Η επιστήμη έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα θεμέλια της ψυχικής και συναισθηματικής ισορροπίας καθώς και η προσωπικότητα του ατόμου διαμορφώνονται σε μεγάλο βαθμό στα πρώτα χρόνια της ζωής του.
Όσον αφορά στην αρχή της ζωής μας, το πρώτο περιβάλλον, οι σημαντικοί άλλοι που μας φροντίζουν, συναλλάσσονται μαζί μας και παίζουν έναν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη της ψυχικής και συναισθηματικής υγείας είναι κυρίως το περιβάλλον της οικογένειας αρχικά και του σχολείου λίγο αργότερα.
Μολονότι τα βιώματα της βρεφικής και νηπιακής μας ηλικίας είναι αναμφίβολα πολύ σημαντικά και καθοριστικά για την πορεία της ψυχοκοινωνικής μας εξέλιξης και υγείας δεν σημαίνει ότι αυτή η πορεία δεν επιδέχεται διαφοροποίηση, μεταβολή, επανόρθωση. Οι μετέπειτα θετικές εμπειρίες μπορούν να δράσουν ενισχυτικά σε όσους ήδη έχουν ξεκινήσει ομαλά την πορεία της ζωής τους και επανορθωτικά σε όσους ξεκίνησαν δύσκολα.
Ενας άνθρωπος συνήθως χρειάζεται πολλά συγκεκριμένα θετικά βιώματα σε βάθος χρόνου που προέρχονται κυρίως από τους σημαντικούς ενηλίκους της ζωής του για να νιώσει ότι είναι αγαπητός και να μπορέσει να κατακτήσει την ικανότητα να εκτιμά και να φροντίζει τον εαυτό του. Σημαντική συμβολή σε αυτή την κατάκτηση του «εκτιμώ και προσέχω τον εαυτό μου» παίζει η απόκτηση συγκεκριμένων ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων. Το σχολείο είναι ένα από τα σημαντικότερα εκτός της οικογένειας περιβάλλοντα που μπορούν να βοηθήσουν σε αυτήν την κατεύθυνση.
Το σχολείο αναμφισβήτητα είναι ένας φορέας γνώσεων και παράλληλα ένας φορέας ανάπτυξης δεξιοτήτων και λειτουργεί συμπληρωματικά στη διαδικασία κοινωνικοποίησης του παιδιού που ξεκινά από την οικογένεια. Η ομαλή λειτουργικότητα του παιδιού στο σχολείο δεν είναι μόνο σκοπός και μέσο, αλλά και κριτήριο κοινωνικής προσαρμογής και ενσωμάτωσης, διότι περιλαμβάνει ένα μεγάλο σύνολο ικανοτήτων, κλίσεων, επιτευγμάτων, συναισθημάτων και συμπεριφορών που εκδηλώνονται στον σχολικό χώρο.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, η σχολική λειτουργικότητα είναι μια σύνθετη διαδικασία που περιλαμβάνει τις παρακάτω παραμέτρους:
• Συστηματική παρακολούθηση και συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα.
• Ποιότητα σχέσεων και συμπεριφορών που δημιουργούνται με εκπαιδευτικούς και συνομηλίκους.
• Ενδιαφέρον, δημιουργικότητα, καλλιέργεια θετικών συναισθημάτων, καταστάσεων και συμπεριφορών.
• Απόκτηση ικανοτήτων και δεξιοτήτων επίλυσης συγκρούσεων.
• Ικανοποιητική ακαδημαϊκή επίδοση και κοινωνική συμμόρφωση και ενσωμάτωση στα ήθη και στους κανόνες του σχολείου.
Η ικανότητα του παιδιού και του εφήβου να μπορεί να αντεπεξέλθει στη σχολική πραγματικότητα είναι ένα στοιχείο θεμελιώδες για την τωρινή ψυχική του ανάπτυξη καθώς και την ομαλή κοινωνική του ένταξη στην ενήλικη ζωή.
Η Προεφηβεία και η Εφηβεία αναφέρονται ως μια μακρά αναπτυξιακή περίοδος μεταξύ της παιδικής ηλικίας και της ενηλικίωσης. Οι διαδικασίες ωρίμασης και ανάπτυξης που λαμβάνουν χώρα σε αυτήν την περίοδο εμπεριέχουν πολλές σωματικές ψυχολογικές και κοινωνικές αλλαγές. Διαμορφώνουν δε ένα σύνθετο δίκτυο δημιουργίας σχέσεων και οδηγούν στην εξατομίκευση και την αυτονομία του παιδιού, αρχικά από τους γονείς. Σε αυτό το στάδιο ανάπτυξης, το σχολείο, ως φορέας γνώσης και κοινωνικών δεξιοτήτων, αποτελεί για το παιδί και τον έφηβο σημαντικό θεμέλιο για τη δόμηση της προσωπικότητάς του. Kυρίως από τη μέση παιδική ηλικία και κατά τη διάρκεια της εφηβείας η γνώμη και η εκτίμηση των δασκάλων και των συνομηλίκων γίνονται οι κυριότερες πηγές κοινωνικής υποστήριξης, ενώ οι σχέσεις με τους γονείς αρχίζουν να γίνονται πιο συγκρουσιακές.
Εν κατακλείδι, λοιπόν, η ικανότητα λειτουργικότητας του παιδιού στο σχολείο είναι τόσο σημαντική όσο και η εργασία για τον ενήλικα. Τα παιδιά οδηγούνται στην εφηβεία αναπτύσσοντας μία αίσθηση εαυτού βασισμένη στην αντίληψη της ικανότητας να λειτουργούν όσο το δυνατόν ανεξάρτητα και με επιτυχία στο κοινωνικό τους περιβάλλον. Η ομαλή σχολική λειτουργικότητα είναι δείκτης της ικανότητας για κοινωνική αλληλεπίδραση, που διευκολύνει τη γνωστική, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη και προσαρμογή του παιδιού.
Ανάλογα το κατά πόσο και μέχρι ποιο βαθμό πραγματοποιούνται αυτοί οι στόχοι στο σύνθετο έργο του σχολείου στα παιδιά και στους εφήβους επηρεάζει την ψυχοσυναισθηματική κατάσταση, τη μελλοντική κοινωνική προσαρμογή και σχετίζεται με το πέρασμα στην ενήλικη ζωή.
Ερευνες έχουν δείξει πως για να μπορέσει ένα σχολείο να συμβάλει θετικά στην ομαλή σχολική λειτουργικότητα των μαθητών του και εν γένει στην πορεία της ψυχικής και συναισθηματικής ανάπτυξής τους χρειάζεται:
⁃ να καλλιεργεί ένα κλίμα το οποίο καθορίζεται από αποδοχή, σεβασμό, ενθάρρυνση και δημιουργικότητα,
⁃ να έχει υψηλές προσδοκίες για τους μαθητές του όχι μόνο στον τομέα των επιδόσεων στα μαθήματα, αλλά κυρίως στο σύνολο των συμπεριφορών και των ικανοτήτων που μπορεί να αναπτύξει ένα παιδί,
⁃ να καλλιεργεί την κριτική σκέψη, η οποία ενισχύει την αυτονομία και την αυτοπροστασία των μαθητών,
⁃ να καταβάλει προσπάθειες έτσι ώστε να προσεγγίζεται όχι μόνο η κάθε τάξη, αλλά ολόκληρο το σχολείο ως μια ενιαία ομάδα με κοινές βασικές αρχές αξίες και κανόνες,
⁃ να προωθεί την ενίσχυση της ενεργής εμπλοκής των μαθητών στα σχολικά δρώμενα δίνοντάς τους τη δυνατότητα να εκπαιδευτούν σε κοινωνικές δεξιότητες όπως η κριτική λήψης αποφάσεων, η οριοθέτηση, η συνεργασία, η ανάπτυξη διαλόγου και η υπευθυνότητα,
⁃ να εφαρμόζει προγράμματα αγωγής υγείας που σαν στόχο θα έχουν τη βελτίωση της αυτοεκτίμησης και την ανάπτυξη ατομικών δεξιοτήτων των μαθητών, όπως η κριτική σκέψη, η αυτογνωσία, η διαχείριση δύσκολων συναισθημάτων, η αντίσταση στις επιρροές, η κατανόηση των αναγκών και επιθυμιών μας και αρκετά άλλα βασικά ζητήματα που σχετίζονται με το «μαθαίνω να αγαπώ και να προστατεύω τον εαυτό μου»,
⁃ να αναζητά και να προωθεί τη συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών σε όλους τους πιθανούς συνδυασμούς όσο δύσκολο και εάν φαντάζει κάποιες φορές.
Στο πλαίσιο της υποστήριξης του θεσμού του σχολείου στον παιδαγωγικό ρόλο του το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Περιφερειακής Ενότητας Χανίων, σε συνεργασία με τον Οργανισμό κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ), τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Νομού Χανίων και την υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων Δ.Ε., διοργανώνουν από 25 Νοεμβρίου έως 16 Δεκεμβρίου, στον χώρο του Κέντρου Πρόληψης εκπαιδευτικό πρόγραμμα για την εφαρμογή του παιδαγωγικού υλικού «Στηρίζομαι στα πόδια μου».
Στόχος του προγράμματος είναι η εκπαίδευση και η υποστήριξη των εκπαιδευτικών στην ανάπτυξη προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών τους. Αναλυτικότερα το πρόγραμμα στοχεύει στην ενθάρρυνση των μαθητών για την έκφραση θεμάτων που τους απασχολούν στις διαπροσωπικές τους σχέσεις, στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησής τους και στον προβληματισμό τους σε υγιείς τρόπους διαχείρισης των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν.
Το πρόγραμμα απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να εφαρμόσουν το παιδαγωγικό υλικό σε Πρόγραμμα Αγωγής Υγείας σε ομάδες μαθητών όλων των τάξεων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει εκπαιδευτικό σεμινάριο διάρκειας 7 συναντήσεων (18 ώρες σύνολο) με σκοπό τη γνωριμία και την εξοικείωση των καθηγητών με το υλικό και ατομικές συναντήσεις στήριξης με σκοπό την υποστήριξη των καθηγητών σε τυχόν δυσκολίες που προκύπτουν κατά την εφαρμογή του υλικού.
Για περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με την υπεύθυνη Σχολικών Δραστηριοτήτων της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Χανίων κα Μαρματάκη Αρετή στο τηλέφωνο 2821047160. Όσοι εκπαιδευτικοί επιθυμούν να λάβουν μέρος χρειάζεται να δηλώσουν ηλεκτρονικά τη συμμετοχή τους στη διεύθυνση sdrdidechan@sch.gr έως και τις 20 Νοεμβρίου.
Βιβλιογραφικές Πηγές:
Στηρίζομαι στα πόδια μου, Εκπαιδευτικό Υλικό Αγωγής Υγείας, ΕΠΙΨΥ
thesis.ekt.gr
