Η γνώση των Τεχνολογιών των Υδατικών Πόρων γίνεται ολοένα πιο επιτακτική και στην Ελληνική πραγµατικότητα. Είναι εθνική ανάγκη η αξιοποίηση των εγχωρίων πόρων και ιδιαίτερα ο σχεδιασµός των οικονοµικότερων και πλέον αξιόπιστων λύσεων διασφάλισης επάρκειας νερού υψηλής ποιότητας και στην πόλη του Ηρακλείου, σύµφωνα µε τα διεθνή πρότυπα, µελετώντας την ιστορία και φυσικά την εξέλιξη της τρέχουσας επιστήµης.
Στη µακρά ιστορική περίοδο της ευρύτερης περιοχής του Ηρακλείου υπήρξαν κατά περιόδους έντονα προβλήµατα λειψυδρίας, αλλά και περίοδοι ευηµερίας και ανάπτυξης σηµαντικών υδρο-τεχνολογιών, όπως φυσικά και στην υπόλοιπη αρχαία Ελλάδα. Έτσι, στη Μινωική εποχή αναπτύχθηκαν δεξαµενές καθίζησης, πήλινα φίλτρα και προηγµένα δίκτυα ύδρευσης. Στην συνέχεια, στην Κλασσική και Ελληνιστική περίοδο, αυτές οι τεχνολογίες προάχθηκαν περαιτέρω. Τότε ο πατέρας της ιατρικής, ο Ιπποκράτης, διεξήγαγε αρκετά πειράµατα πάνω στον καθαρισµό του νερού, επειδή η ποιότητά του απείχε πολύ από τον επιθυµητό βαθµό καθαρότητας, που ο ίδιος πιθανόν ήθελε. Έτσι, σχεδίασε µία µεµβράνη από ύφασµα (το φίλτρο νερού του Ιπποκράτη), µέσα από την οποία περνούσε νερό, που είχε βράσει, πριν καταναλωθεί. Μετέπειτα οι Ενετοί ανάπτυξαν ακόµη σηµαντικότερα έργα, όπως υδραγωγεία και κρήνες, που αυξήθηκαν αρκετά την οθωµανική περίοδο.
∆υστυχώς όµως στη διάρκεια όλων αυτών των ιστορικών περιόδων το προσδόκιµο ζωής παρέµεινε σε πολύ χαµηλά επίπεδα, κυρίως εξαιτίας της έλλειψης απολύµανσης του νερού. Για πρώτη φορά παρατηρήθηκε δραστική µείωση των θανάτων από τυφοειδή πυρετό στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, µετά από φίλτρανση και χλωρίωση του νερού σε όλη την πόλη, το 1912 και 1913, αντίστοιχα. Στην Ελλάδα αυτή η τεχνολογία, άρχισε να εφαρµόζεται µετά το 1920, αρχικά στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη και µετά στην υπόλοιπο χώρα. Μέχρι την 10ετία του 1930 το προσδόκιµο ζωής ήταν περίπου 40 έτη, όσο και κατά τους ιστορικούς χρόνους. Σήµερα το προσδόκιµο όριο ξεπερνά τα 82 χρόνια και προβλέπεται περαιτέρω αύξηση τα προσεχή χρόνια. Αυτή η αύξηση οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στην ποιότητα του πόσιµου νερού και αναµφίβολα στα επιτεύγµατα των ιατροβιολογικών επιστηµών και τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής.
Στο Ηράκλειο, όπως είναι γνωστό, το 1983 επί δηµαρχίας του αείµνηστου Μ. Καρέλλη, µε τον νόµο 1069/80, ιδρύθηκε η ∆ΕΥΑΗ ως Νοµικό Πρόσωπο Ιδιωτικού ∆ικαίου, µε κοινωφελή, µη κερδοσκοπικό χαρακτήρα. Ο πληθυσµός της πόλης Ηρακλείου τότε ήταν 101.634 κάτοικοι. Το 1989 Η ∆ΕΥΑΗ έγινε µέλος της Ε∆ΕΥΑ και ο υποφαινόµενος µέλος του ∆Σ της.
Όπως πολλές φορές έχει αναφερθεί, µετά από πολλές προσπάθειες, στη διάρκεια της λαµπρής περιόδου της ∆ΕΥΑΗ από 1989 έως 1994, που επί Προεδρίας του κ. Γιάννη Σµπώκο µεγαλούργησε, έγινε πρόταση στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) για χρηµατοδότηση πιλοτικού έργου προκειµένου να επαναχρησιµοποιηθούν οι επεξεργασµένες εκροές της Μονάδας Υγρών Αποβλήτων για άρδευση των πέριξ περιοχών, τους θερινούς µήνες, για εµπλουτισµό του υποκείµενου υδροφορέα τον χειµώνα και για πιθανή δυνατότητα άντλησης, αφαλάτωσης και χρήσης τους για ύδρευση. Το ανταγωνιστικό αυτό έργο εγκρίθηκε στο τέλος του 1994 µε χρηµατοδότηση 2 εκατ. € από την ΕΕ. Ήταν ένα ιδιαίτερα πρωτοποριακό και καινοτόµο έργο για εκείνη την εποχή. ∆υστυχώς, η νέα δηµοτική Αρχή, που εκλέχτηκε την 1/1/1995 και αντικατέστησε την προηγούµενη και η τότε νέα ∆ιοίκηση της ∆ΕΥΑΗ, αρνήθηκαν την υλοποίηση αυτού του άκρως πρωτοποριακού και
επωφελούς έργου παρά τις προσπάθειες του κ. Σµπώκου, τις δικές µου και πολλών άλλων µελών της προηγούµενης ∆ιοίκησης της ∆ΕΥΑΗ. Το αποτέλεσµα ήταν η επιστροφή, το 1995, στην ΕΕ της πρώτης δόσης αυτού του έργου, ύψους 500.000 €, που εν τω µεταξύ είχε εκταµιευθεί στο ταµείο της ∆ΕΥΑΗ (Αγγελάκης. 2021).
Η άλλη λύση, που επίσης είχε συζητηθεί και προγραµµατισθεί την εποχή εκείνη, ήταν η χρήση των νερών του Αλµυρού Ηρακλείου για αφαλάτωση για µικρό διάστηµα, κυρίως προς το τέλος της χειµερινής περιόδου το Φεβρουάριο µήνα, τότε που το νερό της πηγής σχεδόν πληροί τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του πόσιµου νερού, που ορίζει η ΕΕ Οδηγία 2020/2184 (αναδιατύπωση της 1998/83). Τότε όλα αυτά δυστυχώς τελµάτωσαν.
Σήµερα η τεχνολογία χρήσης µη συµβατικών υδατικών πόρων έχει αναπτυχθεί και βελτιωθεί ακόµη περισσότερο κυρίως σε ότι αφορά την ποιότητα του πόσιµου νερού και το κόστος παραγωγής του. Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η νέα µονάδα αφαλάτωσης της ∆ΕΥΑ Μαλεβιζίου. Η πρωτοποριακή αυτή µονάδα αφαλάτωσης του Αλµυρού θα έχει πλέον δυναµικότητα παραγωγής 5000 m3νερού υψηλής ποιότητας/ηµερησίως, ενώ παράλληλα έχουν υλοποιηθεί έργα υποδοµής για δυνατότητα αύξησής της µέχρι και τα 11.000 m3νερού/ηµερησίως. Υλοποιήθηκε µε την αξιοποίηση κονδυλίων του ΕΣΠΑ, στο πλαίσιο διεθνούς µειοδοτικού διαγωνισµού, που προκήρυξε η ∆ΕΥΑ Μαλεβιζίου για την προµήθεια και λειτουργία της µονάδας. Η ∆ΕΥΑ Μαλεβιζίου σε στενή συνεργασία µε τον ∆ήµο Μαλεβιζίου και την ανάδοχο εταιρεία SYCHEM A.E., έχει δηµιουργήσει και λειτουργεί το πρώτο πρότυπο στην Ελλάδα Εκπαιδευτικό Πάρκο Αφαλάτωσης, τα τελευταία περίπου οκτώ χρόνια. Στο Εκπαιδευτικό Πάρκο ο επισκέπτης µπορεί να προµηθευτεί δωρεάν και να δοκιµάσει το νερό της αφαλάτωσης πριν την εισαγωγή του στο δίκτυο της ∆ΕΥΑΜ. Επίσης µπορεί να ενηµερωθεί για τις εξειδικευµένες τεχνικές και τεχνολογίες διαχωρισµού, εξοικονόµησης ενέργειας, προστασίας
περιβάλλοντος και διασφάλισης της ποιότητας και φυσικά της υγιεινής του παραγόµενου νερού, που χρησιµοποιούνται στην µονάδα και την καθιστούν πρότυπο σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Τµήµα της Μονάδας αυτής φαίνεται στην Εικόνα 1.
Με δεδοµένα τα παραπάνω, είναι επιβεβληµένο κάποιοι/ες από τη νέα ∆ηµοτική αρχή από την εποµένη ηµέρα των εκλογών να ασχοληθούν ενεργά µε την πολυπόθητη επίλυση του προβλήµατος της επάρκειας υδροδότησης της πόλης. Γι΄αυτό προτείνεται: (α) η άµεση επίσκεψη του πρότυπου Εκπαιδευτικού Πάρκου Αφαλάτωσης της ∆ΕΥΑ Μαλεβιζίου για ενηµέρωση πρακτικά, για τις υφιστάµενες δυνατότητες άµεσης παραγωγής αφαλατωµένου πόσιµου νερού υψηλής ποιότητας. (β) Η αξιοποίηση και χρήση µη συµβατικών υδατικών πόρων, όπως είναι οι επεξεργασµένες εκροές των υγρών αποβλήτων του Ηρακλείου, µε την κατασκευή σύγχρονου αρδευτικού δικτύου, που να χρησιµοποιεί τις εκροές κυρίως την αρδευτική/θερινή περίοδο και την
πιθανότητα εµπλουτισµού του τοπικού υπόγειου υδροφορέα την χειµερινή περίοδο. Και (γ) η διασφάλιση υδρευτικού νερού υψηλής ποιότητας για ύδρευση µε αφαλάτωση υφάλµυρου νερού, είτε από την πηγή του Αλµυρού, είτε εµπλουτισµένων υπόγειων υδατικών πόρων από τον υδροφορέα της Φοινικιάς. Τέλος, σηµειώνεται ότι τα έργα αυτά, όπως προαναφέρθηκε, θεωρούνται χαµηλού κόστους, υψηλής απόδοσης και φιλικά στο περιβάλλον και το παραγόµενο προϊόν υψηλής ποιότητας. Είναι κρίµα αυτός ο τόπος µε τόσο υψηλή διαθεσιµότητα υδατικών πόρων, κυρίως µη συµβατικών, να αντιµετωπίζει τόσο σοβαρά προβλήµατα ύδρευσης. Πιστεύω ακράδαντα ότι διαθέτει όλα τα απαραίτητα φυσικά, οικονοµικά και άλλα απαραίτητα µέσα για
να καταστεί µια πρότυπη πόλη.
*O Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι Επίτιµο Μέλος και ∆ιακεκριµένο Fellow της Παγκόσµιας Εταιρείας Υδατικών Πόρων.
Βιβλιογραφία
Αγγελάκης, Α. Ν. (2021). Η Ιστορία της Ύδρευσης και Αποχέτευσης στην Κρήτη και η Συµβολή τους στην Υγεία. ΠΑΤΡΙΣ Ηρακλείου 11/2/2022, https://www.patris.gr/2022/02/11/i-istoria-tis-ydreysis-kai- apocheteysis-stin-kriti-kai-i-symvoli-toys-stin-ygeia/
