«Εκείνη η παλιά εποχή έρχεται στο μυαλό μου τσι μέρες που περνούσαμε σαν να τσι βλέπω ομπρός μου».
Ελένη Κακουράκη
Aποκράδες ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από την Καθαρή Δευτέρα, οπότε αρχίζει η Μεγάλη Σαρακοστή. Από την Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου, όπου «ανοίγει το Τριώδιο» (θρησκευτικό βιβλίο της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας) μέχρι την Κυριακή της Τυρινής. Αυτή η περίοδος των τριών εβδομάδων ήταν και είναι «η κατ’ εξοχήν» περίοδος εκτόνωσης.
Οι γιορτές αυτές έχουν τη ρίζα τους στις Διονυσιακές γιορτές, τα «Ανθεστήρια» προς τιμή του Διονύσου.
Οίνος, μουσική, χορός, αθυροστομίες χαρακτήριζαν τη γιορτή.
Αθυροστομίες από την πλευρά του απλού λαού προς τους κατέχοντες κάποιο αξίωμα, μιας και τους δινόταν το ελεύθερο. Και λίγα τους έλεγαν…
«Στο φαγοπότι το ‘ριχναν ούλοι μικροί – μεγάλοι,
γιατί το κρέας τη Λαμπρή θα ξαναφάνε πάλι.
Ετότες τη Σαρακοστή ούλοι τηνε νηστεύαν
και τη θρησκεία πίστευαν, δεν τηνε κοροϊδεύαν».
Αποκριά, αποχή από το κρέας. Προετοιμάζει τον άνθρωπο ψυχικά και σωματικά για την περίοδο του Πάσχα και την Ανάσταση.
Μασκαράδες: Αλλαγή αμφίεσης και μάσκας (προσωπείου). Οι Κουκουγέροι, συνήθως γέροντες βοσκοί, γυναίκες γριές, ερωτευμένοι νέοι και νέες, νεαρά αντρόγυνα, ετοιμόγεννες γυναίκες κ. ά. χόρευαν στις πλατείες, στους δρόμους και γυρνούσαν από όλα τα σπίτια του χωριού. Καμιά φορά πήγαιναν και σε γειτονικά χωριά.
Είχαν ζωστεί (μερικοί) με κουδούνια μεγάλων ζώων (μεγάλα λέρια, σκλαβέρια, που φορούσαν οι κριγιοί και οι τράγοι που οδηγούσαν τα κοπάδια) για να κάνουν έντονη την παρουσία τους.
Κρατούσαν μεγάλα ραβδιά για να αντιμετωπίζουν όποιον τολμούσε να τους ξεμασκρώσει. (Σκέφτομαι τους σημερινούς μασκαράδες-κουκουγέρους όλη την περίοδο της χρονιάς. Πόσο εύκολα αλλάζουν τις μάσκες τους για να κάνουν έντονη την παρουσία τους, αλλά και πόσο εύκολα μόνοι τους ξεμασκαρώνονται).
Θυμούμαι ακόμα τις οικογενειακές συνεστιάσεις την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς στο χωριό μου, όπου
«μαζεύονταν οι συγγενείς ούλοι μαζί να φάνε
στο σπίτι που τους βόλευε, εκειά ‘θελε να πάνε.
Καθίζανε οι συγγενείς, γονείς, παιδιά, εγγόνια,
είχανε ήσυχη ζωή, ευτυχισμένα χρόνια».
Θυμούμαι τις αποκριάτικες σχολικές γιορτές που κάναμε στο μονοθέσιο Δημοτικό Σχολείο Αγριλέ-Λειβάδας στο Ανατολικό Σέλινο. Οι τριάντα μαθητές και μαθήτριες του σχολείου με τη βοήθεια των μητέρων τους έφτιαχναν αποκριάτικες στολές, μάσκες και καπέλα σε ώρες εκτός μαθήματος στο χώρο του σχολείου. Την τελευταία Κυριακή έφερναν οι γονείς νόστιμους μεζέδες και λιχουδιές και γιορτάζαμε όλοι μαζί, μικροί και μεγάλοι, όλο το απόγευμα. Τα βράδια γιόρταζαν οικογενειακά την Αποκριά. Αλησμόνητα τα χρόνια εκείνα στο Ανατολικό Σέλινο.
Τώρα σου λένε: Είμαστε στον εικοστό πρώτο αιώνα,
«και εξέλιξη-πολιτισμός ετούτανά εφέραν…
Έθιμα και Σαρακοστή ούλα τα κάμαν πέρα».
Θυμούμαι την Καθαρή Δευτέρα στο χωριό μου. Μαζεύονταν όλοι οι χωριανοί, ιδιαίτερα οι νέοι και οι νέες στις πλατείες και τα καφενεία, για να ανοίξουν τη Σαρακοστή.
Το μενού συνήθως ήταν λιμπίνοι, βρεχτά κουκιά, βραστοί χοχλιοί, ψαρές (παπούλες), ελιές, σκόρδα, κρεμμύδια, πιπεριές στο ξίδι και άφθονο κρασί. Σήμερα το τραπέζι της Καθαρής Δευτέρας είναι ακριβότερο από το τραπέζι της Αποκριάς.
Βάφονταν με μουζουδιές (μουτζούρες) από τα πηλοτσίκαλα και με διάφορα βερνίκια. Προσπαθούσαν να βάψουν αυτούς τους (σεμνούς και ταπεινούς) που δεν ήθελαν να βαφτούν από μόνοι τους.
Τα γέλια κυριαρχούσαν όλη την ημέρα βλέποντας ο ένας το πρόσωπο του άλλου. Το κέφι και αυτή την ημέρα έφτανε στο κατακόρυφο με τα τόσα αστεία που έκαναν και
«όλοι διασκεδάζανε σαν να ‘τανε αδέρφια,
δεν πήγαιναν με πονηριά, είχανε τέτοια αντέτια».
Ο άνθρωπος σήμερα αποκόπτεται από τις παραδόσεις αυτές και η περίοδος των Αποκράδων έχει πάρει άλλη μορφή εορτασμού, πιο εμπορική, πιο ψευτοπολιτιστική.
ΚΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
Και να μην ξεχνάμε τα Απόδειπνά της με το «Κύριε των Δυνάμεων…» και τους Χαιρετισμούς της Παναγίας με το «Άσπιλε, Αμόλυντε, Αγνή, Παρθένα..».
ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ
ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ
