ΠΟΡΦΥΡΑ ΤΣΑΡΑ
Νικ. Κερλή μνήμη
«Η Κόλαση παντ΄άγρυπνη σου στήθηκε τριγύρου
Αλλά δεν έχει δύναμη πάρεξ μακριά και πέρα
Μακριά ‘πο την Παράδεισο, και συ σ΄εσέ ΄χεις μέρος΄
Μέσα στα στήθεια σου τ΄ακούς, Καλέ, να λαχταρίζει;”
Πραμα δε σώζεται στη γη, στον ουρανό κανένα.
Φιλώ τα χέρια μ΄και γλυκά το στήθος μ΄αγκαλιάζω,
θεοτικό τριαντάφυλλο στην κόλαση πεσμένο.
Ανοιχτά πάντα κι΄άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου’
ποια πηγη ταχα σε γεννά, χαριτωμένη βρύση;»
Αποσπάσματα από τον «Πόρφυρα»
του Διονυσίου Σολωμού (1)
ΤΟΥ ΦΛΕΓΥΑ Η ΔΑΝΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
Αμφίσημος ο τίτλος του κειμένου, καθώς συμπτυγμένος διαβάζεται στα κεφαλαία «Πορφυρά (του) Τσάρα» αναφερόμενος στα κατακόκκινα πορφυρά γλυπτά του Γιώργου Τσάρα , ιδιαίτερα στο εντυπωσιακό αφαιρετικό του έργο «φλόγες ελευθερίας» αλλά και (του) Πόρφυρα (και του) Τσάρα» όπου αναφέρομαι στο λιγότερο γνωστό ποίημα του Δ. Σολωμού, «Πόρφυρας» καθώς και τη μικρή συνέντευξη που πήρα από τον τιμώμενο γλύπτη καθηγητή, Γιώργο Τσάρα (2).
Την Τρίτη 9 Φεβρουαρίου είχαμε την επέτειο του θανάτου του εθνικού μας ποιητή Διονύσιου Σολωμού (1857 (3)). Ανέσυρα το ποίημα αυτό που γράφτηκε παράλληλα με τους «Ελεύθερους πολιορκημένους» αν και δεν είχε ανάλογο περιεχόμενο, αυτό δεν εμπόδιζε να είναι έργο «αληθές» όπως λέει ο ποιητής «Το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ότι είναι Αληθές». Στην αναλυτική του αισθητική προσέγγιση ο συμπολίτης σπουδαίος φιλόλογος Δημήτρης Αγγελάτος «Το έργο του Διονύσιου Σολωμού και ο κόσμος των καλλιτεχνικών ειδών» εκδ. GUTENBERG αναλύει όλες τις παραμέτρους του ποιητικού έργου του Σολωμού, διατυπώνοντας μια σφαιρική αναδιάταξη των ιστορικών-φιλολογικών δεδομένων μέσα από μια σύγχρονη ματιά (σε σχέση με τους προκατόχους του μελετητές, Γ. Κεχαγιόγλου, Ιακ. Πολυλά, Στ. Αλεξίου κλπ), προτάσσοντας εν τέλει ως παγκόσμιο ποιητή τον Σολωμό. Η «Κόλαση» ενσωματωμένη στους στίχους του Πόρφυρα «Η κόλαση παντ΄ άγρυπνη» και «Θεοτικό τριαντάφυλλο στην κόλαση πεσμένο», αναλύεται από τον Αγγελάτο μοναδικά, παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα που αναφέρεται στους στίχους της εισαγωγής του σημερινού κειμένου« …γι αυτό και η ζωή του βρισκόταν «πάντα» στο επίκεντρο της ζοφερής πλην ατελέσφορης (1,στιχ. 2) διεκδίκησης εκ μέρους των «άγρυπν[ων]» δυνάμεων του Κακού, της Κόλασ[ης]» και τον καλούν, προσαγορεύοντάς τον «Καλέ», ν΄ακούσει και να γνωρίσει τον παλμό του υπερβατικού Καλού που τροφοδοτεί εξακολουθητικά την επίγεια ζωή του (1, στιχ. 4), πράγμα το οποίο βέβαια θα εξεικονιστεί αργότερα. Ενισχύοντας δε την επιχειρηματολογία της η φωνή του/των ομιλητή/των θα «δείξει» στον νεαρό πρωταγωνιστή ως πειστήριο του εσωτερικευμένου στα «στήθεια» του Καλού την εξωτερική ωραιότητα του (2, στιχ. 1-2). Ετσι, ο ποιητής με τους στίχους των δύο πρώτων «αποσπασμάτων» συμπυκνώνει την απόδοση της (κατακτημένης) Ιδές της ηθικής Ελευθερίας στο πρόσωπο του νέου κολυμβητή, μεταφέροντας εν είδει αποδείξεως για την εισαγωγικά διατυπωμένη εικόνα την κλιμακωτή ανάπτυξη των όψεων της Ιδέας…»
Όσο για την Δαντική Κόλαση 700 χρόνια μετά το θάνατο του μεγάλου Ιταλού ποιητή( 1321 )που γιορτάζει ο Δυτικός κόσμος φέτος, θα επανέλθω , προς το παρόν , 3 διαφορετικοί στίχοι από το Όγδοο Άσμα (4) αφιερωμένοι στις φλόγες ελευθερίας του Γ. Τσάρα « και ποιοι είναι αυτοί τις φλόγες που αναβοσβήνουν; / Φλεγύα, Φλεγύα, του κάκου εσύ φωνάζεις» και «τι έκανε ο Φλεγύας που απ΄ τον θυμό του φλέγεται;»
Γ. ΤΣΑΡΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Για ποιόν από τους δασκάλους μας στην Σ. Κ.Τεχνών την περίοδο των σπουδών σου, θα ήθελες να πεις κάτι?
Το αναμενόμενο θα ήταν να αναφερθώ στα βαριά ονόματα της σχολής, όμως εγώ θα ήθελα να αφιερώσω ένα ευχαριστώ στο δάσκαλο μας Νίκο Κερλή που μαζί με τον Θόδωρο Βασιλόπουλο μας δίδαξαν το Εφαρμοσμένο μάθημα της Γυψοτεχνίας και Χαλκοχυτικής για 2 χρόνια.
Ο 2ος χρόνος έγινε κυρίως στο Χυτήριο του Νίκου Κερλή κι εκεί πραγματικά εντυπωσιάστηκα και από τον ίδιο , ο οποίος σε πρώτη ματιά έδειχνε απρόσιτος, αλλά στο χώρο του ειλικρινά ήταν κάτι τελείως διαφορετικό. Ενώ ακούγοντας κανείς τη λέξη χυτήριο θα πήγαινε το μυαλό του σε κάτι χαοτικό και βρώμικο στην πραγματικότητα ήταν το αντίθετο. Ήταν ένας πανέμορφος χώρος και εξωτερικά με πάνω από 200 γλάστρες με γεράνια και εσωτερικά ήταν απόλυτα οργανωμένος και καθαρός. Τα εργαλεία, οι πάγκοι, τα υλικά, όλα στη θέση τους. Και αφού δουλεύαμε όλοι ομαδικά και συστηματικά και είχαμε την ευκαιρία να δούμε και τον ίδιο στη δουλειά του, όπου ήταν εντυπωσιακά γρήγορος και ακριβής, ένα τέταρτο πριν σχολάσουμε, μας έβαζε να καθαρίσουμε το εργαστήριο και τα εργαλεία να μπουν στη θέση τους γιατί έλεγε ότι ένα τακτοποιημένο εργαστήριο είναι ότι καλύτερο για να ξεκινήσεις τη δουλειά σου την επόμενη μέρα.
Επίσης μετά το σχόλασμα, πάντα θα είχε ετοιμάσει φαγητό και μας κερνούσε από το κρασί που είχε στα βαρέλια γιατί ο Κερλής έφτιαχνε το δικό του κρασί. Ήταν μία εμπειρία που για μένα μετατράπηκε σε ευχή κάποτε να αξιωθώ να έχω ένα τέτοιο εργαστήριο.
Τι προσπάθησες να δώσεις στους μαθητές σου.
Αυτό που λέμε Παιδεία για μένα είναι Εκπαίδευση και Αγωγή με έναν στόχο, την Έμπνευση. Το εργαστήριο Γλυπτικής στην Καλών Τεχνών του ΑΠΘ το οποίο διεύθυνα, το είχα ονομάσει “Κήπο της Φιλίας και της Δημιουργίας”. Αυτό που έλεγα στα παιδιά ήταν ότι εγώ διδάσκω νοοτροπία και τεχνοτροπία. Και στόχος του Εργαστηρίου ήταν όχι να αναδείξουμε τον καλύτερο ή έναν σπουδαίο αλλά ο καθένας μας να αναζητήσει τον καλύτερό του εαυτό μέσα από τη Γλυπτική.
Το βασικό σύνθημα μου ήταν “ Ζήτω η ερώτηση, Ζήτω το λάθος”, γιατί όσο αναρωτιέσαι είσαι ζωντανός και όσο κάνεις λάθη είσαι νέος. Γιατί ένας καλλιτέχνης ως νοοτροπία πρέπει να είναι τολμηρός και ανατρεπτικός και ως τεχνοτροπία να πειραματίζεται. Πάντα καλωσόριζα τους πρωτοετείς λέγοντας τους ότι ήρθαν σε ένα εργαστήριο που ήταν κατά των ενοχών και υπέρ των ευθυνών και το πρώτο που θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν ήταν ο εαυτός τους δηλ. να είναι προκλητικοί με τον εαυτό τους. Να έχουν τεχνική με τον εαυτό τους για να ξεπερνάνε 2 πράγματα την αναβλητικότητα και τον ναρκισσισμό/ αλαζονεία.
Το στίγμα της ΣΚΤ της Θεσσαλονίκης από τη σκοπιά σου.
Σαν σχολή δεν είχε έναν ενιαίο στόχο. Το στίγμα του κάθε εργαστήριου καθορίζονταν από τον εκάστοτε διευθυντή του. Ο Τίτλος του Τμήματος είναι Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών. Δυστυχώς ουδέποτε προχωρήσαμε στην υλοποίηση του 2ου σκέλους του τίτλου, αν και μας δόθηκε η ευκαιρία να χρηματοδοτηθεί μέσα από το 2ο πακέτο Ντελόρ για το οποίο δούλεψα και κατατέθηκε μια ολοκληρωμένη πρόταση, η οποία όμως δεν υποστηρίχθηκε όσο θα έπρεπε απο το Τμήμα
Επίσης θεωρώ ότι έπρεπε να έχει περισσότερα από ένα εργαστήρια Γλυπτικής.
Μια άλλη παράμετρος σημαντική είναι ότι παρά το γεγονός ότι έχει περισσότερους φοιτητές από την ΑΣΚΤ υπολείπεται συντριπτικά σε υποδομές και χρηματοδότηση και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι είναι ενταγμένη σε ένα πανεπιστήμιο σε αντίθεση με την ΣΚΤ της Αθήνας που είναι ανεξάρτητο εκπαιδευτικό ίδρυμα.
Χρειαζόταν η 3η σχολή στο Βορρά Καλών Τεχνών μετά τη Θεσσαλονίκη και τα Γιάννενα ή θα έπρεπε τα κονδύλια αυτά να βελτιώσουν τη σχολή της Θεσσαλονίκης και των Ιωαννίνων; Η νότια Ελλάδα όπως ξέρεις, δεν έχει Σχολή Καλών Τεχνών.
Εγώ Γιάννη, δεν στερώ από κανέναν το δικαίωμα να έχει τη φιλοδοξία να ιδρυθεί στον τόπο του μια ακόμα ΣΚΤ όπως έγινε στη Φλώρινα. Η Φλώρινα ανέκαθεν είχε έντονη εικαστική δραστηριότητα. Αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι πώς η Κρήτη που έχει ένα από τα καλύτερα πανεπιστήμια και Πολυτεχνεία, δεν συμπλήρωσε το εκπαιδευτικό της φάσμα –όραμα με μια Σχολή Καλών Τεχνών και Εφαρμοσμένων Τεχνών. Επιμένω στο Εφαρμοσμένων γιατί τελευταία το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής προχώρησε στην ίδρυση Τμήματος Εφαρμοσμένων Τεχνών ως Πανεπιστήμιο αντί αυτό να είναι ενταγμένο σε μια Σχολή Καλών Τεχνών όπου τα παιδιά θα μπορούσαν παράλληλα ή και ανεξάρτητα να ακολουθήσουν μια από τις λεγόμενες Εφαρμοσμένες Τέχνες. Άλλωστε ας μην παραβλέψουμε ότι οι Εφαρμοσμένες Τέχνες είναι ένα μέσο βιοπορισμού ασφαλέστερο από τις Καλές Τέχνες.
Τι γνώμη έχεις για την συνένωση των 5 μουσείων στη Θεσσαλονίκη.
Όπως ξέρεις για 3 χρόνια υπήρξα Πρόεδρος του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης – Συλλογή Γ. Κωστάκη και του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και εργάστηκα συστηματικά και αφοσιωμένα αμμισθί. Πιστεύω ότι άφησα ένα σημαντικό έργο δημιουργώντας τη Διεθνή Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, το Εικαστικό Πανόραμα, ιδιαίτερα εκπαιδευτικά προγράμματα, το πρώτο Μουσείο με ΙSΟ, πρόγραμμα χρηματοδότησης από το Ίδρυμα Paul Getty για τη Συλλογή έργων Ρώσσικης Πρωτοπορίας του Γ. Κωστάκη και άλλα πολλά.
Στη διάρκεια της θητείας μου αυτά τα 2 μουσεία ανέπτυξαν μεγάλη και πολλαπλή δραστηριότητα και απέκτησαν ιδιαίτερη υπόσταση και αναγνώριση.
Απαντώντας όμως στην ερώτηση σου θα έλεγα ότι λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών που έχουν προκύψει είναι δύσκολο να αξιολογήσει κανείς τα υπέρ και τα κατά αυτής της συνένωσης. Όλα έχουν αλλάξει .
Τι ετοιμάζεις τώρα ή το επόμενο διάστημα.
Κλείνοντας τον κύκλο προσφοράς στην Παιδεία μετά από 36 χρόνια, ασχολούμαι αποκλειστικά και συστηματικά με τη Γλυπτική σε Δημόσιο χώρο κυρίως είτε με έργα σύγχρονης αισθητικής και τεχνοτροπίας είτε μνημειακά. Πιστεύω ακράδαντα στον κοινωνικό ρόλο της Γλυπτικής ως την κατεξοχήν Δημόσια Τέχνη που παραμένει διαχρονικά στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού ο πλέον οικείος τρόπος αναζήτησης του πνευματικά ουσιώδους. Ή δημόσια Γλυπτική μπορεί να λειτουργήσει ως μοχλός ψυχολογικής ανάτασης, μήνυμα συνέχειας και προοπτικής, ειδικά στις μέρες μας σε μια κοινωνία που δοκιμάζεται. Πιστεύω επίσης και στο ρητό του Αριστοτέλη : ¨Η δημόσια Τέχνη οφείλει να είναι ηθική γιατί διαπαιδαγωγεί τους πολίτες και αναδεικνύει τις αρχές της πόλης».
Πρόσφατα ολοκλήρωσα ένα έργο 6μ για τη Συλλογή στο Κτήμα Γεροβασιλείου με τίτλο «Φλόγες Ελευθερίας» και μόλις την παραμονή της Πρωτοχρονιάς ολοκλήρωσα ένα έργο – Σήμα για το Δήμο Θέρμης 4 μ.
Κάνε μία ερώτηση στον εαυτό σου και απάντησε την.
Τι είναι για μένα η Γλυπτική;
Προορισμός.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Τα αποσπάσματα του «Πόρφυρα» αποτελούνται από 43 στίχους τελειωμένα από το 1849, όμως ο Σολωμός το συν δημοσίευσε τελειωμένο με ένα μέρος των «Ελεύθερων Πολιορκημένων», έργο βασισμένο στην Ελληνική επανάσταση του 1821
2) Το πρώτο μέρος αφιερώματος στον Γιώργο Τσάρα και τη βράβευση του, δημοσιεύθηκε στα Χ.Ν. στις 25-1-21.
3) Στην εφημερίδα «Καθημερινή» της Κυριακής, 14/2 ο Παντελής Μπουκάλας, στο άρθρο του «οι εθνικοί μας μύθοι καλά κρατούν» αναφέρει : ιδού και η συμβολή του υφυπουργού Εξωτερικών Κ. Βλάσση, αρμόδιου για τον Απόδημο Ελληνισμό : η 9η Φεβρουαρίου είναι η ημέρα που τιμούμε τον εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό, τον άνθρωπο που «έντυσε» με λέξεις τον Εθνικό μας Ύμνο». Τι καταλαβαίνει κανείς; Ότι ο Σολωμός πήρε τη μουσική του Ν. Μάντζαρου και την έντυσε με λέξεις. Αλλά ο Ζακύνθιος συνέθεσε τον «Ύμνο εις την Ελευθερία». Δεν έντυσε τον «Εθνικό Ύμνο» Υπάρχουν και χειρότερα, κάποιο μπερδεύουν την Δάντη (Ντάντε Αλιγκιέρι) με τον Τραγουδοποιό-τραγουδιστή Δάντη.
4) Από την τριλογία της Θείας Κωμωδίας «Κόλαση¨, εκδ. GUTENBERG, μετάφραση Ανδρέας Ριζιώτης.
