Το 2004 ένα τσουνάμι που προκλήθηκε από υποθαλάσσιο σεισμό 9,1 Ρίχτερ στα ανοιχτά της Ινδονησίας αποδεκάτισε τις παράκτιες κοινότητες γύρω από τον Ινδικό Ωκεανό, σκοτώνοντας τουλάχιστον 225.000 ανθρώπους σε δώδεκα χώρες.
Ο τεράστιος αριθμός των νεκρών οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι πολλές κοινότητες δεν έλαβαν καμία προειδοποίηση. Τα τοπικά ανθρωπογενή συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, όπως οι αισθητήρες παλίρροιας και σεισμού, απέτυχαν να προειδοποιήσουν.
Όπως αναμεταδίδει η Ναυτεμπορική, πολλοί αισθητήρες ήταν εκτός λειτουργίας λόγω προβλημάτων συντήρησης, ενώ σε πολλές παράκτιες περιοχές δεν υπήρχαν συστήματα προειδοποίησης για τσουνάμι. Η επικοινωνία απέτυχε επίσης να παράσχει προειδοποιήσεις, με πολλά γραπτά μηνύματα να αποτυγχάνουν να φτάσουν σε κινητά σε απειλούμενες περιοχές ή να μην έχουν αναγνωσθεί.
Ωστόσο, λίγα λεπτά και ώρες προτού υπερυψωθούν υδάτινα τείχη ύψους 9 μέτρων ορισμένα ζώα φάνηκαν να αισθάνονται τον επικείμενο κίνδυνο και να κάνουν προσπάθειες να φύγουν. Σύμφωνα με μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων, οι ελέφαντες έτρεξαν για ψηλότερα εδάφη, τα φλαμίνγκο εγκατέλειψαν τις χαμηλές περιοχές και τα σκυλιά αρνήθηκαν να βγουν σε εξωτερικούς χώρους.
Στο παραθαλάσσιο χωριό Bang Koey στην Ταϊλάνδη, οι ντόπιοι ανέφεραν ότι ένα κοπάδι βουβάλων δίπλα στην παραλία τσίμπησε ξαφνικά τα αυτιά τους, ατενίζοντας τη θάλασσα και μετά έπεσε στην κορυφή ενός κοντινού λόφου λίγα λεπτά πριν χτυπήσει το τσουνάμι.
«Οι επιζώντες ανέφεραν επίσης ότι είδαν ζώα, όπως αγελάδες, κατσίκες, γάτες και πουλιά, να κινούνται σκόπιμα στην ενδοχώρα λίγο μετά τον σεισμό και πριν έρθει το τσουνάμι», λέει η Irina Rafliana, πρώην μέλος συμβουλευτικής επιτροπής στη Διεθνή Στρατηγική των Ηνωμένων Εθνών για τον κίνδυνο καταστροφών (UNISDR) και τώρα ερευνήτρια στο Γερμανικό Ινστιτούτο Ανάπτυξης στη Βόννη. «Πολλοί από αυτούς που επέζησαν έτρεξαν μαζί με αυτά τα ζώα ή αμέσως μετά».
Η Rafliana αφηγείται παρόμοιες ιστορίες που συνδέονται με την επιτόπια εργασία της γύρω από άλλες καταστροφές, όπως το τσουνάμι του 2010 που προκλήθηκε από έναν υποθαλάσσιο σεισμό κοντά στη Σουμάτρα, αφήνοντας πίσω του 500 νεκρούς. Και σε αυτή την περίπτωση ορισμένα ζώα, όπως οι ελέφαντες αναφέρθηκε ότι αντέδρασαν σαν να είχαν κάποιο είδος πρώιμης γνώσης του γεγονότος. Πιο πρόσφατα μια χελώνα που αφέθηκε ελεύθερη κατεγράφη να κάνει μια ξαφνική αναστροφή δύο ημέρες πριν από την ηφαιστειακή έκρηξη του Ιανουαρίου στην Τόνγκα.
Συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης δεν υπάρχουν σε πολλές περιοχές που πλήττονται τακτικά από φυσικές καταστροφές. Το 2017, ο Παγκόσμιος Μετρολογικός Οργανισμός διαπίστωσε ότι οι κυβερνήσεις περίπου 100 χωρών εξακολουθούν να στερούνται συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης για φυσικές καταστροφές στις οποίες είναι ευάλωτες.
Αλλά αυτές οι αναφορές για τη συμπεριφορά των ζώων πριν από καταστροφές έχουν ωθήσει ορισμένους ερευνητές να αφιερώσουν σοβαρή επιστημονική προσοχή στη θεωρία ότι τα ζώα μπορεί να έχουν ενσωματωμένα συστήματα που τα προειδοποιούν για επικείμενες φυσικές καταστροφές. Προκύπτει ένα ενδιαφέρον ερώτημα: Θα μπορούσαν τα ζώα να παρέχουν φυσικά συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για τους ανθρώπους;
Η παλαιότερη καταγεγραμμένη αναφορά σε ασυνήθιστη συμπεριφορά ζώων πριν από μια φυσική καταστροφή χρονολογείται από το 373 π.Χ., όταν ο Θουκυδίδης ανέφερε ότι αρουραίοι, σκύλοι, φίδια και νυφίτσες ερήμωσαν την πόλη τις ημέρες πριν από έναν καταστροφικό σεισμό.
Λίγα λεπτά πριν από τον σεισμό της Νάπολης του 1805, βόδια, πρόβατα, σκύλοι και χήνες φέρεται να άρχισαν να σημαίνουν συναγερμό, ενώ τα άλογα λέγεται ότι έτρεξαν πανικόβλητα λίγο πριν από τον σεισμό του Σαν Φρανσίσκο του 1906.
Ακόμη και με προηγμένη τεχνολογία μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπιστούν πολλά είδη επικείμενων φυσικών καταστροφών.
Η πραγματοποίηση αξιόπιστων προβλέψεων απαιτεί πρόδρομα σήματα – και, μέχρι στιγμής, οι επιστήμονες δεν έχουν βρει κανένα σήμα που φαίνεται να συμβαίνει σταθερά πριν από μεγάλους σεισμούς. Εξ ου και η αυξανόμενη προθυμία ορισμένων επιστημόνων να εξετάσουν πιο ανορθόδοξα προειδοποιητικά σήματα – όπως η συμπεριφορά των ζώων.
«Ακόμη και με όλη την τεχνολογία που είναι διαθέσιμη σήμερα, δεν είμαστε σε θέση να προβλέψουμε σωστά τους σεισμούς ή τις περισσότερες φυσικές καταστροφές», λέει η Charlotte Francesiaz, επικεφαλής μιας ορνιθολογικής ομάδας στο Γραφείο Βιοποικιλότητας της Γαλλίας (OFB), η οποία εξετάζει πώς τα αποδημητικά πουλιά που διασχίζουν τον Ειρηνικό φαίνονται ικανά να αποφύγουν τις καταιγίδες και άλλους κινδύνους.
