Αθάνατος στα Λευκά Ορη ο Ελ. Βενιζέλος

A’ μέρος

Η ΚΟΡΥΦΗ ΜΑΥΡΗ
Η κορυφή Ελευθέριος Βενιζέλος μέχρι το 1936 ήταν γνωστή απλώς σαν Μαύρη Κορφή.
Ορισμένες φορές τη συναντούμε σε κείμενα και σαν Μικρή Μαύρη, μιας και είναι λίγα μέτρα χαμηλότερη από μίαν άλλη κορφή, την ονομαζόμενη Μεγάλη Μαύρη, ανάμεσα στις κορφές Σπάθι και Ορνιο, που φθάνει τα 2.105 μέτρα. Η κορυφή αυτή παρουσιάζει μία φοβερή όψη μαύρου χρώματος και διαμόρφωσης πετρωμάτων που δικαιολογεί και την παλαιά ονομασία της. Τα βράχια της κορφής έχουν ένα τόσο μαύρο χρώμα και είναι τόσο κακοτράχαλα και με περίεργα σχήματα, που λες και αναπήδησαν πρόσφατα από κάποιο ηφαιστειακό κρατήρα ή πέρασε από εδώ κάποιο απόκοσμο κύμα φωτιάς και λάβας.
Οι σχισμές και τα ρήγματα στις πλαγιές της αναρίθμητα και οι βαθύτεροι τάφκοι πολλοί.
Η πρώτη οργανωμένη ανάβαση στην κορυφή Μαύρη πραγματοποιήθηκε από τον Ορειβατικό Σύλλογο Χανίων την Κυριακή – Δευτέρα 19 – 20 Ιουνίου 1932. Από το τότε βιβλίο εκδρομών του Συλλόγου αντιγράφω περιληπτικά:
Συμμετάσχοντες: Εμμ. Παπαδερός αρχηγός, Θρασύβουλος Παπαδάκης, Νικόλαος Χρυσουλάκης, Γρηγόρης Πετράκης, Γεώργιος Καρδαμάκης, Ματθαίος Βουτσαδάκης, Ιωάννης Μαρής, Κωνσταντίνος Βουλγαρίδης, Εμμανουήλ Ατσαλάκης και Γεώργιος Γαλάνης.
Μεταφορά με αυτοκίνητο ως Κοντόπουλα απ’ όπου πεζή εις Κάμπους. Με οδηγούς τον Μιχάλη Καλογερή και Εμμανουήλ Αθητάκη στην τοποθεσία Τραόκουρτα μέσω τοποθεσίας Χορεύτρες με τρεις ώρες πεζοπορία (υψομ. 1.295 μ.), σε 0,45 εις Γιοφύρια υψομ. 1.530 μ. όπου διανυκτέρευση σε σπήλαιο.
Την επόμενη ημέρα, εκκίνηση την 3η νυχτερινή ώρα και με πορεία δύο ωρών ανάβαση στην κορυφή όπου περιγράφεται η υπέροχη θέα. Στη συνέχεια κάθοδος και μέσω τοποθεσίας Σπηλιάρα 1.800 μ. υψομ. στα Γιοφύρια, Τραόκουρτα και Κάμπους με πορεία έξι ωρών.
Μετά περιγράφεται η θερμή φιλοξενία που έτυχε η δεκαμελής ομάδα από τον Νικολιουδάκη και τον Ιωάννη Καλογερή. Μετά, με δίωρη πεζοπορία πάλι στα Κοντόπουλα και τέλος στα Χανιά 10.30 μ.μ. Τιμή συμμετοχής στην εκδρομή 45 δρχ. Αμοιβή οδηγού – αγωγιάτη Καλογερή 120 δρχ.

ΚΟΡΥΦΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
Με πρωτοβουλία του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου αποφασίστηκε το 1936 η μετονομασία αυτής της κορυφής, επειδή έχει μία καλή όψη και ορατότητα και από Χανιά, σε κορφή Ελευθερίου Βενιζέλου για να τιμηθεί ο Εθνάρχης που πέθανε εκείνη τη χρονιά και πρωτοστάτησε στους αγώνες για την Ενωση της Κρήτης με την Ελλάδα και εδημιούργησε την Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών.
Για να στηθεί το μνημείο στην κορφή αυτή εργάσθηκαν υπεράνθρωπα αρκετοί Κεραμειανοί με πρωτεργάτη τον τότε πρόεδρο της κοινότητας Καμπών Κωνσταντίνο I. Αθουσάκη, γνωστό και ως “Εισαγγελέα”. Εφτιαξε σ’ αυτά τα άγρια βράχια το μονοπάτι που θα χρησίμευε για να ανέβουν ως την κορφή τα φορτωμένα με τα κομμάτια της στήλης και άλλα υλικά μουλάρια. Εμεινε εκεί, για μερικά βράδια, για να συνεχίζει την εργασία από πολύ πρωί και είχε συμφωνήσει με τους Καμπιανούς αν θα χρειαζόταν έναν βοηθό, να ανάψει τη νύχτα μια φωτιά στη Μαύρη, αν δύο βοηθούς, δύο φωτιές κ.ο.κ.
Το μνημείο στην κορυφή αποτελούνταν από στήλη ύψους δύο μέτρων λαξευμένη συμβολικά από γρανίτη Ροδόπης, με χάραγμα «Κορυφή Βενιζέλος – Ε.Ο.Σ. Χανίων 1936».
Τα επόμενα χρόνια χτυπήθηκε επανειλημμένα από κεραυνούς και σήμερα τα κομμάτια του  ευρίσκονται διασκορπισμένα.
Από την πρώτη σελίδα της εφημερίδας των Αθηνών «Αθηναϊκά Νέα» της 4 Ιουλίου 1936 αντιγράφω το ρεπορτάζ του εκλεκτού χρονογράφου Παύλου Παλαιολόγου, που πήρε μέρος στην ανάβαση:
«Η αναμνηστική πλαξ διά τον Βενιζέλον επί της κορυφής των Λευκών Ορέων
Καθείς με τον τρόπο του. Εις τις κορυφές των Λευκών Ορέων ανέβηκαν οι ορειβάται διά να τιμήσουν την μνήμην εκείνου του οποίου η ψυχή φτερουγίζει επάνω από τα κρητικά βουνά.
Η πρωτοβουλία αυτή οφείλεται εις το Τμήμα Χανίων του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου. Εδώ εις μίαν κορυφήν του όρους, εκείνην που διακρίνεται καλλίτερα από τα Χανιά, έδωσαν το όνομα του Ελευθερίου Βενιζέλου και έστησαν αναμνηστικήν στήλην από γρανίτη της Ροδόπης.
Κοπιώδης υπήρξε η μεταφορά εις το ύψος εκείνο των 2.025 μέτρων του γρανίτη. Η αγάπη των Κρητών ενίκησε τις δυσχέρειες. Ούτε η ανυπαρξία δρόμου, ούτε έλλειψις νερού τους ετρόμαξε. Με την βοήθειαν των χωρικών οι ορειβάται Χανίων εμόχθησαν επί ημέρας πολλάς διά να μεταφέρουν εις την δυσπρόσιτον κορυφήν τον γρανίτην, εχρησιμοποίησαν αντί νερού τα λίγα χιόνια που μένουν ακόμη στο βουνό, διά να κτίσουν το βάθρον επί του οποίου εστερεώθη η στήλη.
Και όταν όλη η εργασία συνεπληρώθη, οργάνωσαν την ανάβασιν εις το όρος διά τα αποκαλυπτήρια της στήλης. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν την περασμένην Κυριακή. Εις τον εορτασμόν παρέστησαν διάφορα τμήματα του Ορειβατικού Συνδέσμου. Δύο ομάδες εξεκίνησαν από τα Χανιά την 27η Ιουνίου (1936) συνοδευόμενοι από ορειβάτες των Αθηνών και του Ηρακλείου. Ανεχώρησαν με αυτοκίνητα εις τις 4 το απόγευμα, με πρώτο σταθμό τα Κοντόπουλα. Επηκολούθησε μιας και ημισείας ώρας πορεία διά να φτάσουν εις τους Κάμπους, όπου διανυκτέρευσαν.
Την επομένη από τα ξημερώματα άρχισαν την κοπιώδη πορεία.
Εχρειάσθη επτάωρος δρόμος διά ν’ ανέβουν εις το ύψος των 2.025 μέτρων. Ανεχώρισαν από τους Κάμπους την 5ην πρωινήν, έφθασαν εις την κορυφήν το μεσημέρι.
Συγκινητική εις την απλότητά της ήτο η εορτή των αποκαλυπτηρίων. Νέοι άνθρωποι με το χρώμα της υγείας, χωρίς ζακέτες και υψηλά, με την απέριττο στολή του ορειβάτου, με την ψυχή γεμάτη από λατρεία προς την μνήμην εκείνου που δεν υπάρχει πια. Και μαζί με αυτούς Κρητικοί με τις βράκες και με τις μαντήλες στο κεφάλι, με τη λεβεντιά και με τα άρματά τους, με δακρυσμένα τα μάτια εστάθησαν ευλαβικά γύρω από το Βάθρον με την στήλην και σιωπηλοί συγκέντρωσαν την σκέψιν των προς τον μεγάλο καπετάνιο τους, πλησιέστερα προς τον ουρανόν, εις την γαλήνην του βουνού. Μακριά από την βοήν της πόλεως η προσευχή πηγάζει πιο άδολη και πιο αγνή από τα στήθη.
Ο αντιπρόσωπος του Ορειβατικού Συνδέσμου Αθηνών και ο γραμματεύς του Τμήματος Χανίων μίλησαν με λίγα λόγια και απεκάλυψαν την στήλη.
Η τελετή έληξε. Από την στιγμή εκείνη η κορυφή έγινε κορυφή Βενιζέλου. Από την κορυφή εκείνη κατευθύνθησαν προς όλα τα ιστορικά σημεία τα οποία συνδέονται με τους αγώνες του Βενιζέλου. Δρόμος μακρύς, επίπονος. Διότι δεν υπάρχει χαράδρα, δεν υπάρχει κρημνός των κρητικών βουνών που δεν εγνώρισε τον Βενιζέλο πολεμιστήν εις απελευθερωτικούς αγώνες.
Αντιλαλούν το όνομά του οι ρεματιές, πλανάται παντού η σκιά του και αντηχεί ακόμη η φωνή του, η φωνή εκείνη που απλώθηκε από την Κρήτη πέρα ως πέρα εις όλη την ελληνικήν γην και επί ένα τέταρτον αιώνος συνετάραξε και συνεκλόνισε την ψυχή του έθνους.
Δεν ηρκέσθηκαν εις την μετονομασία της κορυφής και εις τα αποκαλυπτήρια της πλακός. Ετράβηξαν εις το Θέρισον όπου εκάθισαν εις κοινό τραπέζι με τους χωρικούς και αφού διανυκτέρευσαν εκεί την επομένην κατέβηκαν εις τις Μουρνιές εις το πτωχό χωριουδάκι όπου πρωτοείδε τον ελληνικόν ουρανόν ο Ελευθέριος Βενιζέλος και εσκόρπισαν άνθη μαζεμένα από το βουνό εις τα χαλάσματα του σπιτιού εις το οποίο εγεννήθη.
Ενα τελευταίον προσκύνημα το βράδυ της ίδιας ημέρας εις τον τάφο του Ακρωτηρίου. Με τους πνεύμονας γεμάτους ακόμη από τον αέρα των κρητικών βουνών οι ορειβάται έρραναν και αυτόν με τα λουλούδια τους. Καλύτερο μνημόσυνο ο Βενιζέλος δεν μπορούσε να θέλη.
Η ωραία πρωτοβουλία του Ελληνικού Ορειβατικού Συνδέσμου μας δίδει την ευκαιρία να ομιλήσωμεν ευρύτερα διά το έργο του. Ολίγαι ελληνικαί οργανώσεις εις το τόσο βραχύ χρονικόν διάστημα εξεδήλωσαν όσην αυτός γόνιμον δραστηριότητα. Εις 2.500 αριθμούνται τα μέλη του, με 26 τμήματα εις ολόκληρον την Ελλάδα. Ιδρυσε καταφύγια εις τα σπουδαιότερα βουνά.
Περιέργως και από το κράτος δεν φαίνεται να έχουν παράπονα οι ορειβάται. Παρ’ όλην την βραδυκινησίαν του ενισχύει και αυτό από καιρού εις καιρόν την προσπάθειά των. Είναι δε μία από τας ευγενεστέρας προσπαθείας. Να πάμε προς το βουνό, να το γνωρίσομε, να το αγαπήσομε, ν’ αναπνεύσομε τον ελαφρό τον αέρα, να πλησιάσομε τις κορυφές του… Πώς κατόρθωσε η νεοελληνική πολυπραγμοσύνη να περιορίση τα μεγαλεπήβολα σχέδιά της εις ένα τόσο ωραίο και τόσο απλό πρόγραμμα; Το πρόγραμμα πάντως επέτυχε. Αι φάλαγγες των ορειβατών από έτους εις έτος πυκνώνονται. Σήμερα 2.500 Ελληνες ορειβάται είναι σκορπισμένοι εις τα βουνά μας, χαίρονται την ομορφιά τους, ζουν με την φύσιν, επικοινωνούν με τους θεούς της Ελλάδος. Ο αριθμός αυτός είναι ο πλέον εύγλωττος απολογισμός μιας ευγενούς προσπάθειας».
Π. Παλαιολόγος

Εκτός από την περιγραφή του Π. Παλαιολόγου παραθέτω και αποσπάσματα από το τότε Βιβλίο Εκδρομών του Ορειβατικού Συλλόγου, που αναφέρονται στην ανάβαση για το γεγονός αυτό.
Σάββατο 27.6.36
Μεταφορά στα Κοντόπουλα και υπό δυνατή βροχή πεζοπορία ως τους Κάμπους, όπου διανυκτέρευση.

Κυριακή 28.6.36
Διαδρομή: Από Κάμπους 5η πρωινή και μέσω τοποθεσιών Χορεύτρες – Νικολακογιώργη Σκάλα, Χαλασέ, Μακρύ Κυνήγι, Σφακιανού το Πλάι, Κάτω Θυμόλακας, Μιτάτο Τραόκουρτα, άφιξη στη θέση Γιοφύρια την 9η πρωινή. Μετά από δίωρη πεζοπορία άφιξη στην κορυφή, όπου είχε στηθεί ήδη μνημείο και ήταν καλυμμένο με την ελληνική σημαία. Στις 12 το μεσημέρι συγκεντρώθηκαν όλοι οι ορειβάτες  και οι εκ λοιπής Ελλάδας, γύρω από αυτό και έγιναν τα αποκαλυπτήρια. Από αυτή τη στιγμή η κορυφή ονομάζεται πλέον ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ.
Στις 2.30 αρχίζει η κατάβαση μέσω των τοποθεσιών Κάψικας, Σελιά, Μονασκαφίδι, Αλιάκες και με άφιξη στο Θέρισο 10.30 νυχτερινή.
Στη θέση Σελιά ανάφτηκαν από τον Α. Γαμπά και τον Τάκη Χατζηδάκη δέκα μεγάλες βεγγάλες που έγιναν ορατές από τα Χανιά. Δεν ανάφθηκαν στην κορυφή, όπως προέβλεπε το πρόγραμμα, γιατί επικρατούσε ομίχλη και δεν ήταν ορατό το θέαμα από την πόλη Χανίων.
Δείπνο και διανυκτέρευση στο Θέρισο.

Δευτέρα 29.6.36
Αναχώρηση για Περβόλια 6.30 πρωινή και άφιξη εκεί την 11 π.μ. με καθυστέρηση λόγω της σφοδρής βροχόπτωσης. Από τα Περβόλια μετάβαση στο χωριό Μουρνιές όπου επραγματοποιήθηκε επίσκεψη στην οικία της γεννήσεως του Ελ. Βενιζέλου. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας οι ορειβάτες των Χανίων, μαζί με τους ξένους, επισκέφθηκαν τον τάφο του Εθνάρχη στο Ακρωτήρι, όπου κατέθεσαν τα λουλούδια που είχαν μαζέψει απο τα Λευκά Ορη. Στη συνέχεια παρετέθη δείπνο από τον δήμαρχο Χανίων.
Αρχηγός της ανάβασης ήταν ο Αναστάσιος Χατζηδάκης, με συμμετοχή, εκτός των άλλων, των πρωτοπόρων ορειβατών Γρηγ. Πετράκη, Αντ. Γαμπά, Νίκου και Θάλειας Ζωφάκη, Βελ. Βαμβακά, Ν. Τσόντου, Ε. Ατσαλάκη, Ν. Ναξάκη, Αν. Μαλινάκη, Β. Καστάνη, Περ. Παπαθανασίου, Ε. Παπαδερού και αντιπροσώπων από τους Ορειβατικούς Συλλόγους Αθηνών, Ηρακλείου και άλλων.

Συνεχίζεται