Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι DRYOPTERIS filix-mas (Νεφρίδιο η αρρενοπτέρις). Ανήκει στην οικογένεια των Πολυποδιϊδών. Το συναντούμε με τις κοινές ονομασίες αρρενοπτέρις, φτέρη, φτέρα, κλαπατσοβότανο. Είδος φτέρης που συναντάμε στα βουνά. Το ύψος της φτάνει τα 120 εκατοστά. Eχει ρίζωμα οριζόντιο, με μακρουλούς κονδύλους. Τα φύλλα βγαίνουν απευθείας από τη βάση, πολύ μεγάλα, σύνθετα, ωοειδή και μίσχο τριχωτό. Τα σπόρια του βγαίνουν στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Δεν έχει άνθη. Προτιμά μέρη υγρά, σκιερά.
Ιστορικά στοιχεία
Η αρρενοπτέρις ήταν γνωστή στους αρχαίους Eλληνες. Ο Θεόφραστος τη μνημονεύει στα έργα του, ο δε Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος περιγράφουν το φυτό και τον τρόπο της χρησιμοποίησής του.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το ρίζωμα περιέχει φιλικίνη (που αποτελείται από ένα αριθμό δραστικών ενώσεων (ασπιδινόλη, αλμπασπιδίνη, φλορασπίνη, και φιλικινικό οξύ), αιθέριο έλαιο, λιπαρή ουσία, γαλλικό οξύ, τανίνη, οξεϊκό οξύ, σάκχαρο, άμυλο, λευκωματώδη ουσία και κυτταρίνη.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται το ρίζωμα του φυτού, το οποίο συλλέγεται Σεπτέμβριο και Οκτώβριο. Καρποφορεί από Ιούνιο μέχρι Σεπτέμβριο Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις Η αρρενοπτέρις είναι τοξική και ανθελμινθική. Ασκεί ειδική επίδραση πάνω στις διάφορες ταινίες (σκουλήκια του πεπτικού) τις οποίες παραλύει χωρίς να σκοτώνει. Η Αρρενοπτέρη είναι ένα από τα πιο αποτελεσματικά βότανα για την εξόντωση της ταινίας, είναι όμως ισχυρά δηλητηριώδης σε μεγάλη δόση και πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο κάτω από ιατρική επίβλεψη. Για την ανθελμινθική δράση τους χρησιμοποιούνται το κονιοποιημένο ρίζωμα και το εκχύλισμα του ριζώματος. Από τη ρίζα εξάγεται αιθέριο έλαιο που χρησιμοποιείται κατά της κλαπάτσας των μηρυκαστικών και για τον λόγο αυτό το φυτό ονομάζεται κλαπατσοβότανο. Η Φτέρη αποδιώχνει και τις ψείρες. Οι χωρικοί έβαζαν στις κλώσες, ανάμεσα στα άχυρα τους και μερικά φύλλα φτέρης. Με τον τρόπο αυτό η κλώσα δεν είχε ψείρες καθόλο το διάστημα που κλωσούσε. Στην ομοιοπαθητική χρησιμοποιούν ένα βάμμα και στη βοτανοθεραπευτική παρασκευάζουν ένα αφέψημα, που το βάζουν πάνω στις πυορροούσες πληγές, τα έλκη και τους κιρσούς.
Παρασκευή και δοσολογία
Χρησιμοποιείται υπό μορφή φρέσκιας σκόνης (30 γραμμάρια), ως αφέψημα, ως οινοπνευματικό εκχύλισμα, ως εκχύλισμα σε αιθέρα κ.ά. Εξωτερικά, χρησιμοποιείται το αφέψημα (με βράσιμο 2 μερών βοτάνου σε 10 μέρη νερού) για ποδόλουτρο κατά των κραμπών, αρθρίτιδας και ρευματισμών.
Προφυλάξεις
Το φρέσκο φυτό περιέχει θειαμινάση, ένα ένζυμο που καταστρέφει το σύμπλεγμα των βιταμινών Β. Σε μικρές ποσότητες το ένζυμο αυτό δεν θα κάνει καμία ζημιά σε άτομα που η διατροφή τους είναι πλούσια σε βιταμίνη Β. Σε μεγάλες ποσότητες όμως μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας. Το ένζυμο καταστρέφεται με τη θερμότητα ή με την αποξήρανση του βοτάνου. Είναι απαραίτητο να δίνεται το βότανο αυτό με μεγάλη προσοχή ως προς τη δόση και να δίνεται μαζί με καθαρτικό αλάτι, χωρίς λάδι, ούτε οινόπνευμα για να αποφευχθεί κάθε δηλητηρίαση. Επίσης είναι απαραίτητο να αποβληθεί το φάρμακο δύο ώρες μετά που θα ληφθεί. Δεν επιτρέπεται η χρήση του βοτάνου σε όσους έχουν προβλήματα καρδιάς και τις εγκύους. Y.Γ: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr. Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
