» ∆ηµήτρης Καρακίτσιος (εκδόσεις Αντίποδες)
Παρακολουθώ τον ∆ηµήτρη Καρακίτσο σχεδόν από την αρχή της πεζογραφικής του διαδροµής και δεν νοµίζω να αποσυρθώ ποτέ από αυτή την επιθυµία. Η επιθυµία πηγάζει, πρώτα και κύρια, από την αναγνωστική απόλαυση που τα γραπτά του µου προσφέρουν. Ακολούθως βρίσκεται η φιλοδοξία, διάχυτη και διακριτή, οι διάφορες δοκιµές, τα ποικίλα δέρµατα που ενδύεται κάθε φορά. Τα έχω πει για τη φιλοδοξία. Καλύτερα µια στοχοθέτηση πανύψηλη, ακόµα και αν τελικώς ο συγγραφέας περάσει κάτω από τη δοκό, παρά ένα ασφαλές πλατσούρισµα στα ρηχά. Η φιλοδοξία του Καρακίτσου, στα µάτια µου τουλάχιστον, δεν εξαντλείται σε ενδοκειµενικό πλαίσιο, αλλά συνοδεύει ως περιρρέουσα ατµόσφαιρα το κάθε του βήµα. Στο µυαλό µου, και αναλογικά πάντα, ο Καρακίτσος, ως προς τη φιλοδοξία, οµοιάζει τρόπο τινά µε τον Ροµπέρτο Μπολάνιο. Πριν µου καταλογιστεί αµετροέπεια, ας διευκρινίσω. Μπορεί στον τόπο µας να είναι µάλλον απατηλό όνειρο ο «πλουτισµός» µέσω της γραφής, αυτό όµως δεν σηµαίνει απουσία, συχνά υποδόριας, φιλοδοξίας για πωλήσεις ή, έστω, για αναγνώσεις πολυάριθµες, για ένα βιβλίο ευπώλητο. Κι εγώ κάτι τέτοιο διόλου αρνητικό δεν το βρίσκω, έχω λίγο κουραστεί, η αλήθεια είναι, από το τέχνη για την τέχνη, από την ανάγκη για έκφραση και δηµιουργία που σαν άµµος γλιστρά και χάνεται από τις δαγκάνες της αντίληψής µου.
Τούτων λεχθέντων το Αυτός ο χειµώνας αποτελεί για µένα εν µέρει αναµενόµενο επόµενο λογοτεχνικό βήµα για τον ∆ηµήτρη Καρακίτσο, αυτή τη φορά από τις εκδόσεις Αντίποδες. Ωστόσο είναι, πάντοτε στα µάτια µου, µια πρόσκαιρη εγκατάλειψη της λογοτεχνικής φιλοδοξίας, ακόµα και αν τελικώς διαβαστεί και συζητηθεί περισσότερο από τα υπόλοιπα, αν δηλαδή ένα µέρος της φιλοδοξίας επιτευχθεί. Κάτι τέτοιο διόλου δεν σηµαίνει πως το Αυτός ο χειµώνας είναι ένα κακό βιβλίο, σε καµία περίπτωση κάτι τέτοιο δεν συµβαίνει. Ας πιάσω όµως το νήµα από την αρχή.
Σε µια πρόσφατη εποχή, ακόµα όχι διαδεδοµένα ψηφιακή, ένας άντρας ανεβαίνει σε ένα άδειο ορεινό χωριό της Βορείου Ελλάδος για να ξεχειµωνιάσει στον ρόλο του φύλακα. ∆εν είναι κάτι που το κάνει για πρώτη φορά, αυτό όµως, στη συνθήκη της µοναξιάς και της απόλυτης παράδοσης στα καιρικά φαινόµενα, δύσκολα συνηθίζεται, ελάχιστα εντάσσεται στο οπλοστάσιο της εµπειρίας, η συγκατοίκηση εν κενώ µε τον εαυτό µας είναι µια πίστα χωρίς κανονάκια από το παρελθόν. Στρωτά και οµαλά, ο Καρακίτσος αφηγείται την ιστορία αυτή, µε την καθηµερινότητα να υπερέχει, αλλά και τις αναλήψεις από το παρελθόν αναπόφευκτα να βρίσκονται στο κατόπι της.
Η σύγκριση µε το προηγούµενο έργο αποτελεί µια αναπόφευκτη «κατάρα» για τον κάθε πολύγραφο δηµιουργό, ιδιαίτερα αν είναι του αναγνωστικού µας γούστου. Και ο Καρακίτσος και του αναγνωστικού µου γούστου είναι αλλά και µε αρκετά βιβλία στο ενεργητικό του, ικανά να δηµιουργήσουν ένα λογοτεχνικό σώµα µε ανατοµικά και ψυχικά χαρακτηριστικά. Η ικανότητά του στην πρόζα, για παράδειγµα, είναι δεδοµένη, η παιχνιδιάρικη φαντασία του επίσης, εδώ αυτό που (µου) λείπει είναι, όπως προείπα, η φιλοδοξία. Ο πήχης, για τα ως τώρα δεδοµένα του Καρακίτσου, τοποθετείται µάλλον χαµηλά ή τουλάχιστον αυτό δείχνει η σύλληψη και, κυρίως, η εκτέλεση της γραφής στο Αυτός εδώ ο χειµώνας.
∆υσκολεύοµαι και δεν πολυγουστάρω, ίσως εξαιτίας και της δυσκολίας µου, να διακρίνω και να θέσω στο τραπέζι της ανάγνωσης πιθανές διαφορετικές διαδροµές που ο εκάστοτε συγγραφέας θα µπορούσε να έχει ακολουθήσει, τα αναγνωστικά και εκ του ασφαλούς τι θα συνέβαινε εάν εκείνος έπαιρνε τη µία ή την άλλη διαδροµή. ∆ιαισθητικά πιστεύω πως, παρά την απλή αρχική σύλληψη, η εκτέλεση θα µπορούσε να τη µετατρέψει σε πλεονέκτηµα και όχι απλώς να την ακολουθήσει. ∆εν χρειάζοµαι αποδείξεις πως ο Καρακίτσος µπορεί να ανταποκριθεί σε ένα ηθογράφηµα, είναι κάτι που το θεωρώ δεδοµένο, έχει άλλωστε αποδείξει ισχυρή ικανότητα ανταπόκρισης σε πιο δυσπρόσιτες κορυφές. Το πρόβληµά µου είναι πως οι αναγνωστικές µου προσδοκίες από εκείνον είναι πολύ πιο υψηλές, τέτοιες που ο ορίζοντας σκιαγραφείται µε την προσδοκία εντυπωσιασµού και διεσταλµένης κόρης όπως συνέβη στον ∆ον Υπαστυνόµο ή στις Ιστορίες του Βαρθολοµαίου Ολίβιε ή (ακόµα πιο έντονα) στο Για να µην αποτύχουµε όπως οι Μπιόρλινγκ και Καλστένιους. Και αυτό εδώ δεν συνέβη.
Αν αυτό ήταν το πρώτο βιβλίο γνωριµίας µου µε το λογοτεχνικό σύµπαν του Καρακίτσου, τότε η πρόσληψη θα ήταν σίγουρα εντελώς διαφορετική. Η απλότητα, η ευκρίνεια, η γνώση του πεδίου της υπαίθρου και δη της δυσπρόσιτης εκδοχής της, η ησυχία στην ατµόσφαιρα, η ένταξη του φυσικού τοπίου στην ιστορία, η απουσία διάθεσης για στείρο εντυπωσιασµό και η ανθρωπινότητα του πρωταγωνιστή θα ήταν µερικές από τις αρετές του µυθιστορήµατος που θα διέκρινα και θα επιχειρούσα να αναδείξω σε ένα αντίστοιχο µε το σηµερινό κείµενο. Η µη πρώτη επαφή δεν σηµαίνει την απουσία τους, απλώς δεν µου ήταν αρκετές, σε κάθε γύρισµα της σελίδας περίµενα µια ανατροπή, εγώ που διόλου δεν χωνεύω τις ανατροπές.
Σκέφτοµαι πως µια θετική κριτική για το συγκεκριµένο βιβλίο ίσως να σηµατοδοτούσε δύο διαδροµές, όχι και τόσο διαφορετικές ως προς τον τελικό τους προορισµό. Η πρώτη, εκείνη της οποίας δεν θα είχε προηγηθεί πρότερη επαφή µε το έργο του, θα άφηνε, εν αγνοία της, να διαφανεί πως το Αυτός ο χειµώνας αποτελεί ένα χαρακτηριστικό έργο του Καρακίτσου, ίσως, ακόµα ακόµα, µια καλή πρώτη είσοδο σε αυτό. Η δεύτερη, εκείνη που παρά τη γνώση της εργογραφίας θα το «αποθέωνε», θα ήταν σαν να διαγράφει όσα προηγήθηκαν, σαν να αναφωνούσε: ο Καρακίτσος εγκατέλειψε τους ακκισµούς και τις φιλοδοξίες, για τις οποίες δεν ήταν ικανός, και επιτέλους υποτάσσει τη γραφή του σε ένα πλαίσιο πιο διαχειρίσιµο, πιο απτό, πιο απλό, εντός των δυνατοτήτων του αναγνώστη ή του κριτικού, που, ξανά επιτέλους, δεν νιώθουν άβολα. Οι θετικές κριτικές, ή αυτές που τέλος πάντων αυτοπροσδιορίζονται ή µοιάζουν τέτοιες, συχνά στον πυρήνα τους είναι αρνητικές και απαξιωτικές, τα φαινόµενα απατούν και τα λοιπά και τα λοιπά.
Κλείνοντας. Το Αυτός ο χειµώνας είναι ένα καλογραµµένο και αξιόλογο, σύγχρονα, έστω και σε έναν χρόνο µεταιχµιακό και µεταβατικό που ήδη µοιάζει µακρινός, ηθογραφικό και ανθρωποκεντρικό µυθιστόρηµα, που χωρίς να το διατυµπανίζει και ανάµεσα σε άλλα αναφέρεται σε µια λιγότερο τουριστική άλωση κάθε εκατοστού αυτού του τόπου, όταν η φύση µε ευκολία έβγαινε νικήτρια από την ανθρώπινη απόπειρα δαµασµού της. Ωστόσο, αν υποθέσουµε πως ο Καρακίτσος θα µείνει ως λήµµα, µικρότερο ή µεγαλύτερο ποιος το ξέρει, στο λογοτεχνικό λεξικό του µέλλοντος, τότε αυτό δεν θα συµβεί εξαιτίας του συγκεκριµένου βιβλίου.
Οι υπέρµετρες προσδοκίες και δη εκείνες που υψώνονται στη βάση του ταλέντου του συγγραφέα να τις ανατρέπει ξανά και ξανά είναι η βασική αιτία για το κείµενο αυτό. Όµως, η αντίστροφη µέτρηση για το επόµενο βιβλίο τού Καρακίτσου έχει κιόλας ξεκινήσει!
