Μεγάλο ριζίτικο χωριό στην επαρχία Αποκορώνου του νομού Χανίων. Βρίσκεται κοντά στα σύνορα τριών επαρχιών (Αποκορώνου, Σφακίων και Ρεθύμνης) και το τριγυρίζουν βουνά και λόφοι. Το χωριό ήταν Κοινότητα λαλά από το 2011 ανήκει στον Δήμο Αποκορώνου. Είναι το μεγαλύτερο καπετανοχώρι της Κρήτης.
Οι λέξεις Ασή Γωνιά σημαίνουν γωνιά των Χαΐνηδων, των παλικαριών, των καπεταναίων, των πολεμιστών.
Κτισμένη στους πρόποδες ενός βουνού, με υψηλότερη κορυφή Αγκαθές, υψόμ. 1511 μ., η Ασή Γωνιά έχει υψόμετρο 420 μ., απέχει από τα Χανιά 64 χλμ., και από το Ρέθυμνο 36 χλμ. Πολύ φιλόξενο χωριό, κατοικείται από 586 άτομα. Οι Ασηγωνιώτες είναι εργατικοί, γλεντζέδες, ευχάριστοι τύποι και πολύ φιλόξενοι.
Η περιοχή της Ασή Γωνιάς έχει πολύ πράσινο, καρποφόρα δέντρα, δάση και πολλά νερά. Παράγονται λάδι, κρασί, πολλά φρούτα και ονομαστά κτηνοτροφικά και γαλακτοκομικά προϊόντα. Υπάρχουν πάνω από 6.000 γιδοπρόβατα.
Στην πανέμορφη τοποθεσία “Ποτιστήρι” με πολλά δέντρα και κρύα νερά, βρίσκεται η εκκλησία του Αγ. Γεωργίου του Μεθυστή που γιορτάζει στις 3 Νοεμβρίου. Εκεί, οι βοσκοί πηγαίνουν τα τασιμάρια τους, δηλαδή ένα τράγο ή κριό που τον αφιερώνουν στον Άγιο για να πάνε καλά τα γιδοπρόβατά τους.
Στην θέση “Κούμαρος” είναι κτισμένη η εκκλησία του Αγίου Ιωάννου που γιορτάζει στις 29 Αυγούστου.
Στις πλαγιές του βουνού, με καταπληκτική θέα, βρίσκεται η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού που γιορτάζει στις 14 Σεπτεμβρίου. Οι προσκυνητές πηγαίνουν μέχρι εκεί, με τα πόδια, και η όλη γιορτή γίνεται με ιδιαίτερη γραφικότητα.
Σύμφωνα με μαρτυρίες παλαιότερων Ασηγωνιωτών, στην Τουρκοκρατία οι Τούρκοι επιτέθηκαν για να καταλάβουν το χωριό. Οι κάτοικοι και κυρίως ο άμαχος πληθυσμός ανέβηκαν στο ύψωμα όπου είναι σήμερα κτισμένη η μικρή εκκλησία. Οι ηλικιωμένοι και τα γυναικόπαιδα έβρισκαν δυσκολίες στην ανάβαση και τότε ο παπάς του χωριού κρατώντας στα χέρια του ένα θαυματουργό σταυρό της εκκλησίας τον κάρφωσε στην σχισμή κάποιου βράχου και στην συνέχεια προσευχήθηκε γονατιστός μαζί με τους συγχωριανούς του. Και τότε έγινε το θαύμα. Πυκνή ομίχλη και βροχή εκάλυψε όλη την περιοχή και οι Τούρκοι μη γνωρίζοντας τα μέρη αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Ο σταυρός παρέμενε συνέχεια σ’ αυτόν τον βράχο. Πολλές φορές οι Ασηγωνιώτες έκαναν προσπάθειες να τον μεταφέρουν σε εκκλησίες αλλά ξαναγύριζε πάντοτε στην αρχική του θέση, στο βουνό.
Το πανηγύρι που ξεχωρίζει στην Ασή Γωνιά είναι στις 23 Απριλίου (ή τη Δευτέρα του Πάσχα) στην εορτή του Αγίου Γεωργίου. Εκείνη την ημέρα οι βοσκοί φέρνουν τα γιδοπρόβατά τους, πάνω από 5.0000, στο προαύλιο της εκκλησίας. Χαλάει ο κόσμος από τους ήχους των κουδουνιών και από τα βελάσματα των προβάτων. Ο παπάς του χωριού, με την σειρά του, αγιάζει και ραντίζει τα κοπάδια. Ύστερα, αρμέγουν τα γιδοπρόβατα και το γάλα προσφέρεται στους προσκυνητές. Οι βοσκοί πιστεύουν πως εάν δεν πάνε τα πρόβατά τους στον Άγιο να τα αρμέξουν, θα τιμωρηθούν. Στη συνέχεια, ακολουθεί γλέντι με χορούς και τραγούδια.
Τους κατοίκους του χωριού χαρακτηρίζει και η μουσική. Γι’ αυτό και σήμερα τους Ασηγωνιώτες εκπροσωπούν πολλοί καλλιτέχνες της κρητικής μουσική.
Από την Ασή Γωνιά κατάγονται Καθηγητές Πανεπιστημίου αλλά και άνθρωποι των Γραμμάτων, της Επιστήμης και της Τέχνης. Α
Η Ασή Γωνιά έλαβε μέρος σε όλους τους πολέμους από την Τουρκοκρατία μέχρι την Γερμανοκατοχή. Οι υπερήφανοι, οι γενναίοι, οι ηρωικοί Ασηγωνιώτες έδωσαν πολλές φορές σκληρές μάχες με τους διάφορους κατακτητές. Αρκετοί αναδείχθηκαν σπουδαίες μορφές οπλαρχηγών – αγωνιστών. Ανάμεσα σ’ αυτούς είναι ο παπά Σταυρούλης Ζαμπέτης, ο Γεώργιος Ι. Σταυρουλάκης, ο Καπετάν Μιχαήλ Σταυρουλάκης, ο Ιωάννης Γ. Σταυρουλάκης, ο Νικόλαος Πετράκης (Πετρονικόλας), ο Μάρκος Πετράκης ή Πετρομάρκος. Και συνεχίζεται η παρουσία Ασηγωνιωτών οπλαρχηγών, αγωνιστών και πολεμιστών, ανάμεσα στους οποίους οι Εμμ. Γύπαρης ή Γυπαράκης, Κων/νος Γύπαρης, Μάρκος Γυπαράκης, Πέτρος Γύπαρης, Ανδρέας Γυπαράκης, Γεώργιος Κιμιωνής, Μάρκος Γλεντζάκης, Στυλιανός Σταυρουλάκης, Ιω. Δαμανάκης, Κανάκης Κουνδουράκης, Νικ. Νενές ή Νενεδάκης, Γεώργιος Μελαδάκης (Μελαδογιώργης) Ιωσήφ Μπαρμπουνάκης (Μπαρμπουνοσήφης), Παύλος Γύπαρης. Ανδρέας Γυπαράκης, Πέτρος Πέτρακας, Μιχαήλ Γλεντζάκης και Μιχαήλ Πατεράκης.
Στον Μακεδονικό Αγώνα, εκτός από τον Αρχηγό Παύλο Γύπαρη, έλαβαν μέρος 14 Ασηγωνιώτες.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
– Στυλ. Γυπαράκη, Σύναξη Ασηγωνιωτών
– Ν. Σταυράκη, Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης.
– Σ. Σπανάκη, ΚΡΗΤΗ (τ. Β’)
