Δεν χρειάζεται να γνωρίζει κάποιος προσωπικά τον Γ.Δ., 32 ετών, μόνιμο κάτοικο Θεσσαλονίκης, για να γνωρίζει τι σκέφτεται να ψηφίσει στις εθνικές εκλογές του 2023. Αρκεί να παρακολουθεί τον λογαριασμό του στο Twitter, που δίνει επαρκή πληροφορία για τις κομματικές του προτιμήσεις, αφού τα tweets του «μαρτυρούν» προς ποιο κόμμα κλίνει και τι σκοπεύει να ψηφίσει όταν οι κάλπες ανοίξουν. Με περισσότερους από 700.000 χρήστες και χρήστριες -άνω των 13 ετών- στην Ελλάδα στις αρχές του 2022, το Twitter αποτελεί εξαιρετική δεξαμενή άντλησης πληροφορίας για τις προτιμήσεις του εκλογικού σώματος στη χώρα μας.
Ιδίως όταν ένας αλγόριθμος μπορεί να συλλέγει ανώνυμα -και να αναλύει αυτόματα- χιλιάδες «tweets» 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, επτά ώρες εβδομαδιαίως, το Twitter μπορεί να δώσει χρήσιμη «πρώτη ύλη» προς επεξεργασία από πολιτικούς επιστήμονες, αναλυτές, δημοσιογράφους και εκπροσώπους κομμάτων, αλλά και να προσφέρει αντικείμενο συζήτησης ακόμα και σε απλούς πολίτες, που θέλουν να μάθουν περισσότερα για την τρέχουσα πρόθεση ψήφου και τις τάσεις για τις επερχόμενες εκλογές.
Σε μια συζήτηση για κοινωνικά δίκτυα και πολιτική, δεν μπορεί να «μείνει απ’ έξω» η υπολογιστική πολιτική, ένας σχετικά νέος κλάδος, που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια στη «διασταύρωση» της Πολιτικής Επιστήμης και της Επιστήμης των Υπολογιστών. Και σε μια συζήτηση για την υπολογιστική πολιτική αυτές τις μέρες, δεν μπορεί να λείπει ίσως μια αναφορά σε ένα σημαντικό νέο εργαλείο της, την πλατφόρμα «Πολιτικό Βαρόμετρο», την οποία ανέπτυξε το Εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης και Ανάλυσης Πληροφοριών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Πρόκειται για μια πλατφόρμα, που χρησιμοποιώντας μαθηματικά μοντέλα και τεχνητή νοημοσύνη (συναισθηματική ανάλυση κειμένων) κατατάσσει (ανώνυμα) τα tweets των πολιτών για τα πολιτικά κόμματα σε θετικά, αρνητικά και ουδέτερα και τα αναλύει αυτομάτως, ώστε στη συνέχεια με αυτή την πρώτη ύλη, να μπορεί να επιχειρηθεί πρόβλεψη των εκλογικών αποτελεσμάτων.
Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του Εργαστηρίου, καθηγητής Ιωάννης Πήτας, για τον σκοπό αυτό καθημερινά συγκεντρώνονται (ανώνυμα) πάνω από 2000 tweets, τα οποία αναφέρονται σε πολιτικά κόμματα του ελληνικού κοινοβουλίου. «Αντίστοιχα συστήματα χρησιμοποιήθηκαν κυρίως μετά τις εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ, αλλά από όσο γνωρίζω εγώ, το δικό μας στο ΑΠΘ είναι το μοναδικό που παρέχει πληροφορίες προς επιστημονική ανάλυση 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, επτά ώρες την εβδομάδα και μάλιστα δωρεάν. Είναι ένα εργαλείο, που -λόγω της αδιάλειπτης συλλογής των tweets- μπορεί να δείξει την άμεση απόκριση του κοινού σε ένα πολιτικό ερέθισμα και πολιτικό γεγονός» λέει και προσθέτει ότι, βάσει των μέχρι στιγμής αναλύσεων στο διάστημα από την έναρξη της λειτουργίας της πλατφόρμας τον Μάιο του 2022 και μέχρι σήμερα, «δεν υπάρχει σοβαρή απόκλιση, σε σύγκριση με τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων». Η συναισθηματική ανάλυση των tweets, εξηγεί ο κ.Πήτας, γίνεται με μεθόδους τεχνητής νοημοσύνης, ενώ η πρόσβαση στα αποτελέσματα των αναλύσεων είναι ανοιχτή σε όλους.
Βots και trolls
Πάντως, την ίδια ώρα που χιλιάδες άνθρωποι στην Ελλάδα «τουϊτάρουν» …εντίμως σχετικά με τις πολιτικές και κομματικές τους επιλογές, τα κοινωνικά δίκτυα χρησιμοποιούνται συχνότατα ως μέσο για «εκλεπτυσμένες» και ενίοτε δύσκολο να τις αντιληφθεί κάποιος, καμπάνιες πολιτικής προπαγάνδας, από ανθρώπους που -υποδυόμενοι κανονικούς χρήστες- κινητοποιούν ορδές bots και trolls, ασκώντας έτσι πολιτική επιρροή. Πώς προσεγγίζεται το ενδεχόμενο κάποια από τα tweets που συγκεντρώνουν οι αλγόριθμοι προς αξιολόγηση να προέρχονται στην πραγματικότητα από trolls, αλλοιώνοντας την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων; «Δυστυχώς αυτό είναι ένα από τα τρωτά σημεία του συστήματος. Δεν μπορούμε να αποφύγουμε τέτοιους λογαριασμούς, αν και προς το παρόν δεν μας έχουν δημιουργήσει κάποιο πρόβλημα ως προς τα αποτελέσματα» λέει ο κ.Πήτας και συμπληρώνει ότι ένα άλλο ζήτημα είναι ότι η πλατφόρμα «δεν πιάνει» την τάση για τα πολύ μικρά κόμματα, καθώς για αυτά δεν υπάρχει επαρκής αριθμός tweets για την αξιόπιστη στοιχειοθέτηση μιας τάσης.
Το «Πολιτικό Βαρόμετρο» θα παρουσιαστεί αύριο 1η Μαρτίου, σε συνέντευξη Τύπου στο πλαίσιο του «Συμποσίου Υπολογιστικής Πολιτικής», το οποίο διοργανώνεται διαδικτυακά από το Εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης και Ανάλυσης Πληροφοριών του ΑΠΘ. Το Συμπόσιο, που περιλαμβάνει 11 διαλέξεις από επιστήμονες και εξειδικευμένους νέους ερευνητές, είναι η τρίτη έκδοση της σειράς «AI Mellontology Symposium» και διοργανώνεται στο πλαίσιο του έργου «Horizon2020 AI4media», υπό την αιγίδα της Διεθνούς Ακαδημίας Διδακτορικών Σπουδών στην Τεχνητή Νοημοσύνη (International AI Doctoral Academy, AIDA) και του ερευνητικού δικτύου COST LITHME.
