«Οταν η μεταγνώση λειτουργεί, είναι το θεμέλιο για τη μάθηση και την επιτυχία. Οταν είναι εξασθενημένη, επηρεάζει την απόδοση στο σχολείο και στην εργασία».
Scientific American Mind, Ανοιξη 2018
Φανταστείτε να ήταν εύκολη η μέτρηση των μεταγνωστικών ικανοτήτων των παιδιών, των ψηφοφόρων και των ηγετών μας. Θα ζούσαμε σε μια ουτοπικά τέλεια κοινωνία.
Δυστυχώς η μεταγνώση δεν καλλιεργείται τακτικά και δεν αξιολογείται ούτε στα τεστ εισαγωγής στα Πανεπιστήμια, ούτε σε διαγωνισμούς πρόσληψης.
Το ιδανικό θα ήταν να αξιολογείται και σε όσους επιθυμούν να καταλάβουν δημόσια αξιώματα.
Στο σημερινό σημείωμα αναφέρω χαρακτηριστικά της μεταγνώσης σε μορφή ερωτηματολογίου και σας παρουσιάζω ορισμένα νέα ευρήματα όπως δημοσιεύτηκαν σε αφιέρωμα του Scientific American Mind.
Μεταγνώση αυτή η άγνωστη
Μεταγνώση είναι η ανώτερη γνωστική λειτουργία, που επιτρέπει στον κάθε έφηβο ή ενήλικα…
• Να γνωρίζει ποια είναι τα δυνατά και τα αδύνατα του σημεία.
• Να μπορεί να αξιολογεί τις επιδόσεις του και τις επιδόσεις των άλλων (π.χ. συμμαθητών, συναδέλφων).
• Να αναγνωρίζει τι επηρεάζει τη διάθεση του κάθε στιγμή..
• Να μπορεί να αναγνωρίζει το εύρος και τον πυρήνα ενός προβλήματος.
• Να μπορεί να επιλέγει ποιες στρατηγικές θα χρησιμοποιήσει για να λύσει ένα πρόβλημα.
• Να κυριαρχεί στη διαχείριση του χρόνου του.
• Να κατανέμει τις δυνάμεις του με σοφία όταν εργάζεται για να λύσει ένα πρόβλημα.
• Να μπορεί να παρακολουθεί και να ρυθμίζει τις ενέργειες του μέχρι να λυθεί το πρόβλημα.
• Να αποδέχεται την κριτική. Να διορθώνεται και να βελτιώνεται κατάλληλα.
• Να είναι δεκτικός εκπαιδευτής και εκπαιδευόμενος και τέλος να γνωρίζει πότε ολοκλήρωσε το έργο του.
Η μεταγνώση στα παιδιά
Τα παιδιά εκπαιδεύονται και αναπτύσσουν τη μεταγνώση τους σταδιακά μέχρι την εφηβεία τους. Οπως συμβαίνει συνήθως κάποια είναι πιο τυχερά…
• Τυχερά είναι τα παιδιά που λαβαίνουν μέρος σε περισσότερες ομαδικές εργασίες, που έχουν συγκεκριμένη στόχευση. Δηλαδή, όταν καλούνται να λύσουν ομαδικά ένα πρόβλημα, να αιτιολογήσουν τη θέση τους και να αυτό-αξιολογηθούν.
• Τυχερό είναι το παιδί με οικονομική άνεση επειδή συνήθως αναπτύσσει τη μεταγνώση του σε υψηλότερο βαθμό και σε μικρότερη ηλικία. Θα έχει δηλαδή κατακτήσει το «Γνώθι σαυτόν», όταν κάποιοι συμμαθητές του θα πασχίζουν να μάθουν ανάγνωση.
• Τυχερά είναι τα παιδιά των οποίων οι παππούδες και οι γιαγιάδες τους κάνουν περίεργες ερωτήσεις για να διαπιστώσουν αν έχουν εμπιστοσύνη στις γνώσεις τους.
• Κάνοντας παρέα με παιδιά που έχουν ενδιαφέροντα, είναι περίεργα, αξιολογούν, προσφέρουν τη γνώμη τους και τη βοήθεια τους άδολα.
• Το παιδί που παρατηρεί, κρίνει και στοχάζεται για ό,τι συμβαίνει στην αίθουσα διδασκαλίας κερδίζει πολλαπλά.
Η μεταγνώση στους ενηλίκους
Ένας νέος όρος της μεταγνώσης βασισμένος στη γλώσσα μας “Η ανοσογνωσία- anosognosia” περιγράφει τους ασθενείς που αγνοούν την κατάστασή τους όπως άτομα με άνοια που δεν παρατηρούν ότι η μνήμη τους εξασθενεί και έτσι δεν ζητούν την βοήθεια του ειδικού.
Με τον ίδιο τρόπο αλκοολικοί ή άτομα εθισμένα δεν αναγνωρίζουν το πρόβλημα τους και δεν “βλέπουν” την ανάγκη που έχουν για θεραπεία. Αλλοι αμφιβάλλουν αν θα θυμούνται μια αυριανή τους υποχρέωση, δηλαδή δεν έχουν εμπιστοσύνη στη μελλοντική τους μνήμη.
Βαθμολογείστε ηγέτες και πολίτες
Η ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε δύσκολες καταστάσεις δεν εξαρτάται μόνο από τις γνωστικές δεξιότητες και στρατηγικές αλλά και από τις γνωστικές προδιαθέσεις και συμπεριφορές που έχουμε αναπτύξει.
Σε όλες τις δημοσκοπήσεις οι ερευνητές βάζουν ερωτήσεις κρίσεως που στηρίζονται σε μεταγνωστικές δεξιότητες. Καταλαβαίνουμε ασφαλώς αν πέφτουν έξω οι δημοσκοπήσεις δεν φταίνε οι ερευνητές.
Αναλογιστείτε με ποιες από τις παρακάτω γνωστικές προδιαθέσεις και συμπεριφορές είναι προικισμένοι οι εκπρόσωποι μας ή άτομα που σας ενδιαφέρουν.
Βαθμολογείστε τους με άριστα το 10 για εξαιρετική μεταγνώση:
Μεταγνωστικά κριτήρια Βαθμός 0-10
Γνωστική αυτονομία
Σκέφτεται με λογικά κριτήρια και τα εφαρμόζει με συνέπεια;
Γνωστική περιέργεια
Δεν δέχεται άκριτα τα “δεδομένα”- και τα “αυτονόητα”.
Γνωστική ευκαμψία
Αντιλαμβάνεται τις εξελίξεις;
Προσαρμόζεται έγκαιρα στα νέα δεδομένα;
Στοχαστική θεώρηση
Αποδέχεται απόψεις μόνο μετά από εξέταση;
Γνωστική τιμιότητα
Αναγνωρίζει δημόσια και διορθώνει τα λάθη του;
Εμμονή στο έργο τους
Συνεχίζει σταθερά και συστηματικά τις προσπάθειες του;
Γνωστικός παρορμητισμός
Δεν αποφασίζει χωρίς να εξετάσει όλες τις δυνατές λύσεις.
Συμπερασματικά
• Αν διαπιστώσετε ότι βαθμολογείτε ένα άτομο χαμηλά αναλογιστείτε ότι μπορεί να οφείλεται στην γενικότερη του παιδεία και στην μη εκπαίδευση του στη μεταγνώση.
• Η έλλειψη μεταγνώσης μοιάζει με την περίπτωση του τιμονιέρη ενός πλοίου που αντί να κρατά σταθερή την πορεία που του είχαν ορίσει έκανε ζιγκ-ζαγκ και δεν το καταλάβαινε. Εδώ είναι καθήκον του καπετάνιου του να το επισημάνει. Προϋπόθεση είναι φυσικά να το πάρει είδηση ο ίδιος.
• Ηθικά διλήμματα παρουσιάζονται στις περιπτώσεις ατόμων με Alzheimer. Μάλλον δεν θα τους εξυπηρετούσε να είχαν πλήρη μεταγνωστική αντίληψη της κατάστασής τους.
Πτυχ.Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στην Δια Βίου Μάθηση,
συγγραφέας “Μαθαίνω εύκολα”, “Θυμάμαι εύκολα” “Μελετώ αποτελεσματικά”.
• Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr facebook polygnosi
