Απρίλης του 1204 και Σταυροφόροι

1204. 13 Απριλίου. Οι Δυτικοευρωπαίοι σταυροφόροι, με επικεφαλής το Δάνδολο της Βενετίας, το Βονιφάτιο της Ιταλίας, το Βαλδουΐνο της Φλάνδρας και τον Βιλλεαρδουΐνο της Γαλλίας, έρχονται στην πρωτεύουσα του Βυζαντινού κράτους, την Κων/πολη, την κυριεύουν και διαμοιράζουν την αυτοκρατορία.
Ενώ από τα τέλη του 11ου αιώνα οι Κομνηνοί, που βρίσκονται στο βυζαντινό θρόνο, προσπαθούν να ανορθώσουν το κράτος κοινωνικά και πολιτικά, στη Δύση η παντοδύναμη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία  προσπαθεί με τις σταυροφορίες (από το 1095) προς την Ανατολή να δώσει διέξοδο στη διάθεση αλλαγής από τα τετριμμένα. Αν η πρώτη σταυροφορία πέτυχε να ελευθερώσει τους Αγ. Τόπους και να διώξει από εκεί τους Μουσουλμάνους, οι δύο επόμενες περιελάμβαναν κυρίως στρατιωτικές επιχειρήσεις δίχως ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Το 1202 ξεκινά η Δ’ Σταυροφορία, με αρχικό σκοπό να χτυπηθεί η Αίγυπτος και να απελευθερωθεί η Παλαιστίνη. Στο Βυζάντιο,  ο Αλέξιος ο 3ος (της δυναστείας των Αγγέλων) έχει εκθρονίσει τον αδελφό του, Ισαάκιο. Ο γιος του τελευταίου, Αλέξιος, πηγαίνει στη Δύση και υπόσχεται στον μεν πάπα, Ιννοκέντιο Γ’ την υποταγή της Ανατολικής Εκκλησίας, στους δε σταυροφόρους ηγέτες υψηλότατες αμοιβές και άφθονα δώρα, αρκεί να ξαναπάρει το θρόνο που του ανήκε.
Οι σταυροφόροι βοηθούν τον Αλέξιο, που γίνεται αυτοκράτορας ως Αλέξιος ο 4ος, αλλά δεν μπορεί να ξεπληρώσει τις υποσχέσεις του. Έτσι, ο βενετσιάνικος στόλος -προκειμένου να λάβει πάση θυσία ό,τι του έχουν υποσχεθεί- καταφθάνει στην Κων/πολη τον Ιούνιο του 1203.
Τον Ιανουάριο του 1204, αφού οι Σταυροφόροι είδαν πως δεν πρόκειται να τηρήσει όσα τους έταξε ο Αλέξιος ο 4ος, προξένησαν σημαντικές ζημιές σε κτίρια της Βασιλεύουσας. Τότε, ξεσπάει αντιδυτική επανάσταση με επικεφαλής τον Αλέξιο Μούρτζουφλο, που εκθρονίζει και σκοτώνει τον Αλέξιο τον 4ο. Με αφορμή την ανάρρηση του Μούρτζουφλου στο θρόνο, οι Σταυροφόροι αποφασίζουν να καταλάβουν την Κων/πολη και το πετυχαίνουν στις 13/4/1204, ύστερα από δίμηνη σχεδόν  πολιορκία.
Ο Μούρτζουφλος δραπετεύει στη Θράκη και αρχίζει η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα. Με την άλωση της Κων/πολης από τους Σταυροφόρους και κατοχή της ως το 1261, καταστράφηκε το βυζαντινό κράτος, δημιουργήθηκαν πολλά φραγκικά κράτη (ξεχωρίζουν η λατινική αυτοκρατορία Κων/πολης και το βασίλειο της Θεσ/νικης), δημιουργούνται νέες εστίες για τον ελληνισμός (Νίκαια, Ήπειρος και Τραπεζούντα), μεταφέρθηκαν στη Δύση ή  καταστράφηκαν ανηλεώς πολύτιμα κειμήλια, έργα τέχνης, χειρόγραφα και βεβηλώθηκαν ορθόδοξοι ναοί. Το σπουδαιότερο, όμως, αποτέλεσμα ότι η άλωση της Κων/πολης του 1204 προλείανε το έδαφος για την άλωση του 1453, αφού, όταν ανακτήθηκε η αυτοκρατορία από το Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο και περιορισμένη ήταν, μα και αδύναμη να αντισταθεί στους Τούρκους επιδρομείς.
Ενδεικτική βιβλιογραφία: Τα ιστοριογραφικά πονήματα των Γ. Κορδάτου, Γκ. Οστρογκόρσκι, Κ. Παπαρρηγόπουλου, Κ. Ντηλ, Μ. Λεφτσένκο, Αικ. Χριστοφιλοπούλου, Στ. Ράνσιμαν για το Βυζάντιο.