Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι Artemisia absinthum (Αρτεµισία το Αψίνθιο) και ανήκει στην οικογένεια των Συνθέτων. Στη χώρα µας στο βρίσκουµε σε Ήπειρο, Άγραφα, Κεφαλονιά Κρήτη και αλλού µε διάφορα ονόµατα όπως αψιθιά, αγριαψιθιά, απιστιά, πέλινο, αβροβότανο κ.α.
Σε όλο τον κόσµο υπάρχουν περίπου 300 είδη Αψιθιάς.
Είναι πολυετές, σπάνιο, φρυγανώδες φυτό, αυτοφυές σε άγονους και βραχώδεις τόπους. Φτάνει σε ύψος τα 50-120 εκατοστά και έχει φύλλα φτερωτά αποτελούµενα από λογχοειδή τµήµατα. Η κάτω επιφάνεια των φύλλων είναι πρασινωπή και η πάνω λευκό-µεταξωτή και όλο το φυτό καλύπτεται από αργυρόχρωµο χνούδι που σου δίνει την εντύπωση ασηµί. Τα άνθη είναι µικρά, σφαιρικά , κιτρινοπράσινα και εµφανίζονται στην αρχή του καλοκαιριού µέχρι το φθινόπωρο.
Ιστορικά στοιχεία
Το όνοµα του βοτάνου προέρχεται από την Θεά του κυνηγιού και προστάτη των γυναικών Άρτεµη. Το φυτό καλλιεργείται από τα βιβλικά χρόνια, για την αντιµετώπιση των επιδηµιών και σαν έντοµο-απωθητικό. Η πικράδα της αντιπροσωπεύει µεταφορικά την αµαρτία στην βίβλο.
Στο βιβλίο του «Περί ύλης ιατρικής» ο ∆ιοσκουρίδης γράφει για την Αψιθιά «…όταν ανακατεύεις το µελάνι µε έγχυµα αψιθιάς τα ποντίκια δεν αγγίζουν τους πάπυρους». Ο ∆ιοσκουρίδης προτιµούσε το φυόµενο βότανο στον Πόντο, στην Καππαδοκία και το όρος Ταύρος. Το συνιστούσε σαν θερµαντικό, στυπτικό, εύπεπτο και κατευναστικό των πόνων του στοµάχου. Συνιστούσε να το πίνουν µε σέσελι ή µε νάρδο την Κελτική, κατά της ανορεξίας και του ίκτερου σε έγχυµα και σε δόση δύο φλιτζανιών. Ο Αέτιος συµφωνούσε µε τον ∆ιοσκουρίδη και την συνιστούσε επίσης κατά των πνευµονικών παθήσεων.
Την χρησιµοποιούσαν από τα χρόνια του Ιπποκράτη. Θεωρούσαν ότι δυναµώνει την µνήµη και την λογική, βοηθά στους πόνους στους µυς, αρθρώσεις και συνδετικούς ιστούς, δυναµώνει την όραση, βαθαίνει τον ύπνο. Εξ αιτίας της τελευταίας ιδιότητας στα χωριά γέµιζαν τα µαξιλάρια µε Αψιθιά. Σε περιόδους επιδηµιών χολέρας και πανώλης κρέµαγαν το φυτό στις κατοικίες και κάπνιζαν τους χώρους καίγοντας βλαστούς Αψιθιάς.
Το αποσταγµένο έλαιο της Αψιθιάς ήταν βασικό συστατικό ενός ποτού που το ονόµαζαν Αψέντι. Η κατανάλωση αυτού του ποτού τον 19ο αιώνα ήταν ένα σοβαρότατο κοινωνικό πρόβληµα αντίστοιχο µε το σηµερινό των ναρκωτικών. Η χρήση του αιθέριου ελαίου της Αψιθιάς σαν αρωµατικού καταργήθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα, όταν ανακαλύφθηκε ότι το συστατικό Θουγιόνη που περιέχει σε υπερβολικές δόσεις προκαλεί βλάβη στο νευρικό σύστηµα και παραισθήσεις. Παρ’ όλα αυτά χρησιµοποιείται ακόµη και σήµερα σαν συστατικό διάφορων λικέρ στην Ιταλία και Ισπανία καθώς και στο Γερµανικό βερµούτ. Σαν λαϊκό φάρµακο είχε µεγάλη φήµη ως τονωτικό, εναντίον της φυµατικής πνευµονοπάθειας, της αναιµίας και της αρθρίτιδας και ως εκτρωτικό.
Στην Κρήτη ήταν γνωστό το βότανο από παλιά. Το ονόµαζαν Αµπισθιά ή ορµηγκοβότανο. Η ονοµασία ορµηγκοβότανο προήλθε από το γεγονός ότι οι χωρικοί χρησιµοποιούσαν το φυτό για τις ανθελµινθικές του ιδιότητες (ορµήγκοι, όρµηγκας = ελµινθίς). Κοπάνιζαν το βότανο, πρόσθεταν λίγη ζάχαρη και ο πάσχων το έπινε. Τον χυµό του φυτού τον χρησιµοποιούσαν κατά των ελωδών πυρετών (ρίγος). Έφτιαχναν επίσης κατάπλασµα που τοποθετούσαν στην οσφυϊκή χώρα και στο υπογάστριο για τους πόνους της περιόδου. Το αφέψηµα που έφτιαχναν µε τα άνθη και τα φύλλα του φυτού το έπιναν κατά του τύφου. Γνώριζαν ότι το βότανο καθαρίζει το αίµα, τονώνει το στοµάχι και ρύθµιζε την χολή. Το βότανο χρησιµοποιήθηκε επίσης ως εκτρωτικό.
Συστατικά – χαρακτήρας
Η Αψιθιά είναι υπερβολικά πικρή, έντονα αρωµατική, ξηραντική και αρκετά ψυχρή. Είναι πλούσια σε αιθέρια έλαια (αψινθόλη, θουγίονη, ισοβαλερικό οξύ), πικρά τερπένια, φλαβονοειδή γλυκοσίδια. τανίνες, πυρίτιο, αντιβιοτικό, πολυακετυλένια, ινουλίνη και υδροξυκουµαρίνες.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή
Ανθίζει από Ιούλιο µέχρι Σεπτέµβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιµοποιούνται τα φύλλα και οι ανθοφόρες κορυφές του φυτού τα οποία συλλέγουµε στο τέλος της περιόδου ανθοφορίας.
Η φαρµακοβιοµηχανία αποµονώνει από το φυτό την λακτόνη τουµερισίν, η οποία χρησιµοποιείται στις φλεγµονές των πνευµόνων, βρογχικό άσθµα και για την αντιµετώπιση της δύσπνοιας στους καρδιακούς.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως πικρό τονωτικό, άφυσο, ανθελµινθικό, αντιφλεγµονώδες, αντισηπτικό, αντιπυρετικό, παυσίπονο. Μέσω των πικρών και πτητικών ουσιών που περιέχει το βότανο χρησιµοποιείται σαν χόρτο που αυξάνει τη ροή του στοµαχικού υγρού βελτιώνοντας έτσι την όρεξη καθώς και τη λειτουργία του συκωτιού.
Παραδοσιακά η Αψιθιά χρησιµοποιούνταν για ένα ευρύ φάσµα καταστάσεων και οι περισσότερες χρήσεις της έχουν επαληθευθεί µέσα από την ανάλυση των συστατικών που περιέχει.
∆ρα ως τονωτικό για το συκώτι το πεπτικό σύστηµα και τα νεύρα.
∆ιεγείρει τη µήτρα και αποβάλλει τα σκουλήκια των εντέρων.
Το τσάι Αψιθιάς αυξάνει την όρεξη, βελτιώνει την πέψη, βοηθά στην καούρα και στην γαστρίτιδα µε µειωµένη οξύτητα, σαν ήπιο καθαρτικό.
Είναι ωφέλιµο σε µερική ανεπάρκεια του συκωτιού και το χρησιµοποιούν για τον διαβήτη.
Βοηθά σε γυναικολογικά προβλήµατα, µητρορραγίες και λευκόρροια. Είναι καλό αντιπυρετικό και αποχρεµπτικό σε περιπτώσεις κρυολογηµάτων, δύσπνοιας, φλεγµονών των άνω αναπνευστικών οδών και στο βήχα.
Σε περιπτώσεις επιληψίας και σπασµών χρησιµοποιείται σκόνη από τις θρυµµατισµένες ρίζες της Αψιθιάς, από 1- 3 κουταλάκια του καφέ την ηµέρα, µόνη της ή µε λίγη ζάχαρη.
Συνιστάται για την αποβολή των πετρών από το ουρικό σύστηµα και ενάντια στα οιδήµατα.
Υπό µορφή αφεψήµατος (µπορεί και σε ρυζόνερο) χρησιµοποιείται στις ασθένειες του συκωτιού, σαν χολαγωγό, στην χρυσή και στις δηλητηριάσεις (ειδικά µε µανιτάρια).
Αφέψηµα και έγχυµα της Αψιθιάς χρησιµοποιείται επίσης στα επώδυνα έµµηνα, διαταραχές των έµµηνων, στον αλκοολισµό, ελονοσία.
Παρασκευή και δοσολογία
Για να παρασκευάσουµε την Αψιθιά ως έγχυµα ρίχνουµε σε 1-2 κουταλάκια του γλυκού ξηρό βότανο ένα φλιτζάνι βραστό νερό και το αφήνουµε 10 -15 λεπτά. Σουρώνουµε και πίνουµε έως τρεις φορές την ηµέρα. Το έγχυµα είναι πικρό και αν χρειάζεται προσθέστε µέλι.
Υπό µορφή βάµµατος δεν πρέπει να υπερβαίνουµε τα 3 γραµµάρια την ηµέρα. Εξωτερικά χρησιµοποιείται σε κοµπρέσες (για µώλωπες και δαγκώµατα) και πλύσεις (ψώρα).
Προφυλάξεις
Πρέπει να παίρνεται σε µικρές δόσεις και για περιορισµένο χρονικό διάστηµα. Παρατεταµένη χρήση και υπερβολικές δόσεις της Αψιθιάς µπορεί να προκαλέσουν διαταραχές του νευρικού συστήµατος. Η Αψιθιά σε υπερβολικές δόσεις είναι δηλητηριώδης και µπορεί να βλάψει τον εγκέφαλο και να προκαλέσει σπασµούς. ∆εν πρέπει να χρησιµοποιείται από τις έγκυες γυναίκες, κατά τη διάρκεια του θηλασµού και µικρά παιδιά. Η διάρκεια της θεραπείας µε Αψιθιά δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 2 βδοµάδες.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr
