Τρεις ξεχωριστοί προορισµοί, σηµεία αναφοράς για το πολιτιστικό γίγνεσθαι του γειτονικού Ρεθύµνου, το σπουδαίο Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας, που αυτή την περίοδο φιλοξενεί έργα του διάσηµου ζωγράφου Πάµπλο Πικάσο, το εµβληµατικό µοναστήρι Αρκάδι και οι Μαργαρίτες, το χωριό της κεραµικής που έχει τις ρίζες του στην ενετοκρατία, έλκουν χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσµο.
Επισκεφθήκαµε πρόσφατα στην περιοχή του ορεινού Μυλοποτάµου, ακολουθώντας αυτή την ιστορική πολιτιστική διαδροµή που βρίσκεται τόσο κοντά µας κι έχει να αφηγηθεί πολλά για την µακραίωνη ιστορία της Κρήτης. Παράλληλα, τα τρία µοναδικά αυτά αξιοθέατα, Μουσείο Ελεύθερνας, Αρκάδι, Μαργαρίτες, δείχνουν τις προοπτικές που “ανοίγει” ο πολιτισµός στην ενδοχώρα της Κρήτης, για τουρισµό και τις τέσσερις εποχές του χρόνου καθώς ο επισκέπτης µπορεί να απολαύσει συνδυαστικά τη φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα, καθώς και τις αρχαιότητες, σε ένα τοπίο µαγευτικό.
Μουσείο Ελεύθερνας & έκθεση Πικάσο
Μια µοναδική συνύπαρξη έργων του χαρισµατικού ζωγράφου Πάµπλο Πικάσο µε τα εντυπωσιακά εκθέµατα του Μουσείου Αρχαίας Ελεύθερνας, έχει την ευκαιρία να απολαύσει το κοινό έως τις 20 Οκτωβρίου. Την έκθεση έχουν επιµεληθεί η κόρη του φηµισµένου ζωγράφου Παλόµα Πικάσο, ο σπουδαίος Χανιώτης αρχαιολόγος, δηµιουργός του Μουσείου Αρχαίας Ελεύθερνας και γενικός διευθυντής του Μουσείου Ακρόπολης, Νίκος Σταµπολίδης, σε αγαστή συνεργασία µε την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ρεθύµνου, στο “τιµόνι” της οποίας βρίσκεται µια ακόµη Χανιώτισσα, η διακεκριµένη αρχαιολόγος Αναστασία Τζιγκουνάκη.
Η έκθεση µε τίτλο: “Η Χαρά της Ζωής”, υµνεί τη φύση και τη χαρά της ζωής, όπως τη φιλοτέχνησε ο Πάµπλο Πικάσο σε σχέδια, χαρακτικά, κεραµικά, πίνακες και µικρά γλυπτά. 62 επιλεγµένα έργα του συνοµιλούν µε 24 εκθέµατα από το Μουσείο της Αρχαίας Ελεύθερνας αναδεικνύοντας τη βαθιά επιρροή που άσκησε η ελληνική µυθολογία και η αρχαιότητα στον Πικάσο.
Όµως η πραγµατική αποκάλυψη είναι οι αρχαιολογικοί θησαυροί που κρύβονταν στην γη της Αρχαίας Ελεύθερνας, ο τρόπος που παρουσιάζονται µουσειολογικά και το αρµονικό “πάντρεµά” τους µε τα έργα του Ισπανού ζωγράφου.
Το Μουσείο του αρχαιολογικού χώρου Ελεύθερνας είναι το πρώτο µουσείο αρχαιολογικού χώρου στην Κρήτη. Μολονότι µικρότερο σε µέγεθος, είναι αντίστοιχο µε εκείνα της Ολυµπίας, των ∆ελφών και της Βεργίνας. ∆ηµιουργήθηκε για να στεγάσει τα αποτελέσµατα των ανασκαφών που διενεργούνται εδώ και τριάντα χρόνια στην αρχαία πόλη της Ελεύθερνας. “Ψυχή” του έργου αυτού είναι ο ανασκαφέας της Αρχαίας Ελεύθερνας και δηµιουργός του Μουσείου, ο Χανιώτης αρχαιολόγος Νίκος Σταµπολίδης. Όπως ο ίδιος λέει: «Mε ένα µεγάλο πέτρινο καράβι, που έστριψε την πλώρη του βορειοδυτικά κι άραξε µέσα στο άφατο πράσινο της φύσης, µοιάζει ο λόφος της αρχαίας Ελεύθερνας, στους πρόποδες του Ψηλορείτη, της αρχαίας Ίδης, και σε υψόµετρο περίπου 380 µ. πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η θέση της, στην καρδιά της Κρήτης, στη µέση περίπου απόσταση από την αρχαία Κυδωνία (Χανιά) στα δυτικά και την Κνωσό στα ανατολικά κι ακόµη από την Φαιστό και τη Γόρτυνα στα νότια, την ευνόησε πολλαπλώς.
Η εικόνα της ιστορικής διαδροµής της Ελεύθερνας ξεπηδά µέσα από τα υλικά και κατάλοιπα του πολιτισµού της σε τρεις συνεχόµενες αίθουσες:
Η αίθουσα Α περιλαµβάνει τα εκθέµατα εκείνα (αγγεία, αγάλµατα, επιγραφές, όπλα, εργαλεία, ειδώλια, από πηλό, λίθο, µέταλλα, φαγεντιανή, ελεφαντόδοντο κ.τλ.) που επελέγησαν σαν για µια πρώτη παρουσίαση της διαχρονικής δηµόσιας, πολιτικής, θρησκευτικής, κοινωνικής και ιδιωτικής ζωής της Ελεύθερνας.
Στην αίθουσα Β αναπτύσσεται η θρησκευτική και η λατρευτική ζωή στην Ελεύθερνα, από την Πρώιµη Εποχή του Σιδήρου έως και τα βυζαντινά χρόνια.
Η αίθουσα Γ είναι αφιερωµένη στις νεκροπόλεις της Ελεύθερνας. Παρουσιάζονται µόνον ευρήµατα από τις ανασκαφές στην νεκρόπολη της Ορθής Πέτρος, καθώς σε αυτήν εικονογραφούνται περιγραφές από τον κόσµο του Οµήρου το τελετουργικό τυπικό των ταφικών πυρών (καύσεων), όπως αυτές περιγράφονται στην Ιλιάδα και κυρίως στην ταφική πυρά του Πατρόκλου. Έτσι η Κρήτη µπορεί να πατά σε δύο πόδια στον µινωικό πολιτισµό και στον Όµηρο, όπως επισηµαίνει ο αρχαιολόγος Ν. Σταµπολίδης.
Αρκάδι
Η αρχαία Ελεύθερνα και το Μουσείο βρίσκονται σε µια προνοµιούχο περιοχή όχι µόνο από την άποψη της θέσης και του φυσικού κάλλους που τα περιβάλλει αλλά και της άµεσης γειτνίασης τους και µε άλλους προορισµούς εξαιρετικού πολιτιστικού ενδιαφέροντος.
Στα 7 χλµ. ΒΑ, το ηρωικό µοναστήρι Αρκάδι, στα σύνορα των επαρχιών Μυλοποτάµου, Ρεθύµνου και Αµαρίου, κτισµένο σ’ ένα χαµηλό, καταπράσινο και εύφορο οροπέδιο, που κουβαλά ιστορία και µνήµες αιώνων.
Ιδρύθηκε αρχικά το 12ο αιώνα και στη σηµερινή του µορφή την τελευταία περίοδο της Ενετοκρατίας, τον 16ο αιώνα. Εξελίχθηκε σε σπουδαίο πνευµατικό κέντρο µε µεγάλη δράση και σε ένα από σηµαντικότερα µνηµεία της Κρητικής Αναγέννησης. Οι ξένοι περιηγητές στην Κρήτη το περιγράφουν τον 18ο αιώνα, ενώ η φήµη του κορυφώθηκε µε το ολοκαύτωµα του 1866, οπότε γίνεται το ιερότερο σύµβολο της κρητικής ελευθερίας.
Σήµερα το Μοναστήρι αποτελεί πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσµο καθώς εκτός από την σπουδαία ιστορία του αποτελεί ένα ξεχωριστό µνηµείο αρχιτεκτονικής. Ο µεγαλοπρεπής δίκλιτος ναός που είναι αφιερωµένος στη Μεταµόρφωση του Σωτήρος και στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη, αποτελεί χαρακτηριστικό δείγµα µοναστηριακής αρχιτεκτονικής κατά τα τελευταία χρόνια της ενετοκρατίας καθώς συνδυάζει γοτθικά και αναγεννησιακά στοιχεία.
Μέχρι το τέλος του 16ου µ.Χ. αιώνα το Μοναστήρι απέκτησε τη σηµερινή του µορφή, µε το φρουριακού χαρακτήρα κτηριακό συγκρότηµα που αποτελείται από: τα Κλάουστρα, λιθόστρωτη στοά που οδηγεί στα κτήρια που στεγάζουν τα κελιά των µοναχών, το Ηγουµενείο και το Αρχονταρίκι, τα Κελαρικά, θολωτά διαµερίσµατα – χώροι σίτισης, τη Πυριδαταποθήκη (τον χώρο όπου στις 9 Νοεµβρίου 1866 γράφτηκε η τελευταία πράξη του Αρκαδικού ∆ράµατος όταν δεκάδες γυναικόπαιδα προκειµένου να µην πέσουν στα χέρια των Τούρκων ανατινάχτηκαν), τη Καστρινή Θύρα, τα Μεσοκούµια (8 κελιά της νότιας πλευράς), το Καθολικόν, ο κεντρικός δίκλιτος ναός, το Πορτάλι. Επίσης στο ισόγειο υπάρχει Κειµηλιαρχείο, ο χώρος που φυλάσσονται τα πολύτιµα κειµήλια της Μονής Αρκαδίου, Πινακοθήκη, ενώ το σηµερινό οστεοφυλάκιο των νεκρών του ολοκαυτώµατος στεγάζεται στον παλιό ανεµόµυλο, έξω από τον χώρο της Μονής.
Μαργαρίτες
Πέντε χλµ. ανατολικά της Ελεύθερνας βρίσκεται το χωριό Μαργαρίτες µε ενετικές καταβολές, που αναφέρεται στα περιηγητικά κείµενα από τον 16ο αιώνα. Τον 19ο αιώνα αποτελούσε µια ανθηρή κώµη µε ακµάζουσα αγγειοπλαστική παράδοση που ανάγεται τουλάχιστον στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Οι Μαργαρίτες αναµφισβήτητα αποτελούν το σπουδαιότερο αγγειοπλαστικό κέντρο της ∆υτικής Κρήτης.
Σήµερα το όµορφο χωριό, γνωστό και ως χωριό των πιθαράδων, έδρα της οµώνυµης τοπικής κοινότητος του ∆ήµου Μυλοποτάµου, αποτελεί προορισµό για πολλούς Κρητικούς αλλά και ξένους επισκέπτες, καθώς µια περιήγηση στα γραφικά στενά του -πολλά από τα οποία διατηρούν τα χαρακτηριστικά άλλων εποχών- είναι ένα νοερό “ταξίδι” στο παρελθόν. 
Στην περιοχή λειτουργούν πολλά εργαστήρια και εκθετήρια αγγειοπλαστικής. Μιλώντας µε κεραµίστες που δραστηριοποιούνται στις Μαργαρίτες, µας εξήγησαν πως ο βασικός λόγος για την µακραίωνη κεραµική παράδοση είναι η εξαιρετικής ποιότητας και σε µεγάλα αποθέµατα, πρώτη ύλη που διαθέτουν τα βουνά της περιοχής, η οποία δεν είναι άλλη από το αργιλώδες χώµα. Μάλιστα, σε ενετικές απογραφές και έγγραφα (1577 Fr. Barozzi), το χωριό αναφέρεται ως Μαγαρίτες και εκεί κρύβεται πιθανόν η ετυµολογία της ονοµασίας τους (µαγαρικόν στην αρχαιότητα σήµαινε πήλινος αµφορέας) και όχι στο γνωστό λουλούδι. Στην περιοχή λειτουργούν επίσης πολλές παραδοσιακές ταβέρνες και εστιατόρια µε τοπικές γαστρονοµικές νοστιµιές.
