηση αμέσως μετά την επιμνημόσυνη δέηση ο ηλικιωμένος κληρικός, τόνισε: “Ευχαριστώ το Θεό και ευγνωμονώ, που έδωσε τη θέληση και τη δύναμη στους αρμοδίους, να γίνει πραγματικότητα μια επιθυμία μου και ένα όνειρο. Να υποδεχθώ εδώ, αυτούς που πριν από εβδομήντα επτά χρόνια με αποχαιρέτησαν, το 1944. Από τα βάθη της καρδιάς μου, ευχαριστώ πάρα πολύ”.
Ακολούθησαν τα αποκαλυπτήρια της στήλης του μνημείου από τον δήμαρχο Σφακίων Μανούσο Χιωτάκη, τον πρόεδρο της τοπικής κοινότητας Αγιάς Ρουμέλης Ιωάννη Τζατζιμάκη, τον εντεταλμένο περιφερειακό σύμβουλο τουρισμού και ηλεκτρονικής διακυβέρνησης Κυριάκο Κώτσογλου ως εκπροσώπου της περιφέρειας Κρήτης και μέλη οικογενειών απογόνων των πεσόντων.
«Στα αρρωστημένα μυαλά των ηγετών του Γ’ Ραιχ, γεννήθηκε η ιδέα της κατασκευής των στρατοπέδων συγκέντρωσης” επεσήμανε στον χαιρετισμό του ο Δήμαρχος Σφακίων κ. Χιωτάκης «και στις 8 Αυγούστου άνοιξε τις πύλες του στην Αυστρία το φοβερό στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης, του Μαουτχάουζεν, που υπήρξε συνώνυμο του θανάτου και τόπος μαρτυρίου για πάνω από 200.000 κρατουμένους από σχεδόν όλες τις χώρες της Ευρώπης. Ανάμεσα τους και 3.700 Έλληνες, ξεψύχησαν μαρτυρικά στα κρεματόριά του. Εκεί μεταφέρθηκαν και οι δικοί μας έξι πατριώτες από εδώ, την Αγιά Ρουμέλη και δεν επέστρεψαν. Θύματα του παραλογισμού του φασισμού και ναζισμού. Σήμερα αποκαλύπτουμε το μνημείο αυτό και το αφιερώνουμε στη μνήμη τους στέλνοντας έτσι κι ένα μήνυμα, το μήνυμα της επικράτησης της ειρήνης σε όλο τον κόσμο».
Από την πλευρά του ο κ. Κώτσογλου σημείωσε ότι «“Η ιστορική μνήμη και συνείδηση είναι εκείνη που διαχωρίζει τους ανθρώπους από τα ζώα”, είπε ο Νίτσε και σήμερα, εδώ στην Αγιά Ρουμέλη, χτίζουμε ένα ανάχωμα για να μνημονεύονται στους αιώνες τα ονόματα ηρώων που μαρτύρησαν για την πατρίδα μακριά της, στο κολαστήριο του Μαουτχάουζεν».
Ομιλήτρια για τα θλιβερά ιστορικά γεγονότα εκείνης της περιόδου ήταν η Γεωργία Τζατζιμάκη διοικητική υπάλληλος του δήμου Χανίων, εγγονή του ήρωα Ευστρατίου Τζατζιμάκη και κόρη του κληρικού Διομήδη Τζατζιμάκη., η οποία μεταξύ άλλων ανέφερε:
«Οι Γερμανοί εισέβαλαν για πρώτη φορά στην Αγία Ρουμέλη, την 4η Ιουνίου του 1941. Κατά την προσφιλή τους τακτική, λεηλάτησαν το χωριό. Στον προαύλιο χώρο γύρω από την Αγία Τριάδα θα συγκεντρώσουν τους κατοίκους και θα βάλουν θύμους περιμετρικά με πρόθεση να τους κάψουν. Για τους δικούς τους λόγους θα αλλάξουν γνώμη και αυτό δε θα γίνει».
«Το Φεβρουάριο του 1944 οι Γερμανοί ψάχνοντας να βρουν τους Άγγλους και τους ασυρμάτους, που ήταν κρυμμένοι σε δύσβατα σημεία του ορεινού όγκου, προσπαθούν να περάσουν στην επαρχία των Σφακίων» συνέχισε η κ. Τζατζιμάκη. «Όμως, στην τοποθεσία Βουκελάσι, στο Προφήτη Ηλία (στα σύνορα Σελίνου – Σφακίων) θα έρθουν αντιμέτωποι με την αντάρτικη ομάδα του Σελίνου και κατοίκους της Αγίας Ρουμέλης, οι οποίοι και θα καταφέρουν να ανακόψουν την πορεία τους. Την ομάδα των κατοίκων της Αγίας Ρουμέλης αποτελούσαν οι: Θεόδωρος και Γιάννης Βίγλης, Ρούσσος Θ. Τζατζιμάκης, Ανδρέας Δ. Τζατζιμάκης, Ιωάννης Δ. Τζατζιμάκης, Δαμουλής Τζατζιμάκης και ο Παύλος Ν. Μαρινάκης. Οι απώλειες των Γερμανών σημαντικές.
Οι άνδρες του χωριού με την δύναμη του ηρωισμού τους, θα πολεμήσουν τις περιπόλους των Ναζί. Τα αντίποινα δε θα αργήσουν. Την 10η Φεβρουαρίου 1944 οι Γερμανοί συγκεντρώνουν τους κατοίκους και συλλαμβάνουν περίπου 19 Αγιορουμελιώτες τους οποίους και κράτησαν ομήρους, στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας. Από αυτούς κάποιοι δραπέτευσαν από την εκκλησία και κάποιοι στη διαδρομή Αγιάς Ρουμέλης – Χώρας Σφακίων.
Στις 12 Μαρτίου του 1944, 160 περίπου αιχμάλωτοι από τα χωριά της Κυδωνίας, του Σελίνου και την Αγία Ρουμέλη οδηγούνται από τις φυλακές της Αγιάς στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Θα εξοριστούν στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν της Αυστρίας. Κατά πολλούς ένα από τα πιο σκληρά στρατόπεδα συγκέντρωσης, με βασανιστήρια μέχρι τέλους για τους κρατουμένους. Ένα στρατόπεδο – κολαστήριο ολόκληρων κοινωνικών ομάδων, που εναντιώνονταν στο ναζισμό.
122.797 άνθρωποι, ανάμεσά τους και 3.700 Έλληνες, ξεψύχησαν μαρτυρικά στα κρεματόριά του. Γνώρισαν στο Μαουτχάουζεν, ό, τι πιο απάνθρωπο μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους.
Ο Τζατζιμάκης Ξενοφών, επέστρεψε μετά από 14 μήνες, καθώς διέφυγε όταν το τρένο βρισκόταν στη Σερβία. Για τους:
Τζατζιμάκη Ευστράτιο του Διοματάρη, Πρόεδρο της Κοινότητας Αγίας Ρουμέλης.
Γιανναράκη Γεώργιο του Μιχαήλ
Σταυρουδάκη Αντώνιο του Σταμάτη
Σταυρουδάκη Ματθαίο του Σταμάτη
Τζατζιμάκη Γεώργιο του Θεοδώρου
Τζατζιμάκη Γεώργιο του Ιωάννη, δεν υπήρξε επιστροφή.
Ο θάνατός τους μαρτυρικός.
Αν και έφυγαν το Φεβρουάριο του 1944, για τους δικούς τους ανθρώπους δεν ήταν ποτέ απόντες. Σήμερα όμως, δηλώνετε ηχηρά ότι ήταν και θα είναι για πάντα παρόντες, στην ιστορία του τόπου μας.
Γιατί η ιστορία ενός τόπου είναι το θεμέλιο για το μέλλον του. Και αυτή η ιστορία είναι πολύ πρόσφατη για να αφεθεί στη λήθη. Η αναγραφή των ονομάτων σε μια στήλη μαρμάρου είναι ο ελάχιστος φόρος τιμής. Η διαβεβαίωση στην παραγγελιά τους, όπως μεταφέρθηκε από τον επιζήσαντα Θεόδωρο Γεωργιακάκη, «Εμείς που θανατωθήκαμε στα Ναζιστικά στρατόπεδα μην μας ξεχνάτε», ότι κανείς δε θα ξεχάσει ποτέ.
Ας είναι η σημερινή εκδήλωση ένας ελάχιστος φόρος τιμής και ευγνωμοσύνης προς όλους αυτούς, που με τον ένα ή το άλλο τρόπο μαρτύρησαν εκείνη τη μέρα. Μια δικαίωση που ευτυχώς δεν ήρθε πολύ αργά και μια διασφάλιση της ιεράς παρακαταθήκης που άφησαν σε εμάς και στις επόμενες γενιές» τόνισε κλείνοντας η κ. Τζατζιμάκη.
Ακολούθησε προσκλητήριο νεκρών και κατάθεση στεφάνων.
Ομάδα κατοίκων του χωριού τραγούδησε ριζίτικο τραγούδι για να κλείσει η εκδήλωση με την τήρηση ενός λεπτού σιγής στη μνήμη τους, την ανάκρουση του Εθνικού μας Ύμνου και τραπέζι σε ταβέρνα που δόθηκε από τον δήμο Σφακίων.
Την εκδήλωση συντόνιζε η αντιδήμαρχος Αφροδίτη Σφηνιά.
