Απώλεια βάρους στους εφήβους: Tι να προσέξουμε;

Η παχυσαρκία μεταξύ των εφήβων είναι ένα σοβαρό και διαδεδομένο πρόβλημα. Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία μπορούν να συμβάλουν σε προβλήματα υγείας κατά την εφηβεία, μεγαλύτερο κίνδυνο παχυσαρκίας στην ενηλικίωση και κίνδυνο ζωής για ασθένειες, όπως καρδιαγγειακές παθήσεις και διαβήτη. Η έρευνα δείχνει ότι η καλύτερη στρατηγική για να βοηθήσει τους εφήβους να χάσουν βάρος είναι η προώθηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών και υγιών δραστηριοτήτων.
Τα παραπάνω επισημαίνει ο Κλινικός Διαιτολόγος-Προϊστάμενος Διαιτολογικού Τμήματος ΓΝΑ Λαϊκό Χάρης Δημοσθενόπουλος, Μέλος ΔΣ Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας- Ε.Μ.Πα.Κ.Α.Ν.,Board Member of DNSG & Lead of EFAD European Specialist for Diabetes, τονίζοντας πως «η ανησυχία και το άγχος για το βάρος και το μέγεθος σώματος είναι εξαιρετικά συχνή κατά τη διάρκεια της εφηβικής ηλικίας. Οι έφηβοι, εκτός από τους πραγματικούς κινδύνους για την υγεία όπως η παχυσαρκία και η κακή διατροφή, εκτίθενται και στα μη ρεαλιστικά «πρότυπα ομορφιάς» που προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης και τα οποία δίνουν υπερβολική έμφαση στο πολύ λεπτό σώμα και στο πολύ χαμηλό σωματικό βάρος, εξομοιώνοντάς τα με την ομορφιά, την επιτυχία και την υγεία. Ταυτόχρονα, οι έφηβοι εκτίθενται επίσης σε διάφορους, ανορθόδοξους και συχνά επιβαρυντικούς τρόπους για να χάσουν βάρος και να επιτύχουν αυτό το λεπτό ιδανικό σώμα».
«Οι διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την υγεία και τη διατροφή είναι συχνά λανθασμένες και αναξιόπιστες», προσθέτει, «καθώς υποκινούνται λιγότερο από επιστημονικά στοιχεία και περισσότερο από τις τάσεις της μόδας αλλά και οικονομικά κίνητρα και συμφέροντα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι πολλοί έφηβοι αισθάνονται μία ισχυρή πίεση, μεγαλύτερη από την απαιτούμενη, για ένα ιδανικότερο βάρος και μία καλή υγεία και εξαναγκάζονται να επιτύχουν αυτόν τον στόχο μέσω κακών και μερικές φορές επικίνδυνων διατροφικών επιλογών, που οδηγούν σε αντίθετα αποτελέσματα.
Οι προσπάθειες για απώλεια βάρους συχνά καταλήγουν να συσχετιστούν με αλλαγές συμπεριφοράς, όπως μεταβολές στις διατροφικές συνήθειες και στη συχνότητα άσκησης. Η “δίαιτα” είναι μια διαδικασία που προτείνει μια σκόπιμη, συχνά προσωρινή, αλλαγή στο φαγητό για την επίτευξη απώλειας βάρους μέσω του περιορισμού της θερμιδικής πρόσληψης και της επίτευξης ενός αρνητικού θερμιδικού ισοζυγίου.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η διατροφή και οι διαταραγμένες διατροφικές συμπεριφορές σε εφήβους αυξάνουν σε συχνότητα με την ηλικία και είναι πιο διαδεδομένες μεταξύ των κοριτσιών. Έτσι, τα κορίτσια που θεωρούν ότι είναι υπέρβαρα και δεν είναι ικανοποιημένα με το σώμα τους είναι πιο πιθανό να κάνουν δίαιτα και είναι επίσης πιο πιθανό να ακολουθήσουν ανθυγιεινές συμπεριφορές απώλειας βάρους, μέσω της αφαγίας, της παρατεταμένης νηστείας και των ακραίων διατροφικών επιλογών ή και συμπληρωμάτων».
Ο κ. Δημοσθενόπουλος υπογραμμίζει πως «οι πιο σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για ανθυγιεινές συμπεριφορές ελέγχου βάρους είναι η δυσαρέσκεια με το βάρος, η παχυσαρκία αλλά και η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η πίεση και τα σχόλια του κοινωνικού περιβάλλοντος. Οι έφηβοι που θα επιλέξουν να ακολουθήσουν ένα ανορθόδοξο και όχι επιστημονικά τεκμηριωμένο πρόγραμμα διατροφής διατρέχουν κίνδυνο για την υγεία τους (επιπτώσεις σε πίεση, λιπίδια, αιματολογικούς δείκτες) και για συμπεριφορές που θέτουν σε κίνδυνο την υγεία, όπως η χρήση ουσιών και επικίνδυνων σκευασμάτων και συμπληρωμάτων ή ψυχολογικές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένων των διατροφικών διαταραχών, της αντιδραστικής υπερφαγίας και της χαμηλής αυτοεκτίμησης. Έχει φανεί ότι οι έφηβοι που κάνουν δίαιτα διατρέχουν κίνδυνο υπερβολικής αύξησης βάρους με την πάροδο του χρόνου.
Οι κλινικοί γιατροί και διαιτολόγοι γνωρίζουν ότι πολλές απόπειρες απώλειας βάρους σε εφήβους μπορεί να αντικατοπτρίζουν άλλα ζητήματα στη ζωή του εφήβου, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, πειράγματα για το βάρος, οικογενειακή πίεση για να επιτευχθεί ένας συγκεκριμένος στόχος π.χ. συγκεκριμένες σπουδές ή ακόμα και μια διατροφική διαταραχή. Για πολλούς εφήβους που αποφασίζουν να κάνουν δίαιτα, η αλλαγή της συμπεριφοράς τους δεν αφορά το βάρος τους. Για αυτό, στους εφήβους που ασχολούνται με πιο σοβαρές πρακτικές απώλειας βάρους, ο έλεγχος για διατροφικές διαταραχές θα πρέπει να γίνεται αμέσως καθώς και η έγκαιρη παραπομπή για αξιολόγηση από ειδικό.
Η αξιολόγηση και η παρέμβαση πρέπει να πραγματοποιούνται σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές, βάσει τεκμηρίων και βέλτιστων πρακτικών, και πάντα υπό επαγγελματική καθοδήγηση. Οι έφηβοι πρέπει να ενθαρρύνονται να αποδεχτούν ένα ρεαλιστικό βάρος για τον εαυτό τους. Ο υπολογισμός του ΔΜΣ και η σύγκριση του με τις καμπύλες εκατοστημορίου ΔΜΣ είναι ο πιο αξιόπιστος τρόπος για να εκτιμηθεί εάν ένας έφηβος βρίσκεται σε ένα υγιές εύρος βάρους και ποιο είναι το «ιδανικό» βάρος για αυτόν.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η λανθασμένη διαιτολογική συμπεριφορά -μέσω ενός πολύ αυστηρού περιορισμού των θερμίδων για απώλεια βάρους- αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης παχυσαρκίας και διατροφικών διαταραχών. Δεδομένου ότι η δίαιτα μεταξύ των εφήβων συνδέεται συχνότερα με τον περιορισμό των βασικών θρεπτικών συστατικών από τα τρόφιμα, την παράλειψη γευμάτων, την πείνα, την πρόκληση εμετού και άλλες διατροφικές συνήθειες υψηλού κινδύνου είναι σημαντικό να υπάρξει σύσταση και υποστήριξη από ειδικό».
Οι καλύτερες στρατηγικές για την απώλεια και τη διαχείριση του βάρους όπως αναφέρει ο κ. Δημοσθενόπουλος πρέπει να περιλαμβάνουν:
-Το μέτριο θερμιδικό περιορισμό: Αρκούν και 500 kcal λιγότερες την ημέρα για να πετύχουμε αργά και σωστά μία επιθυμητή απώλεια. Απαγορεύεται η γρήγορη και μεγάλη απώλεια σε σύντομο διάστημα, αφού αυτή θα επιτευχθεί μόνο μέσω ενός περιοριστικού και ίσως όχι πλήρους θρεπτικά διαιτολογίου. Στην εφηβεία δεν απαιτείται ένας δραστικός θερμιδικός περιορισμός αλλά ένας συνδυασμός μίας μέτριας υποθερμιδικής διατροφής με μία καθημερινά αυξημένη δραστηριότητα και καύση θερμίδων.
-Αποφυγή ακραίων διαιτολογίων: Είναι σημαντικό να αποφεύγονται ακραία ως προς τη σύστασή τους διαιτολόγια στα οποία αποκλείονται ολόκληρες ομάδες τροφίμων όπως π.χ. τα φρούτα ή τα γαλακτοκομικά.
-Το πρωινό: Οι έφηβοι που τρώνε πρωινό -σε σύγκριση με εκείνους που το παραλείπουν- λαμβάνουν πιο απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και έχουν καλύτερες γενικές διατροφικές συνήθειες. Οι τροφές ολικής αλέσεως, τα φρούτα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά είναι καλές επιλογές πρωινού και κατά την απώλεια βάρους.
-Τα οικογενειακά γεύματα: Τα πιο συχνά οικογενειακά γεύματα στο σπίτι σχετίζονται με μια καλύτερη διατροφή με φρούτα και λαχανικά, πλούσια σε ιχνοστοιχεία και φυτικές ίνες. Τα οικογενειακά γεύματα συνδέονται επίσης με λιγότερες κακές διατροφικές συνήθειες, όπως παράλειψη γευμάτων ή υπερβολική κατανάλωση.
-Ο περιορισμός του χρόνου μπροστά από την οθόνη: Τα γεύματα και τα σνακ μπροστά από την τηλεόραση ή τον υπολογιστή και ο παρατεταμένος χρόνος μπροστά από την οθόνη σχετίζονται με υπερκατανάλωση θερμίδων και με κακές επιλογές ροφημάτων και σνακ.
-Η προώθηση της δραστηριότητας: Οι έφηβοι χρειάζονται περίπου 60 λεπτά σωματικής άσκησης την ημέρα χωρίς όμως η δραστηριότητα του εφήβου να είναι αποκλειστικά ένα δομημένο πρόγραμμα άσκησης. Το περπάτημα, το ποδήλατο ή ο χορός μπορεί να είναι ιδανικές λύσεις για την καύση θερμίδων και τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης.