Στις 2 Αυγούστου του 2000, άφησε την τελευταία του πνοή ο σπουδαίος και ασυμβίβαστος άνθρωπος και νομικός, Αριστόβουλος Μάνεσης. Είχε γεννηθεί το 1922 στο Αργοστόλι, σπούδασε στη Νομική Σχολή του Α.Π.Θ. και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια της Αμιένης (Γαλλία) και της Χαϊδελβέργης (Γερμανία). Στη συνέχεια κόσμησε ως καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αρχικά και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών ακολούθως. Διετέλεσε κοσμήτορας τόσο στη Νομική Θεσσαλονίκης, όσο και στη Νομική Αθηνών. Το 1993 εκλέχτηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ διετέλεσε και πρόεδρος του επιστημονικού συμβουλίου του Ελληνικού Κοινοβουλίου.
Η επιστημονική του συμβολή στο χώρο του Συνταγματικού Δικαίου και ιδίως στη σπουδή των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Ατομικών Ελευθεριών, θεωρείται ανεκτίμητη. Στο φόρο τιμής που απέτισε πρόσφατα στον Αριστόβουλο Μάνεση ο πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, τόνισε χαρακτηριστικά: «το αέτωμα του Ελληνικού Συνταγματικού Δικαίου, κατά τη διάρκεια του 19ου και 20ου αιώνα, στηρίζεται κατά βάση, σε δύο κύριους και καίριους πυλώνες: Στον Ν.Ι. Σαρίπολο και στον Αριστόβουλο Μάνεση».
Με τη σειρά του ο Γιώργος Σωτηρέλης, καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, έγραψε πρόσφατα: «όσο περνάει ο καιρός τόσο ενισχύεται η πεποίθηση μου ότι ο Αριστόβουλος Μάνεσης ανήκει στις σπάνιες εκείνες περιπτώσεις για τις οποίες δεν ισχύει το «ουδείς αναντικατάστατος». Και τούτο διότι σφράγισε, τόσο με τη ζωή του όσο και με το έργο του μια ολόκληρη εποχή».
Ο Αριστόβουλος Μάνεσης ήταν από τους πρώτους που ύψωσε το ανάστημα του απέναντι στη Χούντα των Συνταγματαρχών, διώχτηκε και εκτοπίστηκε. Στο ιστορικό, τελευταίο πριν τη σύλληψη του, μάθημα προς τους φοιτητές σ’ ένα κατάμεστο αμφιθέατρο, δίδαξε μεταξύ άλλων: ‘’Θα μιλήσω χωρίς περιστροφές για την ηθικοπολιτική πλευρά του ζητήματος. Κάτω από τις συνθήκες που ζούμε η σιωπή δεν είναι «χρυσός»· είναι «λίβανος και σμύρνα». Διότι η σιωπή μπορεί να ερμηνευθεί σαν αποδοχή ή συναίνεση: «ο σιωπών δοκεί συναινείν», qui tacet consentire videtur (όποιος σιωπά φαίνεται ότι συναινεί), κατά το ρωμαϊκό δίκαιο. Δεν έχω λοιπόν δικαίωμα να σιωπήσω, αφού σωπαίνοντας θα εμφανιζόμουν ως αποδεχόμενος ή ανεχόμενος τα όσα γίνονται. Υπάρχουν στη ζωή, την ατομική και την κοινωνική, στιγμές που πρέπει κανείς να πει το μεγάλο «ναι» ή «όχι». Σε τέτοιες στιγμές σαν τις τωρινές, το ουσιώδες είναι, πιστέψτε με, να προστατεύσει κανείς τον εαυτό του, όχι από τη δίωξη, αλλά από τον εξευτελισμό. Να περισώσει την αξιοπρέπεια του ως ανθρώπου, ως πολίτη, ως επιστήμονα».
Ο Μάνεσης υπήρξε, λόγω και έργω, ζηλωτής του κράτους δικαίου, κατέδειξε την αδήριτη ανάγκη του διαρκούς ελέγχου της εξουσίας, πολέμησε τη νόσφιση της, αντιστάθηκε στην ευκολία των επιστημονικών συμψηφισμών αβροφροσύνης, δεν υπέκυψε στην Κίρκη των δημοσίων αξιωμάτων. Ευεξήγητη λοιπόν η τεράστια επιρροή του ανδρός.
*Ο Νότης Η. Ψυλλάκης είναι Δικηγόρος
στον Άρειο Πάγο
D.E.A. PARIS I
D.E.A. PARIS IV – Sorbonne
