Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία δείχνουν μία μείωση των δημοσίων υπαλλήλων της τάξης του 29%, από 956.625 δημοσίους υπαλλήλους το 2009 σε 675.530 το 2013 (περίπου 80.000 δημόσιοι υπάλληλοι κάθε χρόνο).
Η ερώτηση που τίθεται είναι αν η μείωση του μισθολογικού κόστους και σε συνδυασμό και με τις μικρότερες αποδοχές τους , οδηγούν σε βελτίωση της επίδοσης της δημόσιας διοίκησης. Πολύς λόγος γίνεται από την Τρόικα και ειδικούς του τομέα για αναδιαρθρώσεις και μεταρρυθμίσεις, πάταξη της γραφειοκρατίας και αλλαγή νοοτροπίας. Στο άρθρο αυτό, θα γίνει αναφορά σε τρεις λέξεις κλειδιά για αποτελεσματικό κράτος, όπως η Αξιοπιστία, η Διαφάνεια και ο Έλεγχος. Η σύγχρονη οργάνωση και διοίκηση επιχειρήσεων αναφέρεται θεωρητικά και εμπειρικά στις τρεις αυτές λέξεις, που αποτελούν βασικές συνιστώσες για την ανάπτυξη επιχειρήσεων, ιδιωτικών και δημοσίων.
Αξιοπιστια
Με βάση τον παράγοντα αξιοπιστία, η κάθε χώρα πρέπει να έχει σταθερό πολιτικό-κοινωνικό-οικονομικό-ασφαλιστικό και φορολογικό σύστημα για την ανάπτυξη επενδυτικών- επιχειρηματικών δραστηριοτήτων αλλά και κοινωνικών πολιτικών προς όφελος των πολιτών. Η αξιοπιστία είναι και ο υπ’ αριθμόν πρώτος παράγοντας για να έρθουν ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα, που τόσο διακαώς επιθυμεί η πολιτεία. Τι παρατηρείται όμως στην πράξη. Σε μία πρόσφατη έρευνά του ο Σύνδεσμος Εταιρειών Συμβούλων Μάνατζμεντ Ελλάδος (ΣΕΣΜΑ) σημειώνει ότι οι επιχειρηματίες δηλώνουν περισσότερο αισιόδοξοι πλέον και πιστεύουν για ανάκαμψη και επάνοδο της οικονομίας σε θετικό ρυθμό ανάπτυξης. Στον αντίποδα, πηγή προβληματισμού αποτελεί η λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, η έλλειψη σταθερού φορολογικού συστήματος, εμπόδια εισόδου σε κλάδους και επαγγέλματα, το σύστημα απονομής δικαιοσύνης, η έλλειψη της λειτουργίας του κράτους, κ.α. Εχθρός της αξιοπιστίας στη χώρα μας είναι και η πολυνομία. Η πολυνομία διώχνει επενδυτικές ευκαιρίες και δημιουργεί διαφθορά. Σε ένα άρθρο της Λ. Γιαννάρου (Καθημερινή, 15/6/2014,σελ. 14) αναφέρει τα ακόλουθα στοιχεία. Τα τελευταία 30 χρόνια είχαμε 4.000 νόμους, 110.000 υπουργικές αποφάσεις, τα δε τελευταία 20 χρόνια: 2.178 νόμους 14.248 προεδρικά διατάγματα και 17.638 υπουργικές αποφάσεις. Συμπερασματικά η Βουλή «γεννά» ένα νομοθέτημα κάθε 55 ώρες, 1.100 διατάξεις για το ασφαλιστικό, μόνο 30% των νόμων υλοποιείται, τα τελευταία τρία χρόνια έχουν ψηφιστεί 20 φορολογικοί νόμοι. Το αποκορύφωμα αφορά τα κλειστά επαγγέλματα – συντεχνίες, που ενώ οι σχετικοί νόμοι κατατίθεντο και ψηφίζονταν στη Βουλή, λίγους μήνες μετά οι νόμοι δεν εφαρμόζονταν.
Διαφανεια
Ο παράγοντας αυτός αναφέρεται στην ικανότητα της δημόσιας διοίκησης να παρέχει σε πολίτες-επιχειρήσεις υπηρεσίες με διαφανείς και ξεκάθαρες διαδικασίες. Σε μία έρευνα του 1ου Βαρόμετρου του Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ αναφέρονται τα εξής. Αρχικά, ο συνολικός δείκτης ικανοποίησης ως προς τη δημόσια διοίκηση άγγιξε μόλις τις 40 μονάδες (με άριστα το 100). Ο δείκτης που αφορά τη διαφάνεια είχε χαμηλότερη βαθμολογία, ίση με 33 μονάδες. Σημαντικά προβλήματα αδιαφάνειας αντιμετωπίζει η πλειονότητα των επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως μεγέθους ή γεωγραφικής περιοχής δραστηριοποίησης. Αδιαφάνεια υπάρχει σε μεγάλο βαθμό μέχρι και σήμερα σε πολλές υπηρεσίες του δημοσίου σχετικά με τις προμήθειες εξοπλισμών και άλλων παραγωγικών προϊόντων. Ακόμη, η έλλειψη διαφάνειας παρουσιαζόταν σε μεγάλο βαθμό στις προμήθειες των δημόσιων νοσοκομείων και άλλων προνοιακών οργανισμών του κράτους. Ο πλήρης εκσυγχρονισμός του κράτους με ολοκληρωμένα πληροφοριακά συστήματα μπορεί να θέσει ένα τέλος στο πρόβλημα της αδιαφάνειας στο δημόσιο τομέα.
Ελεγχος
Ο παράγοντας αυτός αποτελεί το βασικό εργαλείο για την άσκηση μίας αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης. Τα πληροφοριακά συστήματα με την αξιοπιστία που διαθέτουν μπορούν και στην περίπτωση του ελέγχου να φανούν χρήσιμα και αποτελεσματικά. Είναι σε όλους τώρα γνωστό ότι η έλλειψη αποτελεσματικών ελεγκτικών μηχανισμών και η κακή οργάνωσή τους, οδήγησε τη χώρα στην πρωτόγνωρη αυτή κρίση. Τα παραδείγματα εκ των υστέρων είναι πολλά και αποκαρδιωτικά, όπως συντάξεις σε αποθανόντες, σε τυφλούς που δεν ήταν, σε ανάπηρους με μικρά ποσοστά αναπηρίας κ.ο.κ. Οι εκθέσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου γεμάτες από τραγελαφικά παραδείγματα, κυρίως για τους ΟΤΑ. Σύμφωνα με δημοσιογραφική έρευνα, αναφέρεται: (1) αγορά από δημοτική επιχείρηση ύδρευσης-αποχέτευσης εισιτήρια διαρκείας για ποδοσφαιρικούς αγώνες τοπικής ομάδας, (2) έξοδα κίνησης σε δημοτικό υπάλληλο που είχε βγει στη σύνταξη, (3) έξοδα προβολής από ΟΤΑ καλοκαιρινών αθλητικών γεγονότων με ενοικίαση γιγαντοοθόνης για αγώνες του Μουντιάλ.
Η παθογένεια του ελληνικού κράτους και της δημόσιας διοίκησης έχει τονιστεί τα τελευταία χρόνια από πολλούς επιστήμονες του χώρου. Ο Κ. Τσουκαλάς αναφέρει ότι «Το ελληνικό κράτος δεν φτιάχτηκε για να είναι αποτελεσματικό, αλλά για να εξισορροπεί κοινωνικές αντιθέσεις». Ο Ι. Σηφάκης αναφέρει ότι «παρά τη δραματική πτώση του κόστους εργασίας και τη διαθεσιμότητα καλά ειδικευμένου προσωπικού και τεχνικού δυναμικού, η χώρα δεν είναι ακόμα ελκυστική για το επενδυτικό κεφάλαιο. Αυτό οφείλεται στο λόγο ότι οι επενδυτές δεν πείθονται για την ομαλή και εύρυθμη λειτουργία της κρατικής διοίκησης , την ουδετερότητά και τη συνέχεια του κράτους». Ο νέος πρόεδρος του ΣΕΒ, ο κ. Φέσσας, τονίζει με έμφαση ότι το «κράτος – εργοδότης αποτελεί μοντέλο που έχει κλείσει τον κύκλο του».
Η ανάγκη για αποτελεσματική δημόσια διοίκηση είναι βασικό συστατικό για την ανάταση, εκσυγχρονισμό και βιωσιμότητα του κράτους. Έχει ήδη χαθεί πολύτιμος χρόνος για τη βελτίωση των δομών και της λειτουργίας τους, αλλά αποτελεί τον υπ’ αριθμόν πρώτο στόχο για τη “μετα-κρίση” περίοδο της Ελλάδας.
*ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Διδακτόρων και Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας
