ΤΟΥ Γ. ΤΣΑΡΑ
Θ. Βασιλόπουλου μνήμη
Κι αν δε μπορείς να κάμεις τη ζωή σου/όπως τη θέλεις
όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις
μέσα στην πολλή συνάφεια του κόσμου,
μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες.
Μην την εξευτελίζεις πιαίνοντας την,
γυρίζοντας συχνά κι’ εκθέτοντας την
στων σχέσεων και των αναστροφών
την καθημερινήν ανοησία,
ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική
«όσο μπορείς» του Κ.Π. Καβάφη (1)
Το ποίημα αυτό χρόνια τώρα έχει γίνει λόγος αναφοράς για την πορεία της ζωής μου πρόσφατα διαπίστωσα πως είναι ταυτότητα ζωής και για τον φίλο συμφοιτητή και συνάδελφο γλύπτη, Γιώργο Τσάρα, με τον οποίο ανοίγω την αναδρομική-ανακυκλωτική (2) σειρά κειμένων αφιερωμένων στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, τη μοναδική στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του ’70 όταν σπούδαζα σ αυτήν, όπως και ο Γιώργος τον οποίο βραβεύει η «Εσαεί εν Ροή» και με δεδομένη τη συμβολή μου, αναφέρομαι στο γεγονός. Παραθέτω το σκεπτικό της βράβευσης καθώς και βιογραφικό του Μακεδόνα καλλιτέχνη.
ΤΟΥ Γ.ΤΣΑΡΑ Η ΒΡΑΒΕΥΣΗ
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός Μακεδονίας Θράκης ΕΣΑΕΙ ΕΝ ΡΟΗ στο πλαίσιο των δράσεων ΜΟΥΣΩΝ ΚΑΙΝΟΠΡΑΓΙΑ, απονέμει φέτος (2020) το βραβείο ΠΟΛΥΜΝΙΣ ΚΑΛΛΙΕΠΟΥΣΑ στον θαυμαστό μας εικαστικό καλλιτέχνη ΓΕΩΡΓΙΟ ΤΣΑΡΑ , ομότιμο καθηγητή γλυπτικής της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Καλλιτέχνης με ιδιαίτερα αφαιρετικό στυλ που ευτύχησε να αφήσει μνημειακό έργο στο δημόσιο χώρο του τόπου, κοσμώντας τον με έργα μεγάλα, δύσκολα στην κατασκευή τους. Ξεχωριστός ως άνθρωπος και δάσκαλος μ αναμφισβήτητο ήθος, συνέβαλε στην επαγγελματική ανάπτυξη εικαστικών καλλιτεχνών σε μια εποχή όπου η γλυπτική παραμελείται.
Ο Γιάννης Μαρκαντωνάκης, διευθυντής του ¨Χώρου Τέχνης Χανίων´ συνεργάτης και εταίρος του φορέα «Εσαεί εν ροή» φιλοτέχνησε το έπαθλο, ειδικά για την προσωπικότητα του Γιώργου Τσάρα ένα γλυπτό μοναδικό, αφιλοκερδώς. Τον ευχαριστούμε. Η δράση Μουσών Καινοπραγία, υλοποιείται από το 2004 έως σήμερα και είναι υπό την αιγίδα του υπουργείου Εσωτερικών (τομέας Μακεδονίας Θράκης), Περιφέρεια Κρήτης και Αττικής. Οι εκπαιδευτικές δράσεις των Μουσών Καινοπραγία, είναι εγκεκριμένες από το 2017 έως σήμερα από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Εκ του Δ.Σ.
Ο σύνδεσμος μου με τον «Εσαεί εν ροή» ήταν πριν από χρόνια η δραστήρια παιδαγωγός Ελένη Καβαζίδου, την γνωρίσαμε ως συντονίστρια πολιτιστικών δραστηριοτήτων στη διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Χανίων. Σεμινάρια, εκθέσεις, ομιλίες δράσεις, τιμητικές εκδηλώσεις .κλπ. Πάντα με ευαισθησία, θάρρος, αμεσότητα , ακόμα και με ρίσκο, αεικίνητη. Σε σχολεία, πολιτιστικούς συλλόγους στο ΚΑΜ, στο Μουσείο Σχολικής Ζωής, στο φεστιβάλ μαζί με το σύλλογο «Κωφοί και ακούοντες εν δράση», στην αγάπη της στο χορό, το θέατρο και τόσα άλλα. Όταν με ρώτησε πέρυσι-ως άτυπο εικαστικό σύμβουλο- ποια προσωπικότητα από τον Εικαστικό χώρο θα πρότεινα στο συμβούλιο του «Εσαεί εν ροή» να τιμηθεί της είπα χαριτολογώντας, «Μακεδόνες είστε, τον Μέγα Αλέξανδρο» Ξαφνιάστηκε, και είπε «Ποιόν?» Της εξήγησα πως στη Σχολή Καλών Τεχνών τη δεκαετία του ΄70 είχαμε έναν ψηλό ξανθωπό λεβέντη φοιτητή στο εργαστήρι του Γιάννη Παππά που τον αποκαλούσαμε μερικοί με τρυφεράδα Μέγα Αλέξανδρο, απλός πάντα χαμογελαστός, αξιοπρεπής, κομψός (3) βήμα βήμα με εργατικότητα και πάθος, χωρίς να περιαυτολογεί και να κομπάζει, διαχειριζόμενος το ταλέντο του και την παιδεία του, έφτασε στην κορυφή της παιδαγωγικής καλλιτεχνικής βαθμίδας.
Αυτόν να βραβεύσετε που αγαπάει το Ελλαδικό πνεύμα και μιλάει με θαυμασμό για τους άξιους επώνυμους Κρητικούς όπως η δασκάλα μας στη σχολή στην ιστορία της Τέχνης, κυρία Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα αλλά και τους άγνωστους Μακεδονομάχους που συνέβαλαν στην απελευθέρωση της Μακεδονίας. Ο Γιώργος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1951, σπούδασε μαθηματικά στο Α.Π.Θ. πριν τη γλυπτική και αυτό του πρόσδιδε μια ωριμότητα στη διεκδίκηση των στόχων του στην ζωή και την τέχνη.
ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ – ΠΑΡΑΛΛΗΛΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ
Τον παρακολουθούσα σε εργαστήρι, πόσο διαφορετικά αντιμετώπιζε το πλάσμα της φιγούρας στον πηλό από εμένα. Είχαμε όμως κοινούς στόχους εκτός από την Τέχνη και τη διδασκαλία της Τέχνης. Ακούγαμε το δάσκαλο μας (με διαφορετική προσέγγιση) Γιάννη Παππά να διαβάζει «κείμενα της Τέχνης» που μετέφραζε ο ίδιος. Επιλέγω ένα απόσπασμα που αποδέχομαι ευλαβικά 44 χρόνια μετά την ανάγνωση του, είναι του Σαρλ Μπωντλαίρ (4 )
«…δοκίμασα πολλές φορές να κλειστώ σε ένα σύστημα για να διδάξω με άνεση. Αλλά ένα σύστημα είναι ένας κολασμός που ωθεί σε μίαν αέναη επιορκία… Κι αυτός ο μόχθος είναι μια σκληρή τιμωρία.…και πάντοτε κάποιο αυθόρμητο , απροσδόκητο δημιούργημα της παγκόσμιας ζωτικότητας διέψευσε την παιδαριώδη και γερασμένη γνώση μου, αξιοθρήνητη κόρη της ουτοπίας. Και παρόλο ότι μετατόπιζα και επεξέτεινα τα κριτήρια, το σύστημα μου, αργοπορημένο πάντα έτρεχε πίσω από την πολύμορφη και ιριδίζουσα ομορφιά που μετακινείται μέσα στους αμέτρητους κυματισμούς της ζωής. »
Με 5 διακρίσεις στη σχολή, μεταπτυχιακός υπότροφος του Ι.Κ.Υ. και με απίστευτο μεράκι στο συμπληρωματικό εργαστήρι Γυψοτεχνικής (το παρακολούθησα κι εγώ) με δάσκαλο τον αείμνηστο γλύπτη Θόδωρο Βασιλόπουλο αλλά και το ιστορικό χυτήριο του Νίκου Κερλή, όπου με αυτόν τον θαυμάσιο δάσκαλο πήρε δίπλωμα Χαλκοχυτικής, διακεκριμένος είχε συμφοιτητές εκεί μεταξύ άλλων τον αείμνηστο πατριώτη μας Νικηφόρο Βοσκάκη (5) αλλά και τον Κώστα Δικέφαλο.
Τον Γιώργο τον συνάντησα το 1984 στη Βέροια είμαστε οι δυο μας μοναδικοί καθηγητές εικαστικών στο νομό Ημαθίας. Ο Γιώργος λειτούργησε υποδειγματικά με αγάπη στη δευτεροβάθμια για χρόνια. Εγώ παραιτήθηκα γρήγορα, μου έλειπε η Κρήτη κι άφησα τη Βέροια. Το 1990 ο Τσάρας έγινε καθηγητής γλυπτικής στην Σ.Κ.Τ. του Αριστοτέλειου. Και οι δυο διδάξαμε την Τέχνη σε μικρούς και μεγάλους αλλά παράλληλα κρατήσαμε έντονο αποτύπωμα με τον κοινωνικό ρόλο μας αφοσιωμένοι στην Τέχνη, στις αγαπημένες μας πόλεις, αυτός Θεσσαλονίκη κι εγώ Χανιά. Ο Τσάρας διατέλεσε πρόεδρος του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Υιοθέτησε τη ρήση του Αριστοτέλη (δημιούργησε και ανδριάντα του) , «όψεις των οδύνων τα φαινόμενα» κι εγώ παρέμεινα κλειστός για την αφηρημένη γλυπτική ο Τσάρας συνέχισε να εξελίσσει την αφαίρεση προτάσσοντας την αναβίωση ενός μοντέρνου «μετακονστρουκτιβιστικού» ιδιώματος όπου η φόρμα δεν περιγράφει, αλλά υποδηλώνει διαχρονικές καταστάσεις συμβολοποιημένων αναγκαιοτήτων με ένα μινιμαλιστικό τρόπο , όπου και τα καθαρά χρώματα έχουν λόγο κόκκινο, μπλε, μαύρο. Ενότητες όπως τα «έσοπτρα». «ορίζοντες», , «πύλες» (η Θεσσαλονίκη πύλη-πέρασμα στην ιστορία) δημιουργήσε κοινωνικές σταθερές αναφορές. Αυτή η πορεία, αλλά και ένα ποίημα του ίδιου του Τσάρα, με ενέπνευσαν για το έπαθλο.
…και γω στο χάος / το χρόνο και το χρόνο/ κατ εικόνα και ομοίωση του πλάστη/ αφήνω το ίχνος/ με μέτρο και με πάθος.
Φτιάχνοντας το «Ελευθερία ευ-μετάβλητη» για τη βράβευση του Τσάρα, θέλησα να βάλω τάξη στην οργανική βιταλιστική μου Διονυσιακή, χαοτική παρόρμηση (πετσί ακατέργαστο) με την έντεχνη επεξεργασία του ρυθμολογικά απλοποιημένου (ξύλο βαμμένο) Απολλώνια αναφορά στον Τσάρα. Τα υπόλοιπα υλικά μπρούτζος, χαλκός, πλαστικό, παπιέ μασέ, γυαλί που εμπεριέχει γήινους σπόρους, μέρος της μακρόχρονης εκφραστικής μου ταυτότητας, με μαξιμαλιστικό χαρακτήρα. Στο επόμενο κείμενο, η συνέντευξη του Γ. Τσάρα, αποκλειστικά για τα Χ.Ν.
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ 1935 Αλωνίσταινα Αρκαδίας-Αθήνα 2019
Σπούδασε γλυπτική στην ΑΣΚΤ με δάσκαλο τον Γ. Παππά με υποτροφία του ΙΚΥ συνεργάστηκε με σημαντικούς Έλληνες γλύπτες και αρχιτέκτονες. Επίκουρος καθηγητής της ΑΣΚΤ δίδαξε με τρυφεράδα κι αγάπη , χωρίς βεντετισμούς. Δημιούργησε ανδριάντες, προτομές, ανάγλυφες συνθέσεις, μετάλλια.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Κωνσταντίνος Καβάφης, ο πλέον αναγνωρισμένος παγκοσμίως Έλληνας ποιητής, με αναφορές, σχόλια, δημοσιεύσεις, μεταξύ αυτών και το βιβλίο του Ντάνιελ Μέντελσον Αμερικανού φιλόλογου-κριτικού, «περιμένοντας τους Βαρβάρους» εκδ. Πατάκη
2) Τη σειρά αυτή των κείμενων τη χαρακτηρίζω «ανακυκλωτική», ως διαρκώς ανανεούμενη αναφορών σε εικαστικές προσωπικότητες (και όχι μόνο) με κορμό την ΑΣΚΤ Αθηνών τη δεκαετία του ΄70
3) Τα χαρακτηριστικά αυτά του Τσάρα που διατηρεί όντας ομότιμος καθηγητής πλέον, επιβεβαιώνονται από τα έργα του σήμερα
4) Σαρλ Μπωντλαίρ και το κείμενο του «Διεθνής έκθεση 1855 εκδ Νεφέλη , βιβλιοθήκη της Τέχνης»
5) Για τον γλύπτη Νικηφόρο Βοσκάκη θα κάνω ιδιαίτερο αφιέρωμα
