Η μνήμη εργασίας των 60ρηδων δεν διαφέρει από αυτή των 20ρηδων. (Έρευνα των T. P. Αlloway και R. G. Alloway, 2012) 40 χρόνια από την πρώτη μνημειώδη έρευνα για τη μνήμη εργασίας μας αυτή σήμερα θεωρείται η ατμομηχανή της μάθησης. Ο λόγος είναι τα ευρήματα από τις συνεχείς προσπάθειες των επιστημόνων για να βρεθούν τα όρια και οι λειτουργίες της. Οι ρόλοι της πολλοί… Διαχειρίζεται τις παρορμήσεις μας, επιτηρεί τη λογική των πράξεων μας, αρχειοθετεί πληροφορίες, κάνει συνδέσεις, σχεδιάζει ενέργειες κι είναι η εικόνα της ενσυνείδητης προσοχής μας. Επίσης, μας βοηθά να συμμετέχουμε σε μια συζήτηση, σ’ ένα μάθημα, να κρατάμε σημειώσεις, να θυμόμαστε οδηγίες προσανατολισμού κ.ά.. Οπως καταλαβαίνετε το θέμα είναι τεράστιο, έτσι στο σημερινό σημείωμα αναφέρομαι στην ανάδειξη της σπουδαιότητας της. Η ανάπτυξή της Τα στοιχεία σύγχρονων ερευνών σχετικά με την ανάπτυξη της μας φωτίζουν. Η μεγαλύτερη ανάπτυξη της -23 μονάδες -παρατηρήθηκε από την ηλικία των 5 μέχρι 19 ετών. Σε αντίθεση η μικρότερη ανάπτυξη μόλις 4 μονάδες καταγράφηκε από τα 20 μέχρι τα 39 έτη. Η αποδυνάμωσή της από τα 50 μέχρι τα 69 έτη βρέθηκε να είναι μόλις 1 μονάδα και από τα 50 μέχρι τα 80 έτη 6 μονάδες. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του 76χρόνου Άγγλου φοιτητή Πληροφορικής τον οποίο συνάντησα σε βιβλιοπωλείο στο Λονδίνο.
Και το πλέον εντυπωσιακό εύρημα (2012) είναι ότι η μνήμη εργασίας των 60ρηδων είναι στα ίδια επίπεδα με αυτή των 20ρηδων! Η δίκαιη μέτρηση Δύο είναι οι λόγοι που επιβάλλουν να μετατοπίσουμε το ενδιαφέρον μας από την μέτρηση της ευφυΐας (I.Q) στη μέτρηση της μνήμης εργασίας. Ο πρώτος είναι ότι η αξιολόγηση της μνήμης εργασίας είναι πολιτισμικά δίκαιη αφού δεν επηρεάζεται από μια σειρά παράγοντες. Σε αντίθεση, ο προσδιορισμός της ευφυΐας με τεστ I.Q. επηρεάζεται από κοινωνικό-οικονομικούς παράγοντες όπως το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας, το ενδιαφέρον της για τη μόρφωση του παιδιού της και πολιτισμικές διαφορές. Τα ευρήματα (1998, 1999) επιβεβαιώνουν παρατηρήσεις εκπαιδευτικών για μαθητές που προέρχονται από οικογένειες χωρίς μορφωτικό υπόβαθρο κι οι οποίοι επιδεικνύουν υψηλή μνήμη εργασίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα 4 αριστούχοι μαθητές μου παιδιά πολύτεκνης εργατικής οικογένειας όλοι πετυχημένοι επιστήμονες. Η μνήμη εργασίας είναι παράγοντας ίσων ευκαιριών έτσι σε έρευνα (2005, 2012) με 600 νήπια αυτά εμφανίζονται να μην επηρεάζονται από τη μόρφωση της μητέρας τους, σε ποια περιοχή ζούσαν και από τη διάρκεια φοίτησης τους στο νηπιαγωγείο.
Ο δεύτερος λόγος είναι η σχέση της μνήμης εργασίας με την ακαδημαϊκή επίδοση ανεξάρτητα από την επίδοση σε τεστ ευφυΐας. Τα ευρήματα (2010) για τη μνήμη εργασίας μαθητών Δημοτικού προέβλεψαν τις επιδόσεις τους μέχρι και 6 χρόνια αργότερα. Στην αίθουσα διδασκαλίας Η μνήμη εργασίας είναι η κινητήρια δύναμη της μάθησης και λειτουργεί συνδυαστικά με τα κέντρα της γλώσσας και της λογικής στον εγκέφαλό μας. Ο ρόλος της στην αίθουσα διδασκαλίας είναι καταλυτικός όταν μαθητές υποχρεώνονται να θυμούνται πληροφορίες, ενώ ασχολούνται με μια άλλη δραστηριότητα. Για παράδειγμα, όταν γράφουν μια πρόταση, οφείλουν να εστιάσουν στην ορθογραφία της κάθε λέξης. Το ίδιο συμβαίνει όταν ακολουθώντας οδηγίες -που πρέπει να θυμούνται- προσπαθούν να επεξεργαστούν την κάθε τους ενέργεια. Ας δούμε τι συμβαίνει όταν μαθητές έχουν έλλειμμα ή περιορισμένη χωρητικότητα στη μνήμη εργασίας τους: Κατ’ αρχήν αδυνατούν να παρακολουθήσουν τη ροή του μαθήματος για να κάνουν μια εργασία, επειδή απλά “ξεχνάνε” ή δεν ‘ακούνε” τις οδηγίες των εκπαιδευτικών τους. Το αποτέλεσμα είναι να μην καταγράφουν χρήσιμες πληροφορίες, να μην “ακούνε” τα σχόλια των συμμαθητών τους και τέλος να έχουν φτωχές ακαδημαϊκές επιδόσεις. Παρά τις απαισιόδοξες προβλέψεις, πιστεύω ότι το περιβάλλον μπορεί να βοηθήσει, σε ένα βαθμό, στην ανάπτυξη της μνήμης εργασίας όλων των παιδιών. Συμπέρασμα • Η μνήμη εργασίας αναπτύσσεται δραματικά στην παιδική και εφηβική ηλικία. • Η χρήση της για αξιολόγηση μαθητών είναι πολιτισμικά δίκαιη κι είναι καλό προγνωστικό στοιχείο για την εξέλιξη τους. • Η χωρητικότητά της παίζει σημαντικό ρόλο σε όλες τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες από τη μάθηση της γλώσσας, την κατανόηση και τα μαθηματικά. *συγγραφέας “Μαθαίνω εύκολα”, “Θυμάμαι εύκολα”
