Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική του ονομασία είναι Juniperus communis (Ιουνίπερος ο κοινός – Άρκευθος ο κοινός). Οι άλλες ονομασίες αυτού του βοτάνου είναι Κεδρόμηλα, Αγριοκυπαρίσσι, Κέντρο, Κέθρο και Βένιο.
Είναι γνωστός σε όλο τον κόσμο. Στη χώρα μας τον συναντούμε σε Θεσσαλία, Πελοπόννησο και Δυτική Μακεδονία και τον συναντούμε σε ξερά και βραχώδη εδάφη, σε ξέφωτα δασών, χέρσους τόπους και λιβάδια. Πρόκειται για αειθαλές δενδρύλλιο που φτάνει σε ύψος τα 3 μέτρα. Τα κλαδιά του είναι απλωτά ή όρθια και τα φύλλα του κοντά και αγκαθωτά. Τα άνθη του είναι κίτρινα, πολύ μικρά και διακρίνονται σε αρσενικά και θηλυκά και φυτρώνουν σε διαφορετικά φυτά Ο καρπός του τον πρώτο χρόνο μοιάζει με πράσινη ράγα και τον δεύτερο χρόνο έχει χρώμα μαύρο-κυανό.
Ιστορικά στοιχεία
Το συναντούμε σε γραπτά κείμενα 3500 χρόνια πριν. Αρκετές φαρμακευτικές συνταγές επιβίωσαν σε αιγυπτιακούς πάπυρους που χρονολογούνται από το 1500 π.Χ. Από παλιά ο Άρκευθος συνδεόταν με τελετουργική κάθαρση και καιγόταν στα ιερά στις τελετές εξαγνισμού. Στην κεντροευρωπαϊκή λαϊκή ιατρική, το έλαιο από τους ραγοστρόβιλους θεωρούνταν πανάκεια για τον τύφο, τη χολέρα, τη δυσεντερία, την ταινία και άλλες νόσους που συνδέονταν με τη φτώχεια. Το χρησιμοποιούσαν επίσης σε δαγκώματα φιδιού, και στη θεραπεία του διαβήτη και του καρκίνου. Το εφάρμοζαν και ως κατάπλασμα απευθείας στο δέρμα για τραύματα και πόνους στις αρθρώσεις και τους μυς. Στη Γαλλία οι χωρικοί το θεωρούσαν σπουδαίο και πατροπαράδοτο φάρμακο, για τη θεραπεία των ρευματισμών. Παρασκεύαζαν ένα είδος ζεστού από 40 γραμμάρια ψιλικοπανισμένου ξύλου άρκευθου σε ένα λίτρο νερό, το οποίο έβραζαν μέχρι να μείνει λίγο περισσότερο από μία κούπα του τσαγιού. Μετά το βράσιμο το σούρωναν και πρόσθεταν σε αυτό 50 γραμμάρια δυνατό άσπρο κρασί. Από αυτό έδιναν στον ασθενή να πίνει ένα φλιτζάνι του τσαγιού το πρωί και ένα το βράδυ πριν κοιμηθεί.
Στην Κρήτη ο Άρκευθος αφθονεί στα βουνά και τις βουνοπλαγιές της. Υπάρχει μάλιστα και βουνό με την ονομασία Κέντρος. Οι χωρικοί τον έκαιγαν χλωρό μέσα στο σπίτι που υπήρχαν σαμιαμίθια, κυρίως σε παλιά σπίτια και τα ζωάκια έφευγαν τρέχοντας. Όταν τα πρόβατα πάθαιναν σπληνόκακο (άνθρακα) τα οδηγούσαν σε τόπο που είχε κέντρους όπου έτρωγαν και θεραπεύονταν. Τους κορμούς του δέντρου τους χρησιμοποιούσαν για την «αναστέγιαση» του σπιτιού, γιατί είναι ξύλο σκληρό που δεν σαπίζει εύκολα. Τις αρκευθίδες (κεντρόμηλα) τις χρησιμοποιούσαν με τρυφερούς βλαστούς για να παίρνουν το κεντρόλαδο. Σε πολλά χωριά όπου δεν υπήρχαν κυπαρίσσια, κάπνιζαν τα λουκάνικα των Χριστουγέννων με κέντρο. Με το ξύλο του δέντρου έφτιαχναν τα «βέδουρα». Αυτά ήταν μικρά δοχεία για τη μετακόμιση του κρασιού. Έφτιαχναν επίσης μαστέλα για νερό, τα οποία χρησιμοποιούσαν οι τσαγκάρηδες για να μαλακώνουν μέσα στο νερό το σολόδερμα. Χρησιμοποιούσαν τα κεντρόμηλα και τους τρυφερούς βλαστούς κατά του βήχα και της διάρροιας βάζοντας μία μικρή ποσότητα μέσα σε πολύ νερό όπου την έβραζαν. Από το αφέψημα έπιναν ένα ρακοπότηρο δύο φορές την ημέρα.
Συστατικά-χαρακτήρας
Ο Άρκευθος περιέχει άφθονο αιθέριο έλαιο που περιέχει μονοτερπένια και υπερτερπενικό άλας, ιμβερτοσάκχαρο, γλυκοσιδικές φλαβόνες, ρητίνη, τανίνη και οργανικά οξέα. Έχει δριμεία γεύση, ελαφρώς γλυκόπικρη και είναι καυτό και ξηρό
Άνθιση – συλλογή – χρησιμοποιούμενα μέρη
Ανθίζει Μάιο και Ιούνιο. Για τις θεραπευτικές ιδιότητες χρησιμοποιούνται οι ξηροί ώριμοι καρποί. Έχουν όμως χρησιμοποιηθεί ακόμα το ξύλο, ο φλοιός και οι βλαστοί του φυτού. Οι καρποί παραμένουν πράσινοι και δεν ωριμάζουν όταν το δενδρύλλιο είναι ενός ή δύο ετών. Μετά το τρίτο έτος αρχίζουν να ωριμάζουν και παίρνουν χρώμα καστανόφαιο προς το μαύρο. Οι καρποί συλλέγονται το φθινόπωρο, όταν είναι ώριμοι αλλά δεν έχουν συρρικνωθεί. Προτιμότεροι είναι οι πιο χονδροί, οι καστανοί και λίγο γυαλιστεροί, οι γεροί και με κάποια σακχαρώδη γεύση, συνοδευόμενοι από κάποια δριμύτητα, γιατί αλλιώς χάνουν το άρωμα τους και τα άλλα στοιχεία τους. Ξηραίνονται αργά στη σκιά για να μη χάσουν το έλαιο που περιέχουν.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Δρα ως διουρητικό, αντισηπτικό, άφυσο και αντιρρευματικό.
Είναι εξαιρετικό αντισηπτικό για παθήσεις όπως η κυστίτιδα. Το αιθέριο έλαιο που περιέχουν οι καρποί, είναι ισχυρό διεγερτικό των νεφρικών νεφρώνων και για τον λόγο αυτό η χρήση τους πρέπει να αποφεύγεται στις νεφρικές παθήσεις. Η πικρή δράση του βοηθά στην πέψη και καταπραΰνει τον φυσώδη κολικό. Χρησιμοποιείται στους ρευματισμούς και στην αρθρίτιδα. Εξωτερικά καταπραΰνει τον πόνο στις αρθρώσεις και τους μύες.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι καυτό νερό σε 1 κουταλιά του τσαγιού καρπούς που έχουμε συνθλίψει ελαφρά και το αφήνουμε 20 λεπτά. Πίνουμε ένα φλιτζάνι πρωί και βράδυ. Για τη θεραπεία των χρόνιων ρευματισμών, η αγωγή αυτή πρέπει να συνεχισθεί για 4-6 εβδομάδες την άνοιξη και το φθινόπωρο.
Προφυλάξεις
Το βότανο το αποφεύγουμε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης γιατί είναι διεγερτικό της μήτρας. Δεν επιτρέπεται επίσης η χρήση του αν υπάρχει βλάβη νεφρών.
Δεν το λαμβάνουμε εσωτερικά, πέραν των 6 εβδομάδων χωρίς διακοπή, για να μην προκαλέσουμε ερεθισμό των νεφρών.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
