Η πέμπτη ημέρα του Ιουνίου τιμάται ως Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος, από το 1974, με πρωτοβουλία του Ο.Η.Ε.
Φέτος η επέτειος αυτή αφορά την Καταπολέμηση της Πλαστικής Ρύπανσης, επειδή τα πλαστικά αποτελούν ένα σοβαρό περιβαλλοντικό και αισθητικό πρόβλημα πρωτίστως για την υγεία των κατοίκων του πλανήτη μας, αλλά και για την ναυτιλιακή, αλιευτική και τουριστική μας οικονομία.
Η Ελλάδα παράγει περίπου 700.000 τόνους πλαστικών απορριμμάτων ετησίως ή 68 κιλά πλαστικών κατά κεφαλήν. Απ’ αυτά 40.000 τόνοι διαρρέουν στο περιβάλλον και 11.500 τόνοι καταλήγουν και ρυπαίνουν τόσο τις ελληνικές ακτές, όσο και τη Μεσόγειο. Δεδομένου ότι η Μεσόγειος ανήκει στις πλέον ευπαθείς περιοχές του πλανήτη μας λόγω της αναμφισβήτητης αύξησης της θερμοκρασίας και της συχνότητας των ακραίων φαινομένων, όπως καύσωνες, οι ξηρασίες, οι βροχοπτώσεις, η άνοδος της στάθμης και άλλες επιπτώσεις που διαμορφώνουν την κλιματική αλλαγή.
Ωστόσο στις καθημερινές μας δραστηριότητες, από το γράψιμο με στυλό, μέχρι το μπουκαλάκι που πίνουμε νερό, αλλά και από τα ρούχα που φοράμε, θα δούμε ότι τα πλαστικά είναι παντού, στο έδαφος, στα ποτάμια, στις λίμνες, στις θάλασσες και στις τροφικές αλυσίδες. Τα πλαστικά που πετάμε κάθε χρόνο είναι ανθεκτικά στη διάβρωση, διασπώμενα δυσκόλως σε μικροπλαστικές ίνες που διεισδύουν στο βάθος των οικοσυστημάτων, καθώς και στο αναπνευστικό σύστημα των ζωντανών οργανισμών (Liberation, 30.5.2023).
Εκτιμάται ότι 134 είδη οργανισμών (ξιφίες, τόνοι, γαλέοι, στρείδια, μύδια κ.ά.) πέφτουν θύματα κατάποσης πλαστικών, ενώ το 90% των θαλασσοπουλιών έχουν καταναλώσει κάποιο τμήμα πλαστικού στο στομάχι τους. Επίσης σύμφωνα με την WWF (Μάιος 2023) αν δεν βελτιωθεί η κατάσταση αυτή μέχρι το 2050, θα υπάρχουν περισσότερα πλαστικά στη θάλασσα απ’ ότι ψάρια. Αλλά και οι άνθρωποι είναι εκτεθειμένοι στην πλαστική ρύπανση, αφού επίσης εκτιμάται ότι καθένας απ’ εμάς καταπίνει χωρίς να το καταλαβαίνει 5 γραμμάρια, μικροπλαστικών την εβδομάδα.
Γι’ αυτό και η διαχείριση των πλαστικών αποβλήτων συνιστά σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα και για τη χώρα μας. Γιατί είναι υλικά ιδιαιτέρως ανθεκτικά, ελαφρά, παρασυρόμενα ευκόλως, δυσκόλως αποσυντιθέμενα, παραμένοντας στο φυσικό περιβάλλον για δεκάδες ή και εκατοντάδες χρόνια. Ωστόσο, πέρα από τα προβλήματα αυτά, για τα οποία δεν έχουν ακόμη δοθεί λύσεις, πρόβλημα συνιστά το ότι οι παραγωγοί της πλαστικής ρύπανσης και συσκευασίας μιας χρήσης δεν έχουν υποχρέωση να παρακολουθούν το κύκλο ζωής των προϊόντων τους.
Όμως προσπάθειες τεχνολογικής διαχείρισης των πλαστικών γίνονται δειλά-δειλά και στη χώρα μας, μέσω της χημικής ανακύκλωσης, για να αντιμετωπιστεί η συσσώρευση πλαστικών χαμηλής ποιότητας (πλαστικές σακούλες) στις μονάδες απορριμμάτων. Η χημική ανακύκλωση θεωρείται εναλλακτική λύση έναντι της υγειονομικής ταφής ή της αποτέφρωσης πλαστικών που είναι δύσκολο να ανακυκλωθούν ή διασπαστούν με μηχανικό τρόπο.
Ωστόσο κάποιοι τεχνο-επιστημονικοί φορείς στη χώρα μας υποστηρίζουν ότι οι εγκαταστάσεις χημικής ανακύκλωσης εκπέμπουν επιβλαβείς -για το περιβάλλον- ουσίες. Και ακόμη ότι είναι ιδιαίτερα ενεργοβόρες και ακριβές και συνεπώς το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα δεν είναι θετικό.
Πάντως οι τεχνολογίες και οι έρευνες συνεχώς εξελίσσονται για την αντιμετώπιση της διαρροής των πλαστικών απορριμμάτων στο περιβάλλον και ιδιαιτέρως στην καταπολέμηση της πλαστικής ρύπανσης των ωκεανών.
Σημειώνεται πως μέχρι τώρα οι Η.Π.Α., αλλά και άλλες χώρες εξήγαγαν εκατομμύρια τόνων πλαστικών σκουπιδιών στην Κίνα, προσμετρώντας τις εξαγωγές αυτές ως ανακυκλωμένες. Αργότερα όμως η Κίνα σταμάτησε να δέχεται πλαστικά απόβλητα, οπότε αυτά κατέληξαν στην Αφρική και σε άλλες ασιατικές χώρες, οι οποίες με τον τρόπο αυτόν βιώνουν υψηλά επίπεδα περιβαλλοντικής ανισορροπίας, ανισότητας και αδικίας.
Τα ηθικά αυτά προβλήματα ελπίζω να συζητηθούν και να αντιμετωπιστούν στην Παγκόσμια Διάσκεψη των Ωκεανών, που θα γίνει στην Αθήνα, την Άνοιξη του 2024 για την πλαστική ρύπανση και τη δημιουργία παγκόσμιου δικτύου προστατευόμενων περιοχών, οι οποίες θα καταλαμβάνουν το 30% των θαλασσών μας, για να σταματήσουν -επιτέλους- οι θαλάσσιες και ωκεάνιες περιοχές να αντιμετωπίζονται σαν χωματερές.
Αρκεί να κατανοηθεί και να συνειδητοποιηθεί από όλους και για όλους ότι το φυσικό περιβάλλον είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με εμάς και ότι αυτό είναι το σπίτι μας, η ίδια μας η ζωή που εκτός από τα οφέλη του, μας προσφέρει και τη δυνατότητα να διαδραματίζουμε ένα ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στη βελτίωση και προστασία του.
* O Αρτέμης Μιχ. Αθανασάκης
είναι Δρ., M.Sc., M.Ed.
Καθηγητής Περιβαλλοντικών Επιστημών
