Χανιά: Ιερή και πεπρωμένη πόλη

» Σχόλιο για τον Λόφο Καστέλι

Η μοίρα των ανθρώπων είναι σφραγισμένη από τη μοίρα των πόλεων στις οποίες κατοικούν.
H μοίρα των πόλεων είναι σφραγισμένη από τη μοίρα των ανθρώπων.
Μια μοιραία πόλη μπορεί να απολεσθεί, όπως κι ένας μοιραίος έρωτας, από εγκατάλειψη ή προδοσία.
Στην Ιστορία, κάποιοι μεγάλοι πολιτισμοί ολοκληρώθηκαν με την καταστροφή τους:
Τροία, Άργος, Μυκήνες, Κωνσταντινούπολη, Ιερουσαλήμ..

Χανιά, πόλη ιερή και πεπρωμένη!
Γενιά τη γενιά γκρεμίζουμε κάτι απ’ τα ‘τείχη’ και τα σεβάσματά σου.
Παντού σημάδια από λαβωματιές μιας ενότητας που διαρρήγνυται,
καθώς όλο κι ένα κομμάτι σου γίνεται γη και σποδός.
Κι έπειτα τραβάμε για το πουθενά αφήνοντάς σε ανοχύρωτη,
ξενώνουμε τη ζωή μας απ’ τη δική σου, παραδινόμαστε στη λήθη.
Αξίες που μέτραγαν για τους κατοίκους σου, ντόπιους κι επήλυδες, δε μετρούν πια.
Χλώμιασαν τα οράματα και οι πόθοι που τρέφονταν εντός των τειχών σου.
O Ενετός γλυκύς πατέρας, το 1608 καλλωπίζει στοργικά την πόλη,
αφού ‘πολλά υπέφερε κι έκαμε και ίδρωσε για τα παιδιά του..’ (1)

Ο Τούρκος γείτονας το ’22 φεύγει σπαράζοντας στο κλάμα, με την υπόσχεση για γρήγορη, ‘καλήν αντάμωση’.
Ο αξιοπρεπής κυρ Αριστείδης το ’45, δε ζήτησε ποτέ το μαγαζί του πίσω από κείνον που το αντάλλαξε με μερικές οκάδες λάδι.

Στα χρόνια μας, η ιστορική Συναγωγή αναστηλώνεται με κόπους εκλεκτού Χανιώτη, και από άλλους εύψυχους πολίτες ανακαινίζονται κτήρια λαξεμένα με συγκίνηση και μαεστρία.
Και τώρα, ποιοι έχουν σειρά να πουν ένα μεγάλο ‘ναι’ ή ένα μεγάλο ‘όχι’ εκεί που αρμόζει;
Δε χάνουμε την πόλη όσο υπάρχει καιρός να την ονειρευτούμε.
Να την αναζητήσουμε στην προσωπική και τη συλλογική μας ιστορία, να τη φανταστούμε όπως της πρέπει.
(μα μεσ’ στη σκέψι του τη μελετούσε πάντα /
σαν κάτι το ιερό που προσκυνώντας το πλησιάζεις.. ) (2)
Αυτή την εικόνα της να προσφέρουμε στους επισκέπτες, κάθε που ανοίγει η ‘σεζόν’.
Για να γίνονται μέτοχοι, όχι μόνο του ήλιου (που δεν είναι δικός μας) ή της θάλασσας (που δεν είναι δική μας), αλλά και του μεγάλου πολιτισμού, που μας δένει όλους σ’ έναν αόρατο ιστό.

Ας σκεφτούμε λίγο ποιος είναι, για παράδειγμα, ο Ευρωπαίος τουρίστας.
Σε ποιες καλλίμορφες πόλεις κατοικεί, σε ποιους δημόσιους χώρους μπαινοβγαίνει, σε ποιες αισθητικές έχει εμβαπτισθεί από παιδί.
Είμαστε βέβαιοι ότι θα ξετρελαθεί με την πόλη των Χανίων, αν δει κι άλλα πεντάστερα, φυτρωμένα μάλιστα στους ιερούς της βράχους;
Μήπως στ’ αλήθεια παραμελήσαμε τους ξένους μας, καταδικάζοντάς τους σε μιαν ανούσια σχέση με τον τόπο;

Τον τόπο που εκβιαστικά μετατρέψαμε σε δεξαμενή φτηνών απολαύσεων.
Τα βράδια, όταν όλοι κατεβαίνουν στο λιμάνι, ο κορεσμός των τετριμμένων εμπειριών της ημέρας, οδηγεί στην αναζήτηση άλλων ποιοτήτων. Όλους, ακόμα κι αυτούς, τους μετριότατους, που λίγο ξέρουν πού βρίσκονται.

Στο χέρι μας είναι να μην τους αφήσουμε να γυρίσουν στον τόπο τους σκέτοι και άδειοι, απλώς μαυρισμένοι.
Να επινοήσουμε κάτι εκτός και πέραν του αμιγώς ‘τουριστικού’.
Στο λόφο Καστέλι:
Μήπως ένα πρότυπο κέντρο συγκεφαλαίωσης και προβολής του Κρητικού πολιτισμού σε όλες του τις εκφάνσεις;
Απ’ όπου θα ξεκινούν βιωματικές περιηγήσεις;
Να βλέπεις, ν’ ακούς, να συν-κινείσαι, να μετέχεις σ’ ένα γεφύρωμα της Ιστορίας με τη σύγχρονη ζωή.
Με υψηλούς κανόνες αισθητικής πάντα (καιρός ν’ ακουστούν και οι ειδικοί).
Γιατί τα ‘ερείπια’ εκπέμπουν περισσότερο φως από τα λέηζερ των ξενοδοχείων και των φαγοποτείων.
Γιατί ο Πολιτισμός, που είναι το μεγαλύτερο κεφάλαιό μας, μπορεί να φέρει και το περισσότερο χρήμα.
Ας μελετήσουμε λίγο πώς άλλοι λαοί αξιοποιούν τα ιστορικά τους κτήρια συνθέτοντας υλικό και πνευματικό με τρόπο που, και να βγαίνει κέρδος, και να μην πλήττεται η ομορφιά.
Να δούμε πώς αγωνίζονται κάποιοι να δημιουργήσουν πολιτισμό, ακόμα και εκ του μηδενός.
Έχουμε κληρονομήσει έργα που αντλούν από αιώνια αρχέτυπα. Αν τους δώσουμε λίγη πνοή, θα κάνουμε τους ξένους μας να μη νιώθουν ‘ξένοι’ (3). Γιατί θα συναντηθούμε μαζί τους σ’ ένα άλλο πεδίο. Γιατί θα τους δεξιωθούμε σαν οικοδεσπότες, και όχι σαν ζητιάνοι. Με το αζημίωτο φυσικά.
Θέλει φαντασία και τόλμη!

Λόφος Καστέλι:
‘Η κατώτερη μορφή της σχέσης με το περιβάλλον είναι η εκμετάλλευσή του’, έλεγε ο μέγας αρχιτέκτονας, Δημήτρης Πικιώνης.
Ένα πρότζεκτ για την πόλη των Χανίων που φαίνεται κερδοφόρο, αλλά δεν πατά σε άξονες πνευματικούς, ούτε λογαριάζει τον ‘κοινό λόγο’ των πολιτών της, είναι μοιραίο ν’ αποτύχει.
Και τότε θα νιώσουμε όλοι την ανατριχίλα της νέκρωσης μιας ιερής πόλης.

Σημειώσεις

(1) Από την επιγραφή του 1608, στην πύλη του Μεγάρου Renier: ‘Μulta tulit, fecitque et studuit dulces pater…’
(2) Κ. Καβάφη, Δημητρίου Σωτήρος 162-150 π.Χ.
(3) Κάθε που πάω στο θέατρο της Ανατολικής τάφρου τα Καλοκαίρια να δω μια παράσταση, π.χ. Αρχαίας Τραγωδίας, μου έρχεται η ίδια απορία: γιατί οι διοργανωτές δεν μπήκαν στον κόπο να βάλουν υπέρτιτλους στ’ Αγγλικά, για τον άπειρο μη Ελληνόφωνο κόσμο που φιλοξενεί αυτή την περίοδο η πόλη, για τον κόσμο που παρατήσαμε να περιφέρεται χαζεύοντας στο λιμάνι;