«Κάθε 7 δευτερόλεπτα ένας ηλικιωμένος διαγιγνώσκεται με ένα είδος άνοιας. Συνήθως, αυτό συμβαίνει σε άτομα άνω των 65 ετών, αφού μόνο το 2% νεότερων ατόμων αναγνωρίζονται ως πάσχοντα».
Σήμερα γνωρίζουμε ότι τα συμπτώματα της άνοιας εμφανίζονται 10 με 20 έτη μετά την έναρξη της εκφυλιστικής διαδικασίας.
Αν σε αυτό το διάστημα οι νέες εμπειρίες ενός ηλικιωμένου είναι λιγότερες, τότε τα ερεθίσματα διέγερσης του εγκέφαλου είναι ισχνά.
Η συνέπεια είναι να ενεργοποιούνται μικρότερες περιοχές του εγκέφαλου του, όπως ακριβώς συμβαίνει με τα μικρά παιδιά.
Η πρόταση των ειδικών είναι να βρεθούν τρόποι να αντιστραφεί η διαδικασία.
Δηλαδή, να έχουν όλοι οι ηλικιωμένοι ευκαιρίες για διέγερση μεγαλύτερων περιοχών του εγκέφαλου τους χωρίς τη λήψη φαρμάκων.
Στο σημερινό σημείωμα παρουσιάζω προτάσεις που βοηθάνε τα άτομα 3ης και 4ης ηλικίας να ενεργοποιούν μεγαλύτερες περιοχές τους εγκέφαλου τους. Αυτές οι ανέξοδες, μη φαρμακευτικές ασκήσεις, έχουν θετικές επιδράσεις στον ηλικιωμένο σε κοινωνικό, οικογενειακό και ατομικό επίπεδο.
Ασκήσεις μνήμης και σοφία
Η θετική επίδραση της εξάσκησης της μνήμης επιβεβαιώθηκε άλλη μια φορά. Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Neuroimage (2010) αναφέρεται η αύξηση του εγκεφαλικού φλοιού σε ηλικιωμένους που εκπαιδεύτηκαν 8 εβδομάδες κάνοντας ασκήσεις ενδυνάμωσης της μνήμης. Για τις ασκήσεις ενδυνάμωσης της μνήμης εργασίας έχω γράψει επανειλημμένα στο παρελθόν.
Η δυνατότητα του εγκέφαλού μας να αναπτύσσεται -πλαστικότητα- και να προσαρμόζεται εξαρτάται και από τον αριθμό των εμπειριών μας. Αυτή η αυξημένη ικανότητα “κατανόησης” των διαφορετικών πλευρών ενός θέματος είναι η σοφία των ηλικιωμένων.
Ασκήσεις αναμνήσεων
Κάθε ηλικιωμένος περηφανεύεται για τις αναμνήσεις του της 1ης και της 2ης ηλικίας. Οι ειδικοί προτείνουν να τους δίνουμε την ευκαιρία να διεγείρουν τον εγκέφαλο τους με την αφήγηση προσωπικών εμπειριών. Επιπλέον, οι αφηγήσεις τους βοηθάνε στη βελτίωση της διάθεσης τους, των σχέσεων τους στην οικογένεια και στην ευζωία τους.
Η νευρο-επιστήμων Dr. Susan Greenfield στο βιβλίο της “Μια μέρα στη ζωή ενός εγκέφαλου, 2016” συνιστά να εφαρμόζεται αυτή προσέγγιση που ονομάζεται “Θεραπεία μέσω αναμνήσεων”.
Μία τέτοια παρέμβαση χρησιμοποίησα, πριν χρόνια, στην εκπαίδευση μιας ντουζίνας ηλικιωμένων, μελών ενός ΚΑΠΗ της πόλης μας στην αφήγηση των προσωπικών τους εμπειριών.
Θα εκπλαγούμε ευχάριστα κάθε φορά που τους ενθαρρύνουμε και τους καλούμε να μας αφηγηθούν προσωπικά τους βιώματα.
Η αφήγησή τους είναι τόσο ζωντανή και λεπτομερής που νομίζεις ότι το συμβάν είναι πρόσφατο. Αυτό συμβαίνει επειδή οι παλιές μνήμες είναι περισσότερο σταθερές. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ένα γεγονός για να σταθεροποιηθεί στην μνήμη μας μπορεί να χρειαστεί μέχρι 2 χρόνια.
Ασκήσεις κοινωνικότητας και προσφοράς
Χιλιάδες ηλικιωμένοι της πόλης μας είναι πολλαπλά ενεργοί. Είναι είτε μέλη “άτυπων” κοινωνικών ομάδων, είτε κανονικά μέλη Συλλόγων. Αν εστιάσουμε στην πρώτη μεγαλύτερη κατηγορία, στις “άτυπες” κοινωνικές ομάδες αυτές που δεν έχουν καταστατικό και εγγεγραμμένα μέλη θα διαπιστώσουμε την μεγάλη τους απήχηση. Έτσι έχουμε:
• Τους καφενόβιους, σε πλεονεκτική θέση είναι όσοι έχουν 3-4 στέκια με αντίστοιχες παρέες.
• Τους βιβλιόφιλους, εδώ υπερτερούν όσοι συμμετέχουν σε ομάδες ανάγνωσης.
• Τους κινηματογραφόφιλους, δηλαδή αυτούς που πηγαίνουν σινεμά τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα.
• Τους τακτικούς περιπατητές, που διασχίζουν την πόλη από την Ανατολή στη Δύση. Αν κρατάνε ένα σταθερό ρυθμό στο περπάτημα τους, τότε αυτή η επαναλαμβανόμενη κίνηση τους βοηθά στη συγκέντρωση και στην οργάνωση της σκέψης.
• Τους μουσικόφιλους, ιδιαίτερα αυτούς που συνεχίζουν να ακούν παλιές συνθέσεις, που τους ενθουσίαζαν, σε γνώριμους χώρους. Αν υιοθετούν και σύγχρονες μουσικές τάσεις ακόμη καλύτερα.
• Τους κηπουρούς, τους μάγειρες, τους εθελοντές που δίνουν τη θετική τους ενέργεια σε συνθέσεις και πρακτικές που διεγείρουν αισθήσεις.
• Τους παραμυθάδες που αφιερώνουν χρόνο και ενδιαφέρον σε παιδιά, εγγόνια, γειτονάκια για να αφηγηθούν παλιές ιστορίες.
Ενέσεις αισθαντικότητας
Η προσθήκη της διάστασης των αισθημάτων σε κάθε εμπειρία της καθημερινότητας μας είναι τροφή για τον εγκέφαλο.
Οι αισθαντικοί τύποι κερδίζουν σε νευρωνικές συνδέσεις, όπως και τα παιδιά.
Δυνατά συναισθήματα επηρεάζουν τη συνειδητότητα μας και βελτιώνουν την κοινωνικότητα μας. Αν βοηθάμε όλοι, οι ηλικιωμένοι μας θα συνεχίσουν να κτίζουν την ιδιαιτερότητα της προσωπικότητας τους.
Συμπερασματικά
• Ο τρόπος ζωής των ηλικιωμένων ενισχύει ή μειώνει τα γνωστικά τους αποθέματα.
• Τα γνωστικά αποθέματα είναι η ικανότητα- πλαστικότητα- που επιτρέπει σε ένα άτομο να δημιουργεί νέες συνδέσεις.
• Η κοινωνικότητα κι οι νέες εμπειρίες διώχνουν την κατάθλιψη πριν εγκατασταθεί.
• Το διεθνές σύνθημα “χρησιμοποίησε το ή το χάνεις” “use it or lose it” έχει εφαρμογή σε κάθε περίπτωση.
• Πτυχ.Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στην Δια Βίου Μάθηση, συγγραφέας ‘Μαθαίνω εύκολα’ , ‘Θυμάμαι εύκολα’.
• Μέλος Γ.Σ. Ελληνικής Επιτροπής UNICEF.
• Επικοινωνία facebook polygnosi
