» Έρευνα για τις επιπτώσεις της οικιστικής ανάπτυξης στους πληθυσµούς των πουλιών
Μία ενδιαφέρουσα συζήτηση σχετικά µε τα χελιδόνια στην παλιά πόλη των Χανίων, το πόσο επηρεάζονται από τις ανακατασκευές των κτηρίων και για το αν κινδυνεύει η παρουσία τους η οποία λιγότερο ή περισσότερο θεωρείται δεδοµένη για πολλούς από εµάς, είχαµε την ευκαιρία να έχουµε µε τον κ. Erik Meijaard βιολόγο, επιστήµονα προστασίας του περιβάλλοντος (conservation scientist)
• Τι αφορά η έρευνά σας σχετικά µε την πόλη των Χανίων και τα χελιδόνια;
Είµαι επιστήµονας για την προστασία του περιβάλλοντος, αλλά η έρευνά µου από το 1992 επικεντρώνεται κυρίως στο νησί Μπόρνιο στη Νοτιοανατολική Ασία. Εκεί, µελετάω την προστασία των πουλιών και των θηλαστικών, αλλά έχω ενδιαφερθεί για τα χελιδόνια στα Χανιά από τότε που µετακοµίσαµε εκεί το 2014.
Οι πληθυσµοί των χελιδονιών µειώνονται σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, κυρίως λόγω της µείωσης των πληθυσµών των εντόµων και της εξαφάνισης κατάλληλων θέσεων φωλεών.
Στα Χανιά, εξετάζουµε πού φωλιάζουν τα χελιδόνια και τι συµβαίνει µε τις θέσεις φωλεών όταν τα κτήρια στην Παλιά Πόλη ανακαινίζονται.
• Τι σηµαίνει η παρουσία των χελιδονιών για τη βιοποικιλότητα της πόλης;
Η παρουσία των χελιδονιών στα Χανιά σηµαίνει ότι κάθε χρόνο υπάρχουν αρκετά έντοµα γύρω από την πόλη για να ταΐσουν τα µικρά τους.
Αυτό είναι καλό σηµάδι και πιθανότατα σηµαίνει ότι, σε σύγκριση µε άλλες περιοχές της Ευρώπης, η χρήση εντοµοκτόνων είναι λιγότερη.
• Ποια είναι τα αποτελέσµατα της έρευνάς σας σχετικά µε τα χελιδόνια και την πόλη των Χανίων; Υπάρχει µείωση στους πληθυσµούς τους σε σχέση µε τα προηγούµενα χρόνια;
∆εν έχουµε αρκετά δεδοµένα για να πούµε πολλά για την τάση του πληθυσµού.
Αυτό θα απαιτούσε πιο αναλυτική µελέτη. Αλλά αυτό που γνωρίζουµε είναι ότι η πρόσβαση σε κατάλληλους χώρους φωλιάσµατος, κυρίως σε παλιά κτήρια στην Παλιά Πόλη, είναι κρίσιµη για την επιβίωση του είδους στα Χανιά.
• Επηρεάζει η ανάπτυξη του τουρισµού και η ανέγερση κτισµάτων την επιστροφή αυτών των πουλιών στα Χανιά;
Γίνονται πολλές ανακαινίσεις κτηρίων στα Χανιά, και συχνά αυτές οι ανακαινίσεις οδηγούν στην απώλεια πρόσβασης σε θέσεις φωλιών.
Οι τρύπες στις στέγες και τους τοίχους κλείνουν και τα πουλιά δεν µπορούν πλέον να έχουν πρόσβαση σε αυτές τις περιοχές φωλιάσµατος.
Το πιο σηµαντικό κτήριο για τα χελιδόνια στην Παλιά Πόλη, το Αρσενάλι, δεν έχει ανακαινιστεί ακόµη και ελπίζω ότι κατά τη διάρκεια της ανακαίνισης οι κατασκευαστές θα µπορέσουν να διατηρήσουν τις παλιές θέσεις φωλιών. Αυτό µπορεί να γίνει εύκολα και οικονοµικά.
• Ποια είναι τα πιο σηµαντικά κτήρια στα Χανιά σε σχέση µε τα χελιδόνια;
Τα πιο σηµαντικά κτήρια είναι το Αρσενάλι και το Κέντρο Μεσογειακής Αρχιτεκτονικής.
Αυτά εξακολουθούν να έχουν πολλές τρύπες φωλιάσµατος στους τοίχους τους.
Το Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης είχε παλιά θέσεις φωλιών, αλλά αυτή τη στιγµή δεν φαίνεται να έχει πλέον πουλιά που φωλιάζουν. Αν κοιτάξετε τα αρχεία για τα χελιδόνια γύρω από τα Χανιά, τα περισσότερα από αυτά προέρχονται από την Παλιά Πόλη (βλ. χάρτη πάνω). Αυτό υποδηλώνει ότι τα παλιά κτήρια στην Παλιά Πόλη είναι πραγµατικά σηµαντικά για την αναπαραγωγική επιτυχία του είδους.
• Υπάρχουν τρόποι για να διασφαλίσουµε ότι τα χελιδόνια συνεχίσουν να έρχονται στα Χανιά; Μπορείτε να προτείνετε κάποιες ιδέες;
Όταν τα κτήρια ανακαινίζονται, θα ήταν καλό να ζητηθεί η συµβουλή ενός ειδικού για τα πουλιά, προκειµένου να κατανοήσουν τι µπορεί να γίνει.
Υπάρχουν ειδικά τούβλα για χελιδόνια µε ανοιγµένα σηµεία που µπορούν να χρησιµοποιηθούν στις ανακαινίσεις.
Στο Αρσενάλι, ο χώρος της στέγης µπορεί να προστατευτεί κατά την ανακαίνιση, ώστε τα χελιδόνια να έχουν ακόµη πρόσβαση σε αυτές τις περιοχές, χωρίς να επηρεάζεται η λειτουργία του κτηρίου.
Κάθε ανακαίνιση θα µπορούσε να εξετάσει τις θέσεις φωλιάσµατος των χελιδονιών. Αυτό δεν θα προσθέσει πολύ στο κόστος της ανακαίνισης, αλλά θα διασφαλίσει ότι αυτό το υπέροχο είδος και οι κραυγές ελευθερίας του δεν θα εξαφανιστούν από την πόλη.
Η επίσηµη συµβουλή είναι: «Το είδος πρέπει να λαµβάνεται υπόψη κατά την επισκευή ή αντικατάσταση στέγων, διασφαλίζοντας ότι οι τρύπες και οι προεξοχές που χρησιµοποιεί για φωλιάσµατα παραµένουν ανοιχτές και ότι δεν γίνονται εργασίες κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου (Mayer 2008).
Κουτιά φωλιάσµατος ή τούβλα για φωλιές θα πρέπει να ενσωµατώνονται σε νέα κτίρια ή να προστίθενται σε υπάρχοντα κτίρια (RSPB 2012).» https://datazone.birdlife.org/species/factsheet/common-swift-apus-apus
• Υπάρχουν συγκριτικά δεδοµένα για τον πληθυσµό των χελιδονιών στα Χανιά σε σχέση µε άλλες πόλεις; Θεωρούνται τα Χανιά σηµαντική πόλη για αυτά τα µεταναστευτικά πουλιά;
∆εν γνωρίζω αν υπάρχουν συγκριτικά δεδοµένα από τα Χανιά και άλλες πόλεις της Κρήτης. Ωστόσο, οποιοσδήποτε πληθυσµός αυτού του είδους είναι σηµαντικός για την επιβίωσή του. Αλλά θα ήθελα επίσης να τονίσω τη πολιτιστική σηµασία των χελιδονιών στην Κρήτη.
Θα ήταν υπέροχο αν κάποιος από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης ή την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία µπορούσε να διεξάγει πιο επίσηµες µελέτες για τις θέσεις φωλεών σε παλιές πόλεις στην Ελλάδα.
info: Ο Erik Meijaard είναι Ολλανδός βιολόγος και ειδικός στη διατήρηση του περιβάλλοντος µε πάνω από 32 χρόνια εµπειρίας στην τροπική οικολογία και τη διατήρηση της άγριας ζωής. Eχει συγγράψει πάνω από 300 επιστηµονικές εργασίες και επτά βιβλία, εστιάζοντας σε θέµατα διατήρησης της άγριας ζωής. Από το 1992, εργάζεται ως επιστήµονας διατήρησης στην Ινδονησία, συντονίζοντας το πρόγραµµα Borneo Futures, το οποίο επικεντρώνεται στην επικοινωνία ερευνητικών αποτελεσµάτων σε τοπικές κοινότητες και φορείς λήψης αποφάσεων. Είναι επίσης πρόεδρος της Οµάδας Εργασίας Ελαιοκρόκων της IUCN και ∆ιευθύνων Σύµβουλος της εταιρείας συµβούλων Borneo Futures στο Μπρουνέι.
