Η παρακολούθηση και προστασία αυτοφυών αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στο Νομό Χανίων αποτελεί στόχο του πιλοτικού προγράμματος που υλοποιείται από το Μεσογειακό Αγρονομικό Ινστιτούτο Χανίων (ΜΑΙΧ) σε συνεργασία με τη Δ/νση Δασών Χανίων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης.
Το πρόγραμμα με τίτλο “Μακροχρόνια παρακολούθηση αυτοφυών αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στο Νομό Χανίων και αξιολόγησης των φυσικών πληθυσμών τους”, εστιάζει στη μαλοτήρα, στη μαντζουράνα, στο φασκόμηλο και στη ρίγανη.
Τα 2 πρώτα χρόνια του έργου πραγματοποιήθηκαν από τη Μονάδα Διατήρησης Μεσογειακών Φυτών του ΜΑΙΧ και στελέχη της Δ/νσης Δασών, περίπου 100 επισκέψεις πεδίου για την καταγραφή και αξιολόγηση των φυσικών πληθυσμών των 4 υπό μελέτη αρωματικών φυτών.
Με βάση τα αποτελέσματα που προκύπτουν από συγκεκριμένα πρωτόκολλα αξιολόγησης, έγινε από το Τμήμα Γεωπληροφορικής στη Διαχείριση Περιβάλλοντος του ΜΑΙΧ, χωρική αποτύπωση της κατάστασης διατήρησης των φυσικών πληθυσμών των τεσσάρων επιλεγμένων αρωματικών φυτών σε σχετικούς χάρτες.
Η τακτική καταγραφή της κατάστασης των φυσικών πληθυσμών στις μόνιμες θέσεις παρακολούθησης, αναμένεται να δώσει σαφή και αξιόπιστα συμπεράσματα σχετικά με τις ενδεχόμενες τάσεις συρρίκνωσης των φυσικών πληθυσμών. Στόχος του έργου άλλωστε είναι να υπάρχουν συγκρίσιμα δεδομένα που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν σ’ ένα ολοκληρωμένο σύστημα μακροχρόνιας παρακολούθησης των υπό μελέτη αρωματικών φυτών, έτσι ώστε να διαπιστωθεί η ενδεχόμενη μακροχρόνια τάση μείωσης ή μη των συγκεκριμένων φυτών. Επιπλέον, έγινε χωρική αποτύπωση της κατάστασης των φυσικών πληθυσμών με βάση το Ευρωπαϊκό πλέγμα αναφοράς του ενός χιλιομέτρου.
ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗ
Κατά το προηγούμενο έτος (2016), καταγράφηκαν 96 αιτήσεις/εγκρίσεις για συλλογή από αυτοφυείς πληθυσμούς και 50 αιτήσεις για καλλιέργεια αρωματικών φυτών. Η πλειοψηφία αυτών, αφορούσε στη συλλογή μαλοτήρας από φυσικούς πληθυσμούς (73%) ενώ όσον αφορά στις καλλιέργειες κυριαρχεί η ρίγανη. Τέλος, σημειώνουμε ότι η ποσότητα που εγκρίθηκε αντιπροσωπεύει περίπου 80-85% της αιτηθείσας, ενώ δεν αποκλείστηκε η συλλογή από περιοχές που εντάσσονται στο δίκτυο Natura 2000.
Η ΓΝΩΜΗ ΣΥΛΛΕΚΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΩΝ
Στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιήθηκε αποτύπωση των απόψεων ατόμων που εμπλέκονται στη συλλογή/καλλιέργεια των συγκεκριμένων αυτοφυών αρωματικών φυτών.
Όλοι οι ερωτώμενοι φαίνεται να συμφωνούν με την απόφαση της Δ/νσης Δασών να προχωρήσει σε ένα σύστημα αδειοδότησης/ελέγχου των φυσικών πληθυσμών και των καλλιεργειών ενώ παρατηρούν ελάχιστη έως καμία μείωση στους φυσικούς πληθυσμούς. Χαρακτηριστικό είναι δε ότι ως σημαντικότερη απειλή για τους φυσικούς πληθυσμούς, θεωρείτε η υπέρ-βόσκηση από κατσίκια και πρόβατα και η εκρίζωση. Η διακίνηση του προϊόντος που συλλέγουν γίνεται σε ματσάκια ή τυποποιημένη μορφή ενώ ένα σημαντικό ποσοστό (35%) που ευτυχώς μειώνεται τα τελευταία έτη, πιστεύουν ότι δεν υπάρχει έλεγχος στην εμπορία των αρωματικών φυτών.
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΑΓΟΡΑ
Όσον αφορά την αγορά των αρωματικών φαρμακευτικών φυτών (ΑΦΦ) αξίζει να επισημανθεί το αυξανόμενο ενδιαφέρον για χρήση των προϊόντων αυτών ως ξηρή δρόγη αλλά και στη βιομηχανία σε προϊόντα υγείας, καθημερινής φροντίδας και διατροφής (συμπληρώματα διατροφής, υπερ-τροφές, κλπ).
Η έρευνα καναλιών διανομής στο Ν. Χανίων που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του έργου με δείγμα ένα μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην εμπορία συσκευασμένων κυρίως ΑΦΦ τα οποία προμηθεύονται στην πλειοψηφία τους από διανομέα εντός Κρήτης (σχεδόν 69%) ενώ σε μικρότερο ποσοστό (22%) από παραγωγό από την υπόλοιπη Ελλάδα ή και το εξωτερικό.
Κάποιες από τις επιχειρήσεις αυτές (38%) εμπλέκονται και στην τυποποίηση, ενώ ένα όχι ιδιαίτερα σημαντικό ποσοστό (σχεδόν 22%) αναφέρει ότι χρησιμοποιούν δυο ή περισσότερες πηγές στη συσκευασία με μια γενική αναφορά προέλευσης (ΕΕ ή Ελλάδα) ή απλώς την προέλευση της σημαντικότερης πηγής.
Σε επίπεδο εμπορίας, οι τοπικές επιχειρήσεις ΑΦΦ προϊόντων εμπλέκονται σε μεγάλο βαθμό στο λιανεμπόριο, αφήνοντας ελάχιστα περιθώρια για εξαγωγές ή διακίνηση ακόμη και στην υπόλοιπη Ελληνική αγορά.
Όπως προκύπτει, τα κανάλια διανομής είναι μάλλον συμβατικά και σύντομα ενώ δεν εμφανίζεται κάποια οργανωμένη στρατηγική μάρκετινγκ. Η διανομή, ενδεχομένως για λόγους ελαχιστοποίησης του κόστους, εμφανίζεται να πραγματοποιείται άμεσα, χωρίς μεσάζοντες, αφού συχνά το ίδιο πρόσωπο διαδραματίζει πολλούς ρόλους. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων έχουν μικρή γεωγραφική κάλυψη ( Ν. Χανίων ή/και Κρήτη), ενώ βασίζουν τις αποφάσεις και τις δραστηριότητές τους στην ανθρώπινη επαφή και ελάχιστα σε πιστοποιητικά ή σε στρατηγικές.
Συνάντηση εργασίας
Το έργο υλοποιείται από το Μεσογειακό Αργονομικό Ινστιτούτο Χανίων (Μ.Α.Ι.Χ.) σε συνεργασία με τη Δ/νση Δασών Χανίων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης
Η πρόοδος του πιλοτικού έργου συζητήθηκε κατά τη διάρκεια συνάντησης εργασίας που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Τετάρτη (10 Μαΐου) στο ΜΑΙΧ. Δικαιούχος του έργου, που διανύει το τρίτο και τελευταίο έτος, είναι η Δ/νση Ανάπτυξης Δασικών Πόρων της Ειδικής Γραμματείας Δασών του ΥΠΕN, ενώ η χρηματοδότηση προέρχεται από το Πράσινο Ταμείο.
Στη συνάντηση, κατά τη διάρκεια της οποίας παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα της έως σήμερα υλοποίησης του έργου και συζητήθηκε ο σχεδιασμός των περαιτέρω δράσεων, παρευρέθηκαν η Διευθύντρια της Δ/νσης Δασών Χανίων, κ. Π. Σκλαβάκη, ο Διευθυντής του ΜΑΙΧ Δρ. Γ. Μπαουράκης, καθώς στελέχη και ερευνητές των δυο φορέων.
Κατά την συνάντηση επισημάνθηκε από την ερευνητική ομάδα του ΜΑΙΧ, η πολυπλοκότητα του τομέα εξαιτίας αφενός του μεγάλου αριθμού ειδών που συμπεριλαμβάνει και των πολλαπλών και διαφορετικών χρήσεων αλλά και η έλλειψη συγκεκριμένων πληροφοριών που αφορούν στη συλλογή-καλλιέργεια, τυποποίηση και εμπορία, που καθιστά δύσκολο το έργο της αποτύπωσης των βασικών χαρακτηριστικών του κλάδου που θεωρείται ιδιαίτερα δυναμικός σε τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο.
