Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Illicium verum και ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων.
Είναι ένας μοναδικός συνδυασμός μπαχαρικού και βοτάνου με το χαρακτηριστικό σχήμα. Αποτελεί τον καρπό του ομώνυμου αρωματικού δέντρου, γηγενούς της Νοτιοδυτικής Κίνας και του Βιετνάμ. Είναι ένα μικρό δέντρο που φτάνει σε ύψος τα οκτώ μέτρα. Τα φύλλα του είναι λογχοειδή και του άνθη του κίτρινα.
Ο καρπός αυτού του δέντρου έχει το σχήμα αστεριού με 8 κατά μέσο όρο ακτίνες. Μέσα στις ακτίνες αυτές βρίσκονται οι σπόροι του φυτού, οι οποίοι χρησιμοποιούνται στην Κίνα για τις θεραπευτικές και μαγειρικές τους ιδιότητες. H γεύση του σπόρου θυμίζει έντονα το γλυκάνισο και για τον λόγο αυτό, όταν εισήχθη στην Ευρώπη τον 16ο αιώνα (από άγγλους ναύτες) χρησιμοποιήθηκε ως φτηνό υποκατάστατο του γλυκάνισου, αλλά ελάχιστα στην μαγειρική ως μπαχαρικό κατσαρόλας.
Ο αστεροειδής γλυκάνισος προσδίδει στα φαγητά μια γλυκιά, πιπεράτη γεύση και ταιριάζει ιδιαίτερα με κρέατα όπως χοιρινό, κοτόπουλο και πάπια, καθώς και με λαχανικά όπως το καρότο, το κόκκινο λάχανο και την γλυκοκολοκύθα. Προστίθεται σε φαγητά με πλούσιες σάλτσες, για να δώσει μια εξωτική, ασιατική νότα κατά τον τρόπο που χρησιμοποιείται από τις χώρες παραγωγής του. Στην Ινδονησία προστίθεται παραδοσιακά σε σούπες κρέατος, στην Κίνα αποτελεί συστατικό του «μείγματος 5 μπαχαρικών», στην Ινδία ένα από τα συστατικά του «Γκαράμ Μασάλα». Η έντονη γεύση γλυκάνισου, που οφείλεται στην ανηθόλη, καθιστά το μπαχαρικό αυτό άξιο αντικαταστάτη του γλυκάνισου και της γλυκόριζας στην παραγωγή αποσταγμάτων (ούζο, γκράπας, αψέντι) και λικέρ όπως Sambuca, Anisetta, Galliano, Pastis λόγω του εντονότατου αρώματος και του φθηνότερου κόστους σε σχέση με τα παραδοσιακά συστατικά. Το μπαχαρικό αυτό προστίθεται επίσης σε διάφορα ροφήματα (καφές, τσάι κ.λπ.), για να προσθέσει γεύση και άρωμα, ενώ χρησιμοποιείται και στην παραγωγή αναψυκτικών.
Ιστορικά στοιχεία:
Η ονομασία του οφείλεται κατά βάση, στην ανηθόλη (anethole), αιθέριο έλαιο με έντονη μυρωδιά και γεύση, αλλά και το μάραθο ή φινόκιο (στην Κίνα ονομάζουν το μπαχαρικό «jiao hui xiang» – «ο μάραθος με τα οχτώ κέρατα»). Η λατινική ονομασία illicium σημαίνει δέλεαρ και κατά πάσα πιθανότητα προέκυψε λόγω της ελκυστικής μυρωδιάς του και της μακράς χρήσης του ως αρωματικό διακοσμητικό σε κλειστούς χώρους. Ενδιαφέρουσα συνεκδοχή της ονομασίας αυτής αποτελεί και η οιστρογονική – αφροδισιακή ιδιότητα του καρπού και η προσθήκη του σε παραδοσιακά ερωτικά φίλτρα στην Κίνα.
Στην Κίνα και στις παραθαλάσσιες περιοχές της Ινδίας χρησιμοποιήθηκε στη βιομηχανία ζαχαρωδών προϊόντων, για να νοστιμίσει το κόκκινο κρέας και τα πουλερικά, τις σούπες και τα αυγά.
Μετά το φαγητό μάλιστα συνήθιζαν να μασούν τους σπόρους, γιατί διευκόλυναν την πέψη και αρωμάτιζαν το στόμα.
Το μπαχαρικό αυτό εισήχθη στην Ευρώπη μόλις το 1578 και εξακολουθεί να καλλιεργείται συστηματικά μόνο στην Ασία (Κορέα, Φιλιππίνες, Βιετνάμ, Λάος, Ιαπωνία). Στην Ευρώπη το Αστεροειδές Κίνας χρησιμοποιήθηκε στις κομπόστες και τις μαρμελάδες φρούτων και στην κατασκευή αρωματικών ηδύποτων.
Στην ανατολή το χρησιμοποιούν για την αντιμετώπιση του κολικού στα βρέφη και τους ρευματισμούς. Το πρόσθεταν και στα θεραπευτικά τους τσάγια, τα μείγματα και τις παστίλιες.
Συστατικά-χαρακτήρας:
Το βότανο περιέχει κουμαρίνες, φλαβονοειδή, αιθέριο έλαιο με κύριο συστατικό την trans- ανηθόλη. Περιέχει ακόμη υδατάνθρακες, λιπίδια, β-αμυρίνη (τριτερπένιο), στιγμαστερόλη (φυτική στερόλη), παλμιτικά και στεατικά άλατα, τανίνη, χολίνη και ρητίνη.
Ανθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το φυτό ανθίζει δύο φορές τον χρόνο και έτσι υπάρχουν δύο σοδιές καρπών. Η πρώτη άνθιση γίνεται Ιούνιο και οι καρποί ωριμάζουν Μάιο – Ιούνιο του επόμενου έτους. Η δεύτερη άνθιση ακολουθεί σύντομα, μετά την πρώτη, με τους καρπούς να ωριμάζουν Οκτώβριο και Νοέμβριο του επόμενου έτους. Η παραγωγή είναι μεγαλύτερη στη δεύτερη σοδειά. Στην άνθιση το φυτό μπαίνει τον πέμπτο με έκτο χρόνο, ενώ στην παραγωγή καρπού τον ένατο ή δέκατο χρόνο και διαρκεί ως και ογδόντα χρόνια. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι καρποί του φυτού.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Οι θεραπευτικές ιδιότητες του βοτάνου είναι παρόμοιες με του γλυκάνισου. Έχει ιδιότητες αντιβακτηριακές – αντιμυκητιακές (χάρη στην ανηθόλη) και αντιϊκές (χάρη στο σικιμικό οξύ – τη βασική πρόδρομη ένωση για την παραγωγή του αντιγριπικού φαρμάκου Tamiflu). Είναι βότανο χωνευτικό, αντιρρευματικό, εφιδρωτικό και αντιπυρετικό, διουρητικό και καθαρτικό, ηπαταγωγό.
Ως θερμαντικό και σπασμολυτικό, τονωτικό της αιματικής κυκλοφορίας χρησιμοποιείται εξωτερικά, για να ανακουφίσει τις μυϊκές κράμπες, την οσφυαλγία και το λουμπάγκο.
Λόγω της ορμονομιμητικής δράσης της ανηθόλης χρησιμοποιείται σε κάποιες χώρες ως γαλακταγωγό σε θηλάζουσες, ως εμμηναγωγό σε δυσμηνόρροια, ως συμπλήρωμα κατά την εμμηνόπαυση, ακόμα και ως αφροδισιακό σε άνδρες.
Σε εξωτερική και εσωτερική εφαρμογή (αιθέριο έλαιο και βάμμα), το βότανο αυτό αποτελεί πολύτιμο βοήθημα σε παθήσεις όπως η βρογχίτιδα, το άσθμα και ο απλός βήχας, με τονωτική και αποχρεμπτική δράση για το βλεννογόνο γι’ αυτό και η χρήση του σε παστίλιες και φόρμουλες για τον πονόλαιμο δεν προσδίδει απλά άρωμα στο προϊόν.
Ο αστεροειδής γλυκάνισος αυξάνει την περισταλτικότητα του εντέρου, προάγοντας την πέψη και ανακουφίζοντας από δυσκοιλιότητα και μετεωρισμό, κολικούς και φουσκώματα, καθώς πιστεύεται ότι διαλύει το αέριο περιεχόμενο του γαστρεντερικού σωλήνα. Επίσης έχει ορεκτικές, αναλγητικές και ηρεμιστικές (σε προβλήματα αϋπνίας, υπερέντασης, πονοκεφάλου) ιδιότητες και είναι αποτελεσματικό σε μολύνσεις και κακοσμία του στόματος (αντιβακτηριακή δράση).
Μεγάλη προβολή στις ιδιότητες του βοτάνου δόθηκε μετά την φοβερή απειλή της «νόσου των πτηνών». Το αστεροειδές κίνας βρέθηκε στο επίκεντρο της προσοχής, γιατί χρησιμοποιήθηκε στην αναζήτηση της θεραπείας για τη νόσο. Λόγω του σικιμικού οξέος που περιέχει, χρησιμοποιήθηκε από ελβετική φαρμακευτική εταιρεία για την παρασκευή του Ταμιφλού, του μοναδικού φαρμάκου που υπήρχε εκείνη τη στιγμή για την αντιμετώπιση της νόσου. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι το Ταμιφλού δεν θεραπεύει τη νόσο των πτηνών, αλλά περιορίζει τη δριμύτητα της νόσου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το 2005 να παρουσιαστούν τεράστιες ελλείψεις στη ζήτηση του πολύτιμου καρπού που εξαφανίστηκε από την αγορά. Στη συνέχεια βέβαια, βλέποντας την ανάγκη παραγωγής του, τέσσερις επαρχίες της Κίνας καλλιέργησαν τεράστιες ποσότητες του φυτού αυτού που υπάρχει πλέον σε επάρκεια.
Στην παραδοσιακή κινεζική ιατρική έχει χρησιμοποιηθεί επίσης σε ημιπληγία και παράλυση του προσωπικού νεύρου, κοκίτη, χολέρα και φυματίωση.
Δερματικά, ο αστεροειδής γλυκάνισος έχει χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά κατά της ψαμμίασης, των δερματικών παράσιτων (ψείρες κ.λπ.). Επίσης, απομακρύνει τη λιπαρότητα του δέρματος και έχει αντιοξειδωτική δράση γι’ αυτό και χρησιμοποιείται ευρέως και στη βιομηχανία καλλυντικών (κρέμες κ.λπ.). Χρησιμοποιείται επίσης ως αρωματικό σε οδοντόπαστες και αρώματα. Τέλος, είναι αποτελεσματικό εντομοκτόνο (σκόρος, κατσαρίδες).
Στην αρωματοθεραπεία το βότανο αυξάνει την νοητική λειτουργία και βοηθά σε καταστάσεις υπολειτουργίας του κέντρου κρίσης (αναποφασιστικότητα), προάγει την ψυχική ισορροπία, ανακουφίζει από ψυχική κούραση.
Παρασκευή και δοσολογία:
Ως φαρμακευτικό βότανο, το αστεροειδές κίνας φέρει ιστορία άνω των χιλίων ετών με χρήσεις του σε μορφή αφεψήματος, βάμματος ή αλοιφής.
Προφυλάξεις:
Η οιστογόνος δραστηριότητα της ανηθόλης και των πολυμερών της, μπορεί να έχει επιπτώσεις σε ταυτόχρονη θεραπεία με ορμόνες συμπεριλαμβανομένης της από στόματος αντισυλληπτικής θεραπείας και της ορμονικής αποκατάστασης μέσω χαπιών, εάν λαμβάνονται υπερβολικές δόσεις.
Υπερβολική κατανάλωση του βοτάνου μπορεί να προκαλέσει νευρολογικά αποτελέσματα.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης, αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα, μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
