Στις συζητήσεις τους, οι άνθρωποι, με ευκολία και θράσος βροντοφωνάζουν ότι σε περίπτωση δικτατορίας και καταλύσης της ελευθερίας θα αντισταθούν και δεν θα πειθαρχήσουν στο αυταρχικό καθεστώς.
Ο Αλέκος Παναγούλης και οι συναγωνιστές του έπρεπε να είναι προσεκτικοί, χωρίς φωνές και καυχήματα. Ήθελαν να ξεριζώσουν την καρδιά της τυραννίας. Εγχείρημα δύσκολο και επικίνδυνο.
Η απόπειρα κατά του δικτάκτορα το θέρος του 1968 απέτυχε. Ο Παναγούλης συνελήφθη και οδηγήθηκε σε στρατοδικείο. Είχε αρνηθεί να υπηρετήσει σ΄ένα στρατό που έχει παραβιάσει το δημοκρατικό σύνταγμα.
Στο στρατοδικείο εξηγεί τον σχεδιασμό και την συμμετοχή του στην δολοφονική απόπειρα ως εξής: «Δεν αποδέχομαι τήν βίαν ως μέσον, ούτε την πολιτικήν δολοφονίαν, αλλά εις τήν προκειμένην περίπτωσιν διά ν’ αλλάξη μία κατάστασις η οποία μάς επεβλήθη διά της βίας, μόνον διά της βίας ημπορεί να αλλάξη»(1). Ολοκληρώνοντας την απολογία του αναφέρει χαρακτηριστικά: «Γνωρίζω ποίαι είναι αι ποιναί αι προβλεπόμεναι υπό του νόμου και γνωρίζω και πιστεύω ότι αυταί αι ποιναί αι προβλεπόμεναι υπό του νόμου θα επιβληθούν αλλά δεν υποχωρώ, διότι κ.κ. Δικασταί γνωρίζω ότι το ωραιότερον κύκνειον άσμα οιουδήποτε πραγματικού αγωνιστού είναι ο επιθανάτιος ρόγχος προ τού εκτελεστικού αποσπάσματος παρά ενώπιον μιάς τυραννίας και αυτήν την θέσιν αποδέχομαι» (2).
Ο Παναγούλης θα καταδικαστεί δις εις θάνατον. Η απόφαση προκάλεσε κύμα αντιδράσεων διεθνώς. Η ποινή δεν θα εκτελεστεί και ο Παναγούλης θα φυλακιστεί σε καθεστώς αυστηρής απομόνωσης. Τον Αύγουστο του 1973 αποφυλακίζεται, έπειτα από αμνηστεία του καθεστώτος στην προσπάθεια του να δείξει ένα πιο “φιλελεύθερο” πρόσωπο.
Οφείλουμε να τον θυμόμαστε. Η πράξη του άραγε θα οδηγούσε σε κατάρρευση του καθεστώτος ; Ίσως ναι, ίσως, και όχι. Βεβαιότατα, όμως, θα το τρομοκρατούσε (όπως και συνέβη) και θα το αποδιοργάνωνε.
Μπορούν να αναπτυχθούν πολλές θεωρίες και απόψεις, η ουσία είναι, όμως, ότι αυτός το τόλμησε. Τόλμησε να είναι από τους πρώτους, που αντιστάθηκαν στην παράνομη τότε υπάρχουσα πολιτική κατάσταση.
Η κινήσή του αποτελεί μια προειδοποίηση στους υποψηφίους δολοφόνους του κοινοβουλευτισμού και ένα μήνυμα στους δημοκρατικούς πολίτες.
Θα βρεθεί νεκρός στο αυτοκίνητο του μετά απο σφοδρή σύγκρουση στη λεωφόρο Βουλιαγμένης την 1η Μαΐου του 1976. Για πολλούς ήταν ένα ύποπτο και περίεργο αυτοκινητιστικό δυστύχημα.
Θα τερματίσουμε αυτό το άρθρο με ένα απόσπασμα από το βιβλίο της συντρόφου του Οριάνας Φαλάτσι: «Είχαμε πάει να δούμε τον τάφο του Βενιζέλου καί, όπως στην Αίγινα, σέ είχε μαγέψει τό κάλεσμα του θανάτου. Είχες άρχίσει να λες ότι κανείς άνθρωπος δεν μπορεί να ξυπνήσει ζωντανός τις συνειδήσεις πού ξυπνάει νεκρός, και η άπόδειξη βρισκόταν εδώ, σ’ αυτόν τον τάφο: αν ο Βενιζέλος ήταν ζωντανός και σου κουβέντιαζε πιάνοντας σε αγκαζέ, δε θα άκουγες τόσα όσα άκουγες τώρα πού τόν είχες μπροστά σου πεθαμένο» (3).
*Ο Μιχάλης Σμυρλάκης είναι Πτυχιούχος Ιστορίας Ιονίου Πανεπιστημίου
ΠΗΓΕΣ-ΠΑΡΑΠΟΜΠΈΣ
(1) (2) ΛΕΑΝΔΡΟΥ Ε.ΚΑΡΑΜΦΥΛΛΙΔΗ, Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΠΑΝΑΓΟΥΛΗ και η νομική αντίσταση κατά και μετά τη Δικτακτορία, σελ.65-67, Δεκέμβριος 1980
(3) ΟΡΙΑΝΑ ΦΑΛΑΤΣΙ, ‘Ενας Άντρας -μία ιστορία-, μτφρ Τασούλα Καραϊσκάκη σελ. 190-191, Εξάντας, 1980.
