H μουσική υπάρχει στα πάντα. Ακόμα και η απόλυτη ησυχία μπορεί δυνητικά να είναι ένα είδος μουσικής. Και πάντα, ο,τι και αν κάνουμε, ρυθμοί, στίχοι, μουσικές «τρυπώνουν» στην καθημερινότητά μας. Με αυτή τη μαγική διασύνδεση, αυτή την πανταχού παρούσα ηχητική δόνηση που συχνά μας καθορίζει, καταπιάνεται ο πολυτάλαντος Στέργιος Ντέρτσας, στο νέο του βιβλίο CaNTUS FiRMUS.
Τραγούδια του ελληνικού ρεπερτορίου, ξένα, αλλά και κλασικές μελωδίες δίνουν πνοή και ώθηση σε ιστορίες που μιλούν για τις θεμελιώδεις αγωνίες του ανθρώπου. Η ζωή, ο έρωτας, ο θάνατος, τα φλογερά πάθη, τα μυστήρια που μας περιβάλλουν, τα όνειρα, οι ελπίδες, η φιλία, είναι μερικά μόνο από τα θέματα που πραγματεύονται, με τρόπο αναπάντεχο τα διηγήματα του Στέργιου Ντέρτσα.
Κάθε διήγημα και ένα τραγούδι, κάθε τραγούδι και μια αόρατη πύλη στα συναισθήματα. Χαμένες αγάπες στοιχειώνουν τα όνειρα στο «να μ΄αγαπάς» και μπερδεύονται με την μητρική παρέμβαση που μπορεί να αλλάξει την πορεία ολόκληρης ζωής. Ψυχής παραλήρημα η «όμορφη πόλη», παιχνίδι του μυαλού που οδηγεί στην πιο απόλυτη, την πιο ολοκληρωτική ευτυχία. Ο Δεκέμβρης μέσα στον Ιούλιο, στο «μαχαίρι», παίζει με τις κρυφές επιθυμίες και δίνει φωνή στο απρόσμενο. Το τρίβιαλ με την «πορνογραφία» ξεσκεπάζει έναν ξαφνικο(;) χωρισμό. Το «πόσο σε θέλω» στην κιθάρα του ερωτευμένου πιτσιρικά που θα έκανε τα πάντα για την αγαπημένη του. Οι άγγελοι στο «γέλα πουλί μου» που έγιναν κορίτσια με φιλιά γλυκά σαν ώριμο λωτό. “La historia de un amor” και ο έρωτας του διαδικτύου. Στο «waiting for the sun” ένα μυρμηγκοκορίτσι αγαπά ένα τζιτζικοαγόρι…. Η ομήγυρη των συνταξιούχων που προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα «Τι είναι ανάπτυξη;». Ένας κάκτος εσωτερικού χώρου που ακούει την Έκτη του Μπετόβεν και…καρπίζει…
Όλα μαζί και κάθε ένα χωριστά τα διηγήματα στο Cantus Firmus αποτελούν παράδοξες εκφάνσεις της ζωής, ταλαντεύονται μεταξύ φανταστικού και πραγματικού, έχοντας ως σημείο αναφοράς αγαπημένα τραγούδια. Μελωδικό, διαφορετικό, τρυφερό, το Cantus Firmus είναι η άνοιξη μέσα στο χειμώνα. Ένα βιβλίο που αξίζει να το προσφέρετε ως δώρο σε όλους όσους αγαπάτε!
«Το Cantus Firmus είναι ένας μουσικός όρος που αναφέρεται στην προϋπάρχουσα μελωδία γύρω από την οποία περιστρέφεται η σύνθεση. Εδώ σύνθεση είναι η κάθε ιστορία που έχει ως κεντρικό του άξονα ένα τραγούδι, γνωστό ή λιγότερο γνωστό, ή μια μουσική σύνθεση που δίνουν κάθε φορά τον τίτλο τους στο εκάστοτε διήγημα» Από το εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου
CaNTUS FiRMUS
44 μελωδικά διηγήματα
Στέργιος Ντέρτσας
Εκδόσεις Μετρονόμος
Oι “διαδρομές”, με αφορμή το βιβλίο,
συνομίλησαν με τον Στέργιο Ντέρτσα, (μεταφραστή, ποιητή, διηγηματογράφου, θεατρικό συγγραφέα) που λατρεύει τα ισπανικά, τη μουσική, τις παράξενες συμπτώσεις -που μπορεί και να μην είναι συμπτώσεις- και έχει ένα δικό του, ιδιαίτερο κώδικα επικοινωνίας με όλα όσα μας περιβάλλουν.
Ιστορίες που συναντιούνται με τραγούδια. Τραγούδια που τρυπώνουν σε ιστορίες. Πώς ήρθε η ιδέα;
Καταρχάς υπάρχει η διαπίστωση, από πολύ νεαρή ηλικία, πως η μουσική, με διάφορους τρόπους, αποτελεί μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης.
Είναι ένα είδος πνευματικής και νοητικής φωτοσύνθεσης. Υπήρξαν στην αρχή δυο τρία διηγήματα μέσα από τα οποία εξερεύνησα την ιδέα μιας συλλογής που θα συναντιούνται με ένα τραγούδι ή ένα μουσικό θέμα που θα ανασυνθέτει το σύμπαν της εκάστοτε ιστορίας.
Καθώς έγραφα διαπίστωνα, με έκσταση κάποιες φορές, πως αυτή η συνύπαρξη μουσικής και λογοτεχνίας, μου πρόσφερε αφηγηματικές δυνατότητες που δεν είχα φανταστεί και, πίστεψε με, έχω γράψει και έχω πειραματιστεί πολύ στη ζωή μου.
Δεν διεκδικώ την πατρότητα της ιδέας, γιατί λογοτεχνία και μουσική έχουν σχέση που ξεκινά από παλιά, ωστόσο εδώ επιχειρώ να συνθέσω ένα ολόκληρο λογοτεχνικό σύμπαν αποτελούμενο από 44 ιστορίες που κινούνται αποκλειστικά πάνω στην ιδέα αυτή. Ιστορίες που διαβάζονται, θεωρώ, με περισσότερους από έναν τρόπους.
Άλλοτε το τραγούδι είναι η κινητήρια δύναμη της αφήγησης, άλλοτε έρχεται να ολοκληρώσει την ιστορία κι άλλοτε να δώσει νέες διαστάσεις και προοπτικές. Και άλλα πολλά, που καλύτερα να τα αφήσουμε να τα ανακαλύψει ο αναγνώστης, ο οποίος μέσα από την πρόσληψη των ιστοριών γίνεται με τον τρόπο του συνδημιουργός.
Πόσο από τη δική σου ζωή “καθρεφτίζεται” στις ιστορίες; Ισχύει σε σενα πως το γράψιμο είναι ένα είδος “ψυχοθεραπείας”;
Θα έλεγα πως ακόμη και τα κείμενα που φιλοδοξούν να αναπαραστήσουν πιστά κομμάτια της πραγματικότητας, είναι σε μεγάλο βαθμό μυθοπλαστικά, επειδή η αφήγηση εκ των πραγμάτων υπάγεται σε άλλους κανόνες σε σχέση με την πραγματική ζωή.
Όσον αφορά εμένα, θα έλεγα, πως η λογοτεχνία ως προσπάθεια αυτοβιογραφίας με απωθεί.
Ωστόσο υπάρχουν επεισόδια ή στιγμές από την προσωπική μου ζωή που έχουν λειτουργήσει ως κλειδιά για να ξεκλειδώσω μια ιδέα που με βασανίζει καιρό ή ως πρωταρχικό υλικό γύρω από το οποίο χτίζω μια μυθοπλασία.
Αυτό, ας πούμε, είναι το «αίμα» που δίνω σε όσα γράφω.
Μέσα από τέτοιες διαδικασίες λοιπόν και από άλλες, που είναι δύσκολο να περιγραφούν με ακρίβεια, το γράψιμο γίνεται αναζήτηση εσωτερικής ισορροπίας όταν το έδαφος της πραγματικότητας δεν προσφέρεται για κάτι τέτοιο.
Το στοιχείο του φανταστικού, κάποιες φορές και το παράλογο, είναι συχνό στις ιστορίες σου. Πιστεύεις πως το Σύμπαν μας φέρνει στοιχεία “μαγικά” για να μας προειδοποιήσει, να μας παροτρύνει, να μας διδάξει;
Πιστεύω πως η ενασχόληση μας με τη λογοτεχνία είναι ένας από τους τρόπους να κρατάμε την επαφή μας με τη μαγεία του παραμυθιού και κατ’ επέκταση με την παιδική ηλικία.
Το στοιχείο του φανταστικού και του παράλογου υπάρχει συχνά σε διηγήματα που έχω γράψει κατά καιρούς. Ως αναγνώστης είμαι λάτρης του είδους, μου ασκεί μεγάλη γοητεία.
Αλλά και ως δημιουργός αντλώ από εκεί τα κατάλληλα εργαλεία για να εξετάσω την πραγματικότητα, που ενίοτε είναι τόσο γκροτέσκα και εξωφρενική, ώστε ακόμα και η λογοτεχνία του παραλόγου μοιάζει να μένει πίσω στην αναμέτρηση μαζί της.
Να μη ξεχνάμε βέβαια πως έργα τα οποία κάποτε μας συστήθηκαν ως καρποί της φανταστικής λογοτεχνίας ή της λογοτεχνίας του παραλόγου, λίγα χρόνια μετά φαίνεται να περιγράφουν συνηθισμένες καταστάσεις.
Το Σύμπαν έχει τους δικούς τους κανόνες, που μένουν έξω από προσεγγίσεις και δίπολα του τύπου λογικό/παράλογο. Δεν ξέρω αν προσπαθεί να μας στείλει τα σήματα του καθ’ οιονδήποτε τρόπο-αν και κάποιες φορές νοιώθω πως μας ρίχνει στα άγνωστα του ρεύματα χωρίς να μας δίνει επιλογές- ωστόσο αυτό που σίγουρα του αρέσει είναι να διασκεδάζει με τις “ακλόνητες” βεβαιότητες μας και συχνά να τις κονιορτοποιεί με αδιανόητη ευκολία, ή και χαιρεκακία ενίοτε.
Οπότε, καλό θα είναι να το έχουμε αυτό υπόψη μας ειδικά τις στιγμές που μας πλημμυρίζει η αίσθηση πως είμαστε ευνοούμενοι του. Είτε ως αναγνώστες είτε ως δημιουργοί συμμετέχουμε στην αέναη γονιμοποίησης που είναι ο κόσμος της δημιουργίας και των βιβλίων εν γένει. Και αυτό είναι εκστατικό αν προσπαθήσουμε να το αντιληφθούμε στην ολότητα του.
Μια τρομαχτικά όμορφη σύνθεση που παίρνει την ψηφίδα μας και μας δίνει πίσω, ως αντίδωρο, ένα μαγευτικό μωσαϊκό. Ας το απολαύσουμε λοιπόν κι όλα τα άλλα ας τα αφήσουμε στο… Σύμπαν. Αυτό ξέρει καλύτερα.
