Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον Βαγγέλη Κτιστάκη

Ένα ντοκιμαντέρ του Κώστα Νταντινάκη

Ο Βαγγέλης Κτιστάκης (1907-1944) είναι μία προσωπικότητα που εξακολουθεί να λάμπει διαχρονικά και να φωτίζει κάθε εποχή ειδικά στην ιδιαίτερη πατρίδα του την Κρήτη και κυρίως την δική μας την θολή και έωλη εποχή. Με την ζωή του τον τρόπο σκέψης του τη δράση του σε δύσκολες εποχές τότε που τα λόγια βάραιναν το ίδιο όπως και οι πράξεις.

Οταν ξεκινούσε η εκδήλωση στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης ο κόσμος ήταν λιγοστός και να πω την αλήθεια δεν περίμενα αυτό που έγινε αργότερα όπου τα καθίσματα γέμισαν ασφυκτικά κόσμο και όλοι πια κρέμονταν από τα χείλη του σκηνοθέτη Κώστα Νταντινάκη και του προϊστάμενου του ιστορικού αρχείου Κρήτης Δρ. Κωνσταντίνου Φουρναράκη που έκανε την εισαγωγή στο ιστορικό ντοκιμαντέρ. Σε γενικές γραμμές το ντοκιμαντέρ πρόσθεσε πολλά περισσότερα στοιχεία από αυτά που όσοι θαυμάζουν τον δικό μας Ρήγα Φερραίο μαθαίνουν, συγκεντρώνουν, γνωρίζουν περισσότερες λεπτομέρειες και βέβαια μέσα από τις ιστορικές μαρτυρίες. Στην είσοδο δύο κυρίες με ρώτησαν για την ώρα της προβολής, και ύστερα μου αποκάλυψε η μία ότι ήταν θείος της αδελφός της μητέρας της και είχε πάρα πολλά πράγματα να αφηγηθεί για την ζωή του για τον καιρό που τον κυνηγούσαν τα τάγματα εφόδου της Κρήτης και ο διαβόητος αρχηγός της χωροφυλακής Τζεϊράνης. Ήταν πολύ συγκινημένη τα μάτια της είχαν δακρύσει, όταν θυμόταν τις αφηγήσεις της μητέρας της που φαντάζομαι ότι όλη της τη ζωή θα μιλούσε για αυτόν. Τα στοιχεία είναι πολλά διάσπαρτα στο διαδίκτυο για την ζωή και την δράση του μεγάλου επαναστάτη που έδρασε την περίοδο της μεταξικής δικτατορίας. Το ντοκιμαντέρ με μια πολύ μεθοδική προσέγγιση της ζωής και της δράσης του, έβαλε σε τάξη τεκμηριωμένα και μέσα από πηγές όλη του τη διαδρομή και αυτό είναι ίσως το σημαντικότερο που πρόσθεσε σε ό,τι έχει σχέση με αυτόν τον μεγάλο αγωνιστή. Όπως είδαμε, τον καιρό που βρίσκονταν στο Βερολίνο, μαζί με τον ναζισμό που αναδύονταν υπήρχε και μια τεράστια έκρηξη σε ότι αφορά τα εργατικά και λαϊκά κινήματα της εποχής τα οποία όπως ήταν φυσικό παρέσυραν στην δίνη τους και τον Βαγγέλη. Πώς να μείνει αμέτοχος σε αυτό το γίγνεσθαι ένα ελεύθερο πνεύμα και ένας άνθρωπος της πράξης και της δράσης. Η Γερμανία ήταν μια χώρα σε ό,τι αφορά τα κινήματα η οποία λίγο έχει σχέση με την γνώμη που έχει αποτυπωθεί στο συλλογικό ασυνείδητο εξαιτίας του Χίτλερ. Σε αυτήν την χώρα γεννήθηκε ο Μαρξ, η Ρόζα Λούξεμπουργκ, κινήματα που αφορούν την τέχνη όπως το Μπαουχάουζ, φιλόσοφοι, όπως η Σχολή της Φραγκφούρτης. Πριν να γιγαντωθεί ο ναζισμός και όταν θα μπορούσε να είναι διαχειρίσιμος, οι μικροαστοί της χώρας είχαν στο νου τους μόνο τον κομμουνισμό και το γεγονός ότι είχε εδραιωθεί σε μια σειρά χώρες. Έτσι συχνά άκουγες το μότο «να τελειώνουμε με τους κομμουνιστές και μετά θα δούμε τι θα κάνουμε και με το ναζισμό». Αλλά βέβαια όταν αποφάσισαν να ασχοληθούν με τον ναζισμό η κατάσταση είχε ξεφύγει εντελώς και τα τάγματα εφόδου του Χίτλερ εκτελούσαν εν ψυχρώ ανθρώπους στον δρόμο. Ο ναζισμός απείλησε την ανθρωπότητα με την βαρβαρότητα την χυδαιότητα και την σκληρότητα που τον χαρακτηρίζει. Και βέβαια σκόνταψε πάνω στα κινήματα και στις προσωπικότητες που γέννησε αυτή η σύγκρουση. Και μέσα σε αυτές ο Βαγγέλης Κτιστάκης έχει δεσπόζουσα θέση. Στο Βερολίνο το 1930 αναγορεύτηκε διδάκτορας του εκεί πανεπιστημίου με την διατριβή του «Η ευθύνη των εφοπλιστών». Ένα από τα στοιχεία που τον έκανε τόσο αγαπητό στον κόσμο των Χανίων και της Κρήτης, ήταν ότι ενώ κατάγονταν από γνωστή αστική οικογένεια της πόλης η είδηση ότι αυτό «το καλό παιδί» έγινε κομμουνιστής έπεσε σαν κεραυνός εν αιθρία πάνω στον ήδη συννεφιασμένο ουρανό εξαιτίας της θύελλας που προμηνύονταν από τα τεκταινόμενα στην Ευρώπη. Όταν επέστρεψε στην Κρήτη το 1932 εντάχθηκε στο ΚΚΕ. Ήταν από τα πιο μορφωμένα στελέχη του κόμματος και γνώριζε αρκετές ξένες γλώσσες. Ηγήθηκε της μοναδικής ένοπλης εξέγερσης εναντίον του δικτάτορα Μεταξά στην Κρήτη, της οποίας βασικός εμπνευστής και καθοδηγητής ήταν ο Αριστομένης Μητσοτάκης και ο Εμμανουήλ Μάντακας. Η εξέγερση απέτυχε και ο Κτιστάκης πέρασε στην παρανομία. Στην Γερμανία η αδύναμη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (1919-1933) υποχωρούσε μπροστά στην ναζιστική λαίλαπα. Ακολούθησε ο παγκόσμιος πόλεμος το ολοκαύτωμα, δεκάδες εκατομμύρια νεκροί. Και φυσικά η πατρίδα μας ήταν ένα από τα θύματα της καλπάζουσας παραφροσύνης και των μισανθρωπικών δυνάμεων που στήριξε ολόψυχα και εκλογικά ο γερμανικός λαός. Στις μέρες μας αυτό το σκηνικό τείνει να μεταφερθεί στην ίδια την Ελλάδα την ώρα που ο λαός πληρώνει βαρύτατο φόρο χρήματος και αίματος και οι πολίτες νοιώθουν ότι έχουν προδοθεί από τους πολιτικούς. Για τούτο πρέπει να ανατρέχουμε πάντα σε προσωπικότητες που με την ζωή τη δράση και την θυσία τους στάθηκαν και στέκονται εμπόδιο διαχρονικά σε κάθε παρόμοια επιβολή για τους λαούς και τους πολίτες.

Ο υποψήφιος βουλευτής Χανίων μιλά εν όψει των εκλογών της 25ης Ιουνίου

Τα «μαγικά κλειδιά» που ο Βαγγέλης Κτιστάκης πρότεινε ιδιαίτερα στους νέους ανθρώπους πράγμα που φάνηκε πολύ καθαρά και μέσα από το ντοκιμαντέρ για την κατάκτηση του πνευματικού κόσμου, δεν είναι άλλα από την μόρφωση, την παιδεία, που θεωρούσε ότι είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που συμβάλλει στο μέλλον ανθρώπων και χωρών. Εκκρεμεί ωστόσο ακόμα παρά την τεράστια συμβολή του ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του ήρωα, εκκρεμεί μια έκδοση βασισμένη και στις μαρτυρίες, κάτι που είχε γίνει στο παρελθόν απλά περισσότερο συμπληρωμένο και βελτιωμένο. Το κυριότερο να βρεθούν και να στοιχειοθετηθούν σε ένα βιβλίο οι μελέτες και τα γραπτά κείμενα του Κτιστάκη. Η οικογένεια και το ΚΚΕ έχουν το λόγο. Η πνευματική κληρονομιά του πρέπει να βγει επιτέλους στο φως! Επίσης σε όλη την πόλη δεν υπάρχει παρά μόνο ένας μικρός δρόμος με το όνομά του. Είναι ανάγκη ένας κεντρικός δρόμος της πόλης να τιμηθεί με το όνομά του ήρωα. Γιατί όχι η οδός Σφακίων ή Αποκορώνου. Αλλά και η ύπαρξη ενός αδριάντα στην πόλη των Χανίων. Και κυρίως να μάθουν οι νέοι ποιος είναι και πως έζησε ο Ρήγας Φεραίος της Κρήτης.
Άνθρωποι σαν τον Κτιστάκη, ξεπέρασαν την τάξη τους, την οικογένειά τους, το κόμμα τους, τον ίδιο τους τον εαυτό. Ανήκουν στο κοινωνικό σύνολο και είναι διαρκώς παρόντες μέσα από τον τρόπο που έζησαν και έδρασαν και μέσα από το έργο που άφησαν.
*Η Αγγελική Ροσμαράκη είναι κοινωνιολόγος/Med στην Εκπαίδευση/MA in Critical and Creative Writing