(∆ιάλογος περί Χρόνου και καιρού, Χαιρέας και Σωκράτης)
Σωκράτης: Καληµέρα, Χαιρέα. Είχα αρκετές ηµέρες να σε συναντήσω.
Χαιρέας: Έχεις δίκιο, γιε του Σωφρονίσκου! Είχα πεταχτεί να κλαδέψω τα αµπέλια που έχω στο δήµο της Κρωπίας…
Σωκράτης: Φυσικά, έπρεπε να το είχα σκεφτεί, τέτοια εποχή κάθε χρόνο πας εκεί για αυτή τη δουλειά εκεί…
Χαιρέας: Χµ! Με παρακολουθείς, Σωκράτη;
Σωκράτης: Όχι µονάχα εσένα, ω αγαθέ, αλλά όλους τους ανθρώπους και το χρόνο µαζύ!
Χαιρέας: Σοβαρά µιλάς; Τι, µα το ∆ία, εννοείς;
Σωκράτης: Μη βάζεις το κακό µε το νου σου, φίλε µου! Παρατηρώ το χρόνο που περνά και τι κάνουν οι άνθρωποι στη διάρκειά του.
Χαιρέας: Α! Θες να µου εξηγήσεις, για να πω ότι κατάλαβα περισσότερο αυτό που µόλις είπες;
Σωκράτης: Ευχαρίστως, Χαιρέα µου. Λοιπόν ο Χρόνος, κατά τη γνώµη µου, είναι απόλυτος και αντικειµενικός και την ίδια στιγµή σχετικός και υποκειµενικός…
Χαιρέας: ∆ηλαδή; Πώς γίνεται αυτό;
Σωκράτης: Απόλυτος, δηλαδή όλοι ξέρουµε πως χωρίζεται σε εποχές, µήνες, ηµέρες και ώρες, γιατί έτσι µας διευκολύνει η µέτρησή του, έτσι δεν είναι, µα τον Κέρβερο;
Χαιρέας: Σωστά.
Σωκράτης: Αντικειµενικός, διότι, για όλους µας και δεν υπάρχει κανείς ή καµιά να διαφωνεί σε αυτό, τώρα που συνοµιλούµε οι δύο µας έχουµε συγκεκριµένη εποχή, µέρα και ώρα ενός συγκεκριµένου µήνα. Και αυτά, όπως σου είπα, τα συµφωνούµε και τα δεχόµαστε όλοι.
Χαιρέας: Ναι, έχεις δίκιο.
Σωκράτης: Σκέψου, όµως, Χαιρέα, ότι για σένα αυτός ο ίδιος ακριβώς µήνας είναι αφιερωµένος στις γεωργικές εργασίες και για τον Αριστοφάνη µας τον καλό στις τελικές προετοιµασίες για τις επικείµενες παραστάσεις των κωµωδιών του στα «Λήναια». Άρα ο Χρόνος γίνεται υποκειµενικός.
Χαιρέας: Συµφωνώ, φίλε.
Σωκράτης: Το σπίτι σου, πες µου, πόση απόσταση είναι από εδώ;
Χαιρέας: Τι σχέση έχει πάλι αυτό µε ό,τι λέµε; Τέλος πάντων, γύρω στα 10 στάδια.
Σωκράτης: Λοιπόν, αυτήν την απόσταση εσύ που είσαι πιο νέος από µένα χρειάζεσαι, Χαιρέα µου, πιο λίγο χρόνο έναντι εµού για να τη διανύσεις. Άρα ο Χρόνος είναι σχετικός. Στον ίσο, θέλω να πω, χρόνο εγώ, λόγω ηλικίας και επειδή συχνά σταµατώ και συζητώ µε τους συµπολίτες µας διάφορα, διανύω, µα την χήνα, λιγότερη απόσταση από σένα, που όντας πιο νέος και χωρίς άλλες δουλειές πας πιο γρήγορα στο σπίτι σου.
Χαιρέας: Ναι, Σωκράτη, το έχω προσέξει πολλές φορές ως τώρα αυτό που λες. Το ότι για την ίδια δουλειά απαιτείται από διαφορετικό άνθρωπο διαφορετικός χρόνος. Στον αµπελώνα µου, ας πούµε, εγώ, προ ηµερών, που ήξερα τη δουλειά τελείωνα γρηγορότερα από τους άµαθους στην αµπελουργία εργάτες που βρήκα φέτος.
Σωκράτης: Κοντά σε αυτά, δες και ότι κάθε στιγµή του Χρόνου είναι µοναδική και διαφορετική απ’ τις άλλες. Μολονότι κάθε Χρόνο τις ίδιες µέρες γιορτάζουµε τα Λήναια ή τα Παναθήναια ή τα ∆ιονύσια, εντούτοις η δικιά µας συµµετοχή στις γιορτές αυτές εξαρτάται από την ψυχοσωµατική υγεία µας εκείνες ακριβώς τις ηµέρες, η οποία συνήθως επηρεάζεται από τον καιρό των εν λόγω ηµερών ή άλλα προσωπικά ή κοινωνικά γεγονότα. Μολονότι όλες οι µέρες είναι σαν τους κρίκους της ίδιας αλυσίδας, µια µέρα µπορεί να επηρεάσει τις µετέπειτα ή να επηρεάζεται από τις πριν, µπορεί, όµως, και όχι, συνήθως δε αφήνει, το γνωρίζουµε όλοι αυτό καλά, διαφορετικά ίχνη στη ζωή ενός ανθρώπου από των άλλων.
Χαιρέας: Νοµίζω, µα τον Ποσειδώνα , ότι καταλαβαίνω τι είπες. Και σχετικά µε τον καιρό, που ανέφερες προηγουµένως, τι έχουµε να πούµε;
Σωκράτης: Καταρχάς, οµολογούµε ότι ο καιρός είναι ο ίδιος για όλους, µε άλλα λόγια µια ηλιόλουστη µέρα είναι γεµάτη ήλιο και κανείς δεν αµφιβάλλει γι’ αυτό. Εντούτοις άλλοι, οι έµποροι ας πούµε, θεωρούν ότι είναι ιδανικός καιρός να βγουν οι άνθρωποι στην Αγορά και να µεταβούν στα καταστήµατά τους να ψωνίζουν και άλλοι, έχω τους γεωργούς στο νου µου, λυπούνται και πιστεύουν ότι ο καιρός αυτός είναι κακός, αφού αυτοί θα ήθελαν να έβρεχε, ώστε να ποτιστεί και να καρποφορήσει η γη τους. Έτσι επηρεάζονται, σε άλλον λιγότερο και άλλον πιο πολύ, από τον καιρό και η ανθρώπινη διάθεση και – όπως το ξέρεις και συ καλά – η σωµατική υγεία µας…
Χαιρέας: Όσα είπες για τον καιρό συχνά και τα έχω δει και τα έχω ακούσει, Σωκράτη. Μεγάλη, για µιαν ακόµη φορά, όπως συµπεραίνω από τα λόγια σου, αποδείχνεται η διαφορά ανάµεσα στο είναι και στην προσωπική του καθενός γνώµη για αυτά που βλέπουν όλοι…
Σωκράτης: Τέλος, φίλε µου, υπάρχει άλλη µια διάκριση του χρόνου από τους ανθρώπους, η οποία είναι ανεξάρτητη από τις προαναφερθείσες µονάδες µέτρησής του.
Χαιρέας: Νοµίζω, µα το ∆ία, ότι ξέρω τι εννοείς. Ότι ο κάθε άνθρωπος αφιερώνει διαφορετικό χρόνο για τη δουλειά του και για την ξεκούρασή του από τους άλλους, αυτό δε σκέφτεσαι;
Σωκράτης: Ναι, ακριβώς, ω αγαθέ! Άλλος είναι ο δικός σου ελεύθερος και ο δηµιουργικός χρόνος για σένα και άλλος για µένα, τόσο σε διάρκεια όσο και σε στιγµή.
Χαιρέας: Με αυτά και µε εκείνα, Σωκράτη, έφτασε η στιγµή να σε αφήσω, τα λέµε…
Σωκράτης: Ώρα καλή, φίλε µου, σε ευχαριστώ…
