Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι ASARUM europaeum (Ασαρο το ευρωπαίο). Ανήκει στην οικογένεια των Αριστολοχιδών. Φύεται σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης, μέσα σε δάση φυλλοβόλων δέντρων, αρκετά σπάνιο σε μερικές περιοχές, πιο διαδεδομένο σε άλλες. Στη χώρα μας βρίσκεται σε δάση της Βόρειας Ελλάδας, της Πελοποννήσου και της Κεφαλληνίας. Το θεραπευτικό αυτό φυτό συναντάται σε μέρη σκιερά και στα ορεινά δάση στους τόπους της ελάτης.
Είναι έρπουσα, πολυετής πόα, ύψους 10 έως 15 εκατοστών, που σχηματίζει μεγάλες αποικίες. Έχει ρίζωμα λεπτό στο πάχος και τετραγωνικό, με χρώμα γκριζωπό εξωτερικά και κιτρινωπό στο εσωτερικό, που έρπει και σχηματίζει μεγάλες αποικίες. Κατά διαστήματα στο ρίζωμα βγαίνουν ρίζες ασπριδερές. Τα στελέχη του φτάνουν μέχρι 40 εκατοστά μήκος και καταλήγουν σε δύο φύλλα, νεφροειδούς σχήματος, με μακριούς μίσχους, στιλπνά, με διάμετρο από 5 έως 8 εκατοστά. Τα άνθη του φυτού φυτρώνουν συνήθως κάτω από τα φύλλα σε σχήμα καμπανούλας, έχουν κόκκινο σκούρο χρώμα, δώδεκα στήμονες και καλύπτονται από χνουδωτό κάλυκα. Είναι ερμαφρόδιτα (έχει τόσο αρσενικά όσο και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τα έντομα.
Ο καρπός είναι κάψα εξάγωνη. Πολλαπλασιάζεται από παραφυάδες του ριζώματος κατά την άνοιξη και το φθινόπωρο.
Ιστορικά στοιχεία
Το Ασαρο είναι γνωστό για τις θεραπευτικές του ιδιότητες από τη ρωμαϊκή εποχή και το αναφέρει ο Πλίνιος στα συγγράμματα του. Χρησιμοποιούσαν τη ρίζα του φυτού φρέσκια. Τα πτητικά έλαια της ρίζας τα χρησιμοποιούσαν για να διεγείρουν τους νεφρούς και ενάντια στις ημικρανίες. Ο Κούλπεπερ έγραφε για το βότανο ότι δρα ενάντια στη μέθη και μειώνει χολή και φλέμα.
Το βότανο στη λαϊκή ιατρική χρησιμοποιήθηκε από τον λαό σαν σκόνη για φτάρνισμα, εναντίον των παθήσεων του ήπατος, καθώς και ως διουρητικό και εμμηναγωγό. Σαν εκτρωτικό χρησιμοποιήθηκε από τα πολύ παλιά χρόνια. Επίσης χρησιμοποιήθηκε και ως φάρμακο εναντίον του αλκοολισμού. Βέβαια η τοξικότητα του βοτάνου είναι ισχυρή και δεν συνίσταται σήμερα από τους βοτανοθεραπευτές για τους αλκοολικούς, διότι σίγουρα δεν κάνει καλό στο επιβαρυμένο συκώτι τους.
Συστατικά-χαρακτήρας
Το βότανο έχει μια ισχυρή πικάντικη γεύση και οσμή.
Η ρίζα του περιέχει πτητικό λάδι, παχύ λάδι, πολύ δριμεία εμετική ουσία, πρωτεΐνες, λεύκωμα, άμυλο, οξύ και άλατα.
Περιέχει την ουσία αζαρίνη η οποία είναι πολύ εμετική και ερεθίζει τους βλεννογόνους αδένες. Όλα τα μέρη του φυτού αυτού είναι ερεθιστικά.
Το ρίζωμα παράγει ένα μυρωδάτο αιθέριο έλαιο, που περιέχει 30-35% ασαρίνη. Η καμφορώδης αυτή ουσία, που είναι πτητική, αποχωρίζεται κατά μέγα μέρος από το ξηρό βότανο.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Ανθίζει Απρίλιο και Μάιο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιείται η ρίζα και τα φύλλα του φυτού. Η ρίζα συλλέγεται την άνοιξη και ξηραίνεται για χρήση αργότερα.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Εσωτερικά είναι εμετοκαθαρτικό (οι ρίζες και τα φύλλα) αλλά χάνεται η ιδιότητά του αυτή, με την αποξήρανση ή το παρατεταμένο βράσιμο εξαιτίας της πτητικότητας της ασαρίνης. Χρησιμοποιείται στη βρογχίτιδα, την πνευμονία, τον κοκίτη και κατά της διάρροιας. Εχει χρησιμοποιηθεί ακόμη κατά της ισχιαλγίας και σε μερικές δερματοπάθειες. Επίσης θεωρείται καθαρτικό, διεγερτικό, εμετικό, διουρητικό.
Οταν λαμβάνεται ως ταμπάκο, παράγει μια αδιάκοπη ροή των βλεννογόνων. Τα αποξηραμένα και κονιοποιημένα φύλλα του βοτάνου χρησιμοποιούνται σε εισπνοές από τη μύτη για να προκαλέσουν έντονο φτέρνισμα που ανακουφίζει από την κεφαλαλγία και βοηθά την εξασθενημένη όραση.
Σε συνδυασμό με το Πλαντάγκο (Πεντάνευρο) χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό των αναπνευστικών οδών από τη βλέννα.
Το Ασαρο σήμερα, δεν χρησιμοποιείται πια στην αλλοπαθητική, γιατί το έχει αντικαταστήσει η ρίζα ιπεκακουάνας. Στην ομοιοπαθητική, το βάμμα που εξάγεται από το νωπό ρίζωμα, ενδείκνυται εναντίον των ρευματισμών και της γαστρεντερίτιδας.
Παρασκευή και δοσολογία
Τα φύλλα του φυτού παρασκευάζονται ως έμβρεγμα μουσκεύοντάς τα στο νερό για 12ώρες (5-20 φύλλα σε ένα ποτήρι νερό).
Η σκόνη της ρίζας και των φύλλων που παίρνουμε όπως τον ταμπάκο, χρησιμοποιείται για φτάρνισμα και ως εμετικό σε δοσολογία έως 2 γραμμάρια.
Προφυλάξεις
Η ασαρίνη που περιέχει το φυτό είναι δριμεία και ερεθίζει πολύ τους βλεννογόνους. Η απορρόφησή της προκαλεί γαστρεντερίτιδες και εσωτερικές αιμορραγίες. Το φυτό είναι στην ουσία δηλητηριώδες και πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο κάτω από ιατρική παρακολούθηση.
Υ.Σ.: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr. Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση info@herb.gr
