» ΟΝΕΙΡΕΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΑ Ο. ντε Μπαλζάκ μνήμη
Σαν σκέφτομαι ποιος ήμουν, άλλον στο παρελθόν βλέπω
Παρόντα στην ανάμνηση
Αυτός που ήμουν, είναι κάποιος που αγαπώ,
αν και στα όνειρα μου μόνο.
Κι ο καημός που τη σκέψη μου θλίβει
Δικός μου δεν είναι, ούτε του χθες που έζησα,
αλλά αυτού που τώρα ζω
πίσω απ τα τυφλά μου μάτια.
Τίποτα δε με γνωρίζει, μόνο η στιγμή.
Κι η μνήμη μου, ένα τίποτα. Νιώθω
πως αυτός που είμαι κι εκείνος που υπήρξα
Όνειρα είναι διαφορετικά.
FERNANDO PESSOA 26-5-1930
Από τον τέταρτο όροφο και το ανατολικότερο μεγάλο παράθυρο της Α παθολογικής κλινική του νοσοκομείου Χανίων, για πέντε συνεχόμενες μέρες παρα-κολουθώ τις απίστευτα γοητευτικές, πορφυρές ανατολές στον κόλπο της Σούδας, ποτέ δεν έζησα κάτι αντίστοιχο. Ηλιοβασιλέματα, ναι, αλλά για το παρατεταμένο ξημέρωμα, έπρεπε πόνος και αϋπνία να συμβάλουν συνωμοτικά για να αντιληφθώ το «Πεσσοικό» : ότι εκείνο που υπήρξα δεν είναι κλειστό στη μνήμη χθες, αλλά ένα διαρκές ονειρικό φάσμα που τροφοδοτεί το «αυτός που είμαι». Κοιτάζοντας προς την περιοχή του ΒΙΟΠΑ και του Μουσείου Τυπογραφίας, και μια εκκρεμότητα, Ζήτησα από το υπεύθυνο ιατρικό team (1) μια ανάπαυλα δυο ημερών σπίτι μου, ανάμεσα στις εξετάσεις. Το κλείσιμο της έκθεσης των artbooks στο «Χώρο» με βρίσκει εκεί, μου υπενθυμίζει ότι μ΄ανα-γνωρίζει ανάμεσα σ΄έργα μου, τακτοποιώντας στιγμές, όπου το είναι, καθορίζεται από σκιές.
Σάββατο 16/5 απόγευμα, την έκθεση επισκέπτονται ευαισθητοποιημένες δυο κυρίες, γιατροί του Νοσοκομείου Χανίων, κλέβουν χρόνο από το επίπονο λειτούργημα τους και έρχονται για διαφυγή στην ΤΕΧΝΗ, το πράττουν με αφορμή τη γνωριμία τους με τον καλλιτέχνη, αλλά με ισχυρά εφόδια, ευαισθητοποίηση, ενσυναίσθηση, παιδεία και αγάπη για τον άνθρωπο, καταθέτουν τρυφερά ως μέθεξη, πνευματικό αντίδωρο το ονειρικό πύκνωμα, η κύρια Αργυρώ Γκόγκου «Τα κύματα τα θέλει η ψυχή να τη σηκώσουν ύδωρ η γένεση
Τα χέρια του ομοίου άλλου, φτερά που στον αφρό θα την τραβήξουν.
Σας ευχαριστώ, γιατί εμπνέετε!»
Και η κυρία Αγγελίνα Ξυνή: «Σας ευχαριστούμε για τη θεραπεία της ψυχής μας. Εύχομαι να έχουμε τους καλύτερους συνοδοιπόρους στα τούνελ μας, ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ ΜΑΣ»
Οι χειρόγραφες ευχές παίρνουν το ειδικό βάρος μιας καταγραφής σ ένα ημερολογιακό τετράδιο, δείγμα μια άλλης μη ψηφιακής εποχής που με συνοδεύει, ορίζοντας τον μεταιχμιακό κόσμο μέσα από τα πρότυπα-κυρίως- των μεγάλων συγγραφέων, όπως οι Μπαλζάκ, Κλέε, Μπέκετ και χει μεγάλη σημασία για μένα ότι η Ρένια (Αργυρώ Γκογκου) έγραψε προσφέροντας, τις ευχές της στο βιβλίο του Σάμιουελ Μπέκετ «ο κόσμος και το παντελόνι» χωρίς να ξέρει ότι είναι ένα από τα αγαπημένα μου βιβλία που το 2011 χρησιμοποίησα αποσπάσματα του (μαζί με αντίστοιχα του Μπρεχτ) σε μια αντιπολεμική μου παράσταση στη Δημοτική Πινακοθήκη. Σ αυτό το βιβλίο η ίδια σημειώνει προλογικά το 2014 «όταν πετάς τις άμυνες, θυμάσαι ξανά τα όνειρα σου»
Αντιγράφω από το «ο κόσμος και το παντελόνι» (2) : …Τελειωμένος, ολοκαίνουριος, ο πίνακας είναι εδώ, μια μη-έννοια. Διότι δεν είναι προς το παρόν παρά ένας πίνακας, δεν ζει προς το παρόν παρά μόνο από τη ζωή των γραμμών και των χρωμάτων, δεν έχει δοθεί παρά μ όνο στο δημιουργό του. Περιμένει να το βγάλουν από εκεί. Περιμένει τα μάτια, τα μάτια που, με το πέρασμα των αιώνων, διότι πρόκειται για έναν πίνακα του μέλλοντος…»
Ο Μπέκετ δηλαδή συνυπογράφει την άποψη (του Βασίλ Καντίνσκυ συνοδοιπόρου στο Μπάουχαους Πωλ Κλεε στο «πνευματικό στην Τέχνη») ότι το έργο το φτιάχνουν τουλάχιστον δυο, ο δημιουργός του και ο μελλοντικός θεατής, και συνεχίζει «…ο πίνακας θα έχει ζήσει και θα σκορπίζει τη χαρά. Αυτό εξηγεί γιατί οι πίνακες είχαν πολύ καλύτερη όψη στο μουσείο απ όσο στην οικεία ενός ιδιώτη. Αυτό εξηγεί γιατί το «άγνωστο αριστούργημα» του Μπαλζακ βρίσκεται σε τόσα προσκέφαλα». (φυσικά και το δικό μου και πόσο μάλλον του καθηγητή φιλολογίας , συγγραφέα κι επιμελητή μου Δημήτρη Αγγελάτου, που με θεματικό πυρήνα το μικρό αυτό παγκόσμιο ως μέγα έργο, δημιούργησε έναν διάλογο με τη ζωγραφική στο πέρασμα των αιώνων, ένα μεγάλο και σπάνιο βιβλίο, «Λογοτεχνία και ζωγραφική») συνεχίζει ο Μπέκετ « …Το έργο που διαφεύγει την κρίση των ανθρώπων αφήνει την τελευταία του πνοή μέσα σε φρικτά μαρτύρια. Το έργο που θωρείται καθαρή δημιουργία, και του οποίου η λειτουργία, σταματά με τη γέννηση του, είναι καταδικασμένο στο μηδέν. Ένας και μόνο φωτισμένος φιλότεχνος θα το είχε σώσει.»
Σκέπτομαι καταληκτικά και μετά από μια περιπέτεια στα 70 μου, ότι αφού εγώ δεν είχα δει ποτέ στη ζωή μου 5 θεσπέσιες συνεχόμενες ανατολές του ήλιου, ότι αξίζει ένας ευαισθητοποιημένος φιλότεχνος που θα επισκεφτεί τον αποκεντρωμένο «Χώρο Τέχνης Χανίων» περισσότερο, από δεκάδες τουρίστες που κινούνται στους χώρους της παλιάς πόλης σαν ρομποτοειδή χωρίς να διαβάζουν την αναρτημένη Τέχνη-ιστορία στους τοίχους.
Απόσπασμα από το «Άγνωστο αριστούργημα» του Μπαλζάκ.
«…ο γέρος έπεσε σε βαθειά ονειροπόληση κι έμεινε με τα μάτια καρφωμένα παίζοντας μηχανικά με το μαχαίρι του.
-Δες τον, συνομιλεί με τον δαίμονα του, είπε χαμηλόφωνα ο Porbus.
Μόλις άκουσε αυτή τη λέξη ο Nicolas Poussin , ένιωσε να τον κυριεύει ολόκληρων σαν καλλιτέχνη μια ανεξήγητη περιέργεια. Αυτός ο γέρος με το τόσο άσπρο στους βολβούς των ματιών, ο προσηλωμένος κάπου κι αποχαυνωμένος, αυτός που για τον ίδιο τον Poussin είχε γίνει κάτι περισσότερο από άνθρωπος, του φάνηκε σαν ένα ιδιόμορφο πνεύμα που ζούσε σε κάποια άγνωστη σφαίρα. Ξυπνούσε μέσα στην ψυχή χιλιάδες συγκεχυμένες ιδέες….» Ο Πωλ Κλεε, κρατούσε συστηματικά ημερολόγια που έγραφε εξομολογητικά για όλες τις Τέχνες και τη σχέση του με αυτές. «Τα ημερολόγια 1898-1918, τόμος Β»
«…Για κάτι στιγμές, που φτάνανε ως το ημίωρο, ονειρεύτηκα ελεύθερος, μακριά απ΄τους κόπους των τελευταίων χρόνων. Μετά όμως, σαν ν΄ ακούστηκε μια φωνή : πίσω, δεν έχεις ακόμα κανένα δικαίωμα να το βάλεις στα πόδια, να φύγεις. Ω εσείς, αγαπητές πόλεις, μακρινές, λίγη χαρίστε μου ξεκούραση, και μετά, ναι, μετά θα ξανάρθω! Θέλω να τελειώσω, όχι να το σκάσω. Με την κουλτούρα θέλω να περάσω, θέλω ν΄αντέξω στους τροχούς…»
Τελειώνοντας, θα θελα να ευχαριστήσω τους αυτοδιοικητικούς και διαχειριστικούς διοργανωτές του 1ου Φεστιβάλ βιβλίου Χανίων (ιδιαιτέρως τον διευθυντή του φεστιβάλ Μανώλη Πιμπλή, για την εμπιστοσύνη τους στην έκθεση Art book στον αποκεντρωμένο «Χωρώ Τέχνης Χανίων». Επίσης, τους 34 ακόμα καλλιτέχνες που στήριξαν το επιμελητικό μου έργο : Βεργεράκης Λευτέρης, Βλαζάκη Σοφία , Διαλινός Γιάννης, Καμένου Βικυ, Κανά Ειρήνη, Καρκούλια Αμαλία, Κολλάρου Ζωή, Κουκουλάκη Στέλλα, Λάζαρης Βαγγέλης, Μαρκαντωνάκης Παντελής, Μαυροματάκη Σταυρούλα, Μιχελογιάννη Μαρία, Μποβιάτσου Λαμπρινή, Μυλωνογιάννη Βάσω, Μυλωνογιάννη Δάφνη, Νιόλης Γρηγόρης, Ξενάκη Παγώνα, Παγωμένος Κώστας, Παπατζανάκης Ονούφριος, Περράκη Αγλαία, Πετσούρα Σύλβια, Πετράκης Μανώλης, Πρωτοπαπαδάκη Βάσω, Ρούσσος Βαγγέλης, Σκεπετζή Χρυσούλα, Σπανάκης Κώστας, Τάκη Λένα, Τσιράκη Ειρήνη, Φίσσερ Κωνσταντίνος, Φραντζεσκάκης Αντώνης, Φωτοπούλου Εύη, Χαραλαμπίδου Εύα, Χαρχαλάκη Άννα, Χουρδάκης Δημήτρης
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
(1) θέλω δημόσια να ευχαριστήσω όλους τους γιατρούς και το νοσηλευτικό προσωπικό της Α΄ Παθολογικής κλινικής του Νοσοκομείου Χανίων, για το ενσυνείδητο λειτούργημα που επιτελούν με τόσο δύσκολες συνθήκες.
(2) «ο κόσμος και το παντελόνι και ζωγράφοι του εμποδίου» μετάφραση Μαρίας Παπαδήμα, εκδόσεις ύψιλον
(3) «Το άγνωστο αριστούργημα του Μπαλζάκ» με 12 σχέδια του Πικάσο, μετάφραση Δημήτρη Δημητριάδη, εκδ. Άγρα
(4) Πωλ Κλεε, «Τα ημερολόγια» 1898-1918 δυο τόμοι, σχόλια μετάφραση Γιώργος Κεντρώτης, εκδ. Νεφέλη
