Βιότοπος – περιγραφή:
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Armoracia rusticana (Αρμοράκια η αγροτική) Είναι συνώνυμο με το Cochlearia armoracia, και ανήκει στην οικογένεια των Σταυρανθών. Είναι ιθαγενές φυτό στην νοτιοανατολική Ευρώπη και την δυτική Ασία. Το συναντούμε με τα ονόματα κράνο, κρένο, χρένο, κράνος.
Κατά μερικούς κατάγεται από τη Ρωσία. Στην Ελλάδα υπάρχει ένα είδος αυτοφυές σε Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία και Κεφαλλονιά, η Κοχλιαρίς η πετραία, ενώ το βότανο που περιγράφουμε, η Κοχλιαρίς η φαρμακευτική καλλιεργείται για τη φαρμακευτική του ρίζα.
Φυτό πολύχρονο, αραιό, μακρύ, σαρκώδες και υπόλευκο. Έχει στελέχη ανορθωμένα, εύρωστα, αυλακωτά και σαρκώδη. Φύλλα με νευρώσεις. Τα ριζικά στελέχη είναι πολύ φαρδιά, με μακρύ μίσχο, κατσαρά, οδοντωτά. Όσα φυτρώνουν στο στέλεχος, πολύ μικρά, στενά και σχισμένα. Φέρει λευκά άνθη κατά επιμήκεις στάχεις ακραίους. Το είδος αυτό δεν καρποφορεί όπως όλα τα φυτά και δεν παράγει σπόρους. Καλλιεργείται με μοσχεύματα την άνοιξη.
Φτάνει σε ύψος το 1,5 μέτρο και σήμερα καλλιεργείται για την ρίζα του η οποία εκτός των θεραπευτικών ιδιοτήτων χρησιμοποιείται και στη μαγειρική, μια και η φρέσκια ρίζα τρώγεται ως λαχανικό και από αυτή βγαίνει η σάλτσα για κρέας με το όνομα Horseradish.
Ιστορικά στοιχεία
Βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία το μαντείο των Δελφών είχε πει ότι το βότανο άξιζε το βάρος του σε χρυσό. Στην Αίγυπτο ήταν γνωστό από το 1500π.Χ. Ο Διοσκουρίδης κατατάσσει το χρένο ισάξιο με το Περσικό σινάπι (Persicon sinapi) ή Sinapi persicum, το οποίο στη Φυσική Ιστορία του Πλίνιου, αναφέρεται ως Persicon napy. Ο Κάτων ο Πρεσβύτερος (Cato the Elder) αναφέρει το φυτό, στις πραγματείες του για τη γεωργία και μια τοιχογραφία στην Πομπηία, δείχνει το φυτό. Το χρένο είναι ίσως το φυτό που αναφέρεται από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο (Pliny the Elder) στο έργο του Φυσική Ιστορία, με το όνομα “Amoracia” και το συνέστηνε για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες και ενδεχομένως, το “άγριο ράπανο” των Ελλήνων. Οι πρώτοι βοτανολόγοι στην Αναγέννηση ο Pietro Andrea Mattioli και ο John Gerard το κατέδειξαν κάτω από το Raphanus. Αν και στη σύγχρονη ταξινόμηση του Λινναίου το γένος Armoracia εφαρμόστηκε για πρώτη φορά σε αυτό από τον Heinrich Bernhard Ruppius. Στο έργο του Flora Jenensis του 1745, ο Λινναίος το αποκάλεσε Coclearia Armoracia.
Από την εποχή του Μεσαίωνα ήταν οικιακό ίαμα που χρησιμοποιούσαν όταν χρειαζόταν ένα διεγερτικό βότανο. Οι ναυτικοί έπαιρναν μαζί τους ένα βαρέλι με κοχλιαρίδα στα μακρινά τους ταξίδια. Το έτρωγαν για να αποτρέψουν το σκορβούτο, γιατί το φυτό περιέχει πολύ υψηλά επίπεδα βιταμίνης C, που το κάνουν εξαιρετικά υγιεινό. Το βότανο δεν το έτρωγαν ως λαχανικό λόγω της πικάντικης σαν μουστάρδα γεύσης του.
Συστατικά – χαρακτήρας
Έχει οσμή δριμεία και γεύση πικρή και καυστική. Το φυτό περιέχει δριμύ αιθέριο έλαιο, πικρή ρητίνη, εκχυλισματικές ουσίες, σάκχαρο, κόμμι, άμυλο, λεύκωμα, ξυλώδεις ουσίες, κιτρικό οξύ, οξεικό οξύ και θειικό ασβέστιο. Το αιθέριο έλαιο περιέχει γλυκοσίδια του σιναπέλαιου (σινιγρίνη).
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει από Μάιο μέχρι Ιούλιο. Για τις θεραπευτικές του ιδιότητες χρησιμοποιείται η ρίζα και τα φύλλα. Συλλέγεται καλοκαίρι και χειμώνα.
Θεραπευτικές ιδιότητες
και ενδείξεις
Δρα ως διεγερτικό, αντισκορβουκικό, αποχρεμπτικό, αντιχοιραδικό, άφυσο, φλογιστικό, ήπιο υπακτικό και διουρητικό.
Η ρίζα του φυτού που έχει και τις περισσότερες θεραπευτικές ιδιότητες, πρέπει να χρησιμοποιείται φρέσκια, γιατί ξερή χάνει πολύ από τις ιαματικές της ιδιότητες. Χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση των νευραλγιών, ρευματισμών, διαλειπόντων πυρετών, αποπληξίας, παραλυσίας. Βοηθά σε προβλήματα από αρθρίτιδα, άσθμα, ρινικό κάταρρο, συμφόρηση, ψαμμίαση, πέτρες και υδρωπικία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη γρίπη και τον πυρετό, ως ισοδύναμο του καγιέν. Διεγείρει την πεπτική λειτουργία, απελευθερώνοντας τα αέρια και ανακουφίζοντας τους κοιλιακούς πόνους. Έχει χρησιμοποιηθεί και σε περιπτώσεις ουρολοίμωξης. Εξωτερικά έχει παρόμοια δράση με αυτή του σιναπόσπορου. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως κατάπλασμα για τους ρευματισμούς και τη βρογχίτιδα.
Εντριβή με το αιθέριο έλαιο αραιωμένο σε βάση βοηθά σε νευρικούς και ρευματικούς πόνους.
Η ρίζα της άγριας αρμοράκιας είναι πολύ δύσπεπτη και προκαλεί εμετό. Προκαλεί ακόμα άφθονη σιελόρροια, άφθονη διούρηση και αύξηση της αναπνοής.
Παρασκευή και δοσολογία
Οι ρίζες του φυτού όταν στεγνώνουν ή βράζονται χάνουν μεγάλο μέρος από τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Η φρέσκια ρίζα του φυτού παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό μία κουταλιά του τσαγιού κονιοποιημένη ή ψιλοκομμένη ρίζα και την αφήνουμε σκεπασμένη για 5 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε μέχρι τρεις φορές την ημέρα.
Προφυλάξεις
Η αρμοράκια σε υπερβολικές δόσεις ερεθίζει τον βλεννογόνο του γαστρεντερικού συστήματος, των νεφρών και διεγείρει το νευρικό σύστημα. Αντενδείκνυται στις φλεγμονές των νεφρών, εντέρων, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, βαριές ασθένειες του συκωτιού και έλκη. Δεν επιτρέπεται επίσης κατά τη διάρκεια της κύησης και γαλουχίας.
Σκέτος χυμός της ρίζας του φυτού δεν χρησιμοποιείται γιατί τα αιθέρια έλαια που περιέχει είναι πολύ έντονα.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr. Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
