Με σπουδές αρχιτεκτονικής στο Παρίσι και μεταπτυχιακό στο Λονδίνο, στην κοινωνική δυναμική των χώρου, και δεύτερο μεταπτυχιακό στον αστικό αναπτυξιακό σχεδιασμό, ο Γιώργος Παπαμανουσάκης σήμερα εργάζεται ως σύμβουλος προγραμμάτων με επίκεντρο την αστική ανάπτυξη και τις επιπτώσεις της. Παράλληλα έχει ιδρύσει εδώ και 10 χρόνια την εταιρία Urban Trancsripts, με δραστηριότητα πάνω σε διεθνή σχεδιαστικά εργαστήρια για την πόλη. Έχει διδάξει αρχιτεκτονική στην Ουμέα της Σουηδίας, ενώ πρόσφατα ήταν συντονιστής στρατηγικής έρευνας του δήμου του Λονδίνου.
Για την πορεία από τα Χανιά μέχρι το εξωτερικό, μας λέει: «Από τα Χανιά έφυγα μετά το Λύκειο. Ήταν μια εποχή που φεύγαμε πολλοί στο εξωτερικό για σπουδές. Έμεινα στην Αγγλία για σχεδόν τρία χρόνια, ένα χρόνο στο Λιντς στη σχολή πολιτικών μηχανικών και στη συνέχεια δύο χρόνια στη Σχολή Αρχιτεκτονικής στο Λίβερπουλ.
Θυμάμαι τον ενθουσιασμό μου για το πόσο ανοιχτό ήταν το αγγλικό σύστημα εισαγωγής σε Σχολές Αρχιτεκτονικής στην Αγγλία στο να δεχθεί προς αξιολόγηση την ιδιαίτερη πορεία ενός υποψηφίου βάσει ατομικής συνέντευξης και πορτφόλιο. Μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση τότε ότι εγώ που δεν είχα μάθει να σχεδιάζω “ελεύθερα” μια καρέκλα με ένα τραπεζομάντηλο και ένα πιάτο πάνω ούτε και γραμμικό σχέδιο (όπως όριζε το ελληνικό σύστημα εισαγωγής σε σχολές αρχιτεκτονικής), μπορούσα να σπουδάσω αρχιτεκτονική γιατί η επιτροπή εισαγωγής έδωσε αξία στις ζωγραφιές και τις φωτογραφίες μου.
Συνέχισα τις σπουδές μου στο Παρίσι, στην σχολή της Βιλετ (ENSA de Paris-La-Villete), όπου και έμεινα για τα επόμενα επτά χρόνια, αρχίζοντας να δουλεύω σε αρχιτεκτονικά γραφεία παράλληλα με τις σπουδές μου. Στο Παρίσι και τη Βιλέτ στράφηκα προς την πολεοδομία και την αστική ανάπτυξη, αγάπησα την Πόλη, την ιστορία και την ανάπτυξή της ως αντικείμενο μελέτης και έρευνας, την Πόλη ως πολιτικό οργανισμό και χωρικό σύστημα.
Επέστρεψα στην Αγγλία, στο Λονδίνο αυτή τη φορά, για ένα μεταπτυχιακό στο UCL με αντικείμενο την κοινωνική δυναμική του χώρου. Χρόνια μετά έκανα ένα δεύτερο μεταπτυχιακό στον Αστικό Αναπτυξιακό Σχεδιασμό. Στο Λονδίνο ίδρυσα και την δική μου εταιρεία, Urban Transcripts, διοργανώνοντας εργαστήρια αστικού σχεδιασμού και έρευνας σε συνεργασία με τοπικούς φορείς σε διαφορετικές πόλεις στην Ευρώπη. Παράλληλα με τη δουλειά μου στο Urban Transcripts δούλεψα σε διαφορετικές περιόδους ως καθηγητής στη σχολή αρχιτεκτονικής της Ουμεα, στη Σουηδία, σύμβουλος προγραμμάτων αστικής πολιτικής και ανάπτυξης με το New Economics Foundation στην Αγγλία, και συντονιστής στρατηγικής έρευνας στο τμήμα πολεοδομίας σε έναν από τους τοπικούς δήμους του Λονδίνου, Bexley Council.
Για το πού επικεντρώνεται η έρευνα της ομάδας του και ποιο το όραμά του, μας εξηγεί: «Η δουλειά μας επικεντρώνεται σε έρευνα και συμβουλευτική για προγράμματα δήμων και το ευρύτερο δίκτυο φορέων αστικής ανάπτυξης. Σκοπός μας είναι να χρησιμοποιήσουμε την εμπειρία μας συνοδεύοντας φορείς και οργανισμούς στον σχεδιασμό, διαχείριση, αξιολόγηση, και βελτίωση έργων, προγραμμάτων, και στρατηγικών που μπορούν να δώσουν λύση στις προκλήσεις με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες οι πόλεις και οι κοινωνίες τους.
Οραματιζόμαστε πόλεις δίκαιες σε ένα βιώσιμο κόσμο. Πως διασφαλίζουμε την ίση συμμετοχή του πολίτη στην πόλη, τους χώρους και τις λειτουργίες της; Πως εγγυόμαστε ότι τα οφέλη της αστικής ανάπτυξης ενισχύουν την ευημερία όλων μας; Πως σχεδιάζουμε όχι μόνο χώρους και υποδομές αλλά κυρίως τις πολιτικές και τις στρατηγικές ανάπτυξή της πόλης έτσι ώστε όλοι να μετέχουμε στην επιτυχία της;»
Σχετικά με τις προοπτικές που ανοίγονται στο εξωτερικό σε σχέση με την Ελλάδα, πιστεύει ότι: « οι επαγγελματικές προοπτικές συνδέονται περισσότερο με συγκεκριμένες πόλεις και λιγότερο με το εξωτερικό γενικά. Στο Λονδίνο είχα την ευκαιρία να δουλέψω σε οργανισμούς και να συνεργαστώ σε προγράμματα που δύσκολα “αναπαράγονται” σε άλλες πόλεις στην Αγγλία. Βέβαια χωρίς την διαφορετική προσέγγιση του αγγλικού πανεπιστημιακού συστήματος που περιέγραψα στην αρχή, δεν θα ήμουν σε θέση καν να αξιοποιήσω τέτοιες ευκαιρίες.
Δεν νομίζω να είχα αρχίσει κάτι δικό μου αν δεν ήμουν στο Λονδίνο. Τουλάχιστον όχι με αυτή την ας πούμε πειραματική μορφή που μεταλλάσσεται μεταξύ έρευνας, συμβουλευτικής και εκπαιδευτικών/πολιτιστικών δράσεων. Παρ’ότι η Αγγλία έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια, το Λονδίνο παραμένει μια πόλη που η συνεχής έκθεση σε νέα και διαφορετικά πράγματα, ανθρώπους, τρόπους δουλειάς και σκέψης, είναι βασικό της χαρακτηριστικό. Ένα τέτοιο περιβάλλον μαζί με ένα σταθερό και προσβάσιμο επιχειρηματικό πλαίσιο, ευνοεί νέες πρωτοβουλίες και δράσεις. Σε ότι αφορά το πιο πρακτικό κομμάτι η Αγγλία και το Λονδίνο προσφέρουν ένα πολύ πιο προσβάσιμο πεδίο για συνεργασίες μεταξύ τοπικών φορέων, εταιριών και εξωτερικών συμβούλων και επιστημόνων».
Για το πώς προέκυψε η συνεργασία με τον δήμο του Λονδίνου, αναφέρει: «με το μητροπολιτικό δήμου του Λονδίνου συνεργάστηκα ως σύμβουλος αστικής πολιτικής, εκ μέρους του New Economics Foundation, σε ένα πρόγραμμα ενός έτους. Στόχος μας ήταν η πιλοτική εφαρμογή της στρατηγικής κοινωνικής ενσωμάτωσης μέσω συγκεκριμένων δράσεων και προγραμμάτων αστική ανάπλασης των τοπικών δήμων του Λονδίνου. Στον τοπικό Δήμο του Bexley η δουλειά μου ήταν μέρος ενός προγράμματος ενίσχυσης των Δήμων με επαγγελματίες που θέλουν να ανταλλάξουν ας πούμε την εργασιακή εμπειρία τους από τον ιδιωτικό τομέα με μια εσωτερική γνώση λειτουργίας των μηχανισμών μέσω των οποίων ένας Δήμος προσφέρει έργο στους πολίτες του».
Τον ρωτάμε τί θα άλλαζε στα Χανιά όσον αφορά τον αστικό αναπτυξιακό σχεδιασμό και μας απαντά: «Στα Χανιά θα ήθελα να δω περισσότερες και πιο ουσιαστικές προσπάθειες συνδιαμόρφωσης αστικής πολιτικής με τους πολίτες. Πέρα από συμμετοχικά εργαστήρια και διαγωνισμούς, θα ήθελα να δω δομικές αλλαγές στο σύστημα διακυβέρνησης του Δήμου μέσω οργάνων και διαδικασιών που δεν φοβούνται να δώσουν τον έλεγχο στον πολίτη για τη διαχείριση χώρων και την συνδιαμόρφωση αναπτυξιακών σχεδίων.
Κάτι που κάθε χρόνο παρατηρώ και με στεναχωρεί ιδιαίτερα είναι η μουσειοποίηση δημόσιων χώρων που κάποτε ήταν κομμάτι της ζωής της πόλης. Πάρτε για παράδειγμα τη Sabbionara, είναι πια σα να μην υπάρχει. Τη βλέπουμε από μακριά. Θυμάμαι πως το καφέ που υπήρχε παλιά παρείχε ουσιαστικά τη δυνατότητα να ζήσουμε αυτό το χώρο και να τον εκτιμήσουμε. Το να βγάζουμε κάθε χρήση από χώρους και να τους φυλάσσουμε σαν ιερά αντικείμενα που τα κοιτάμε από μακριά το μόνο που κάνει είναι να εντείνει την άποψη ότι κάτι παλιό και ιστορικό δεν μπορεί να ζεί και να ενταχθεί στη σύγχρονη πόλη. Ο ιστορικός ιστός της πόλης όμως είναι μια σύγχρονη εφεύρεση, δεν δημιουργήθηκε για “ιστορικού” σκοπούς και μπορεί να φιλοξενήσει νέες χρήσεις. Η δημιουργία συνέχειας μεταξύ του ιστορικού και του πιο σύγχρονου ιστού της πόλης μέσω ενός κατάλληλου προγραμματισμού χρήσεων και ήπιων παρεμβάσεων είναι κάτι που θα μπορούσαμε να κάνουμε καλύτερα.
Η “πολιτιστικοποίηση” τέτοιων χώρων επίσης είναι ένα θέμα πολλές φορές προβληματικό. Σκέφτομαι Παλιό Τελωνείο, Νεώρια… πέρα από εκθέσεις και εκδηλώσεις, η πόλη ζει με παραγωγικές δραστηριότητες. Σκεφτείτε για παράδειγμα το Καλλιτεχνικό χωριό, που τώρα είναι εκτός πόλης μακριά από το κοινό στο οποίο απευθύνεται, να έδινε ζωή σε κάποιους από αυτούς τους ιστορικούς και “πολιτιστικοποιημένους” χώρους μέσα στην πόλη. Υπάρχει λοιπόν πολλές φορές ένα χάσμα μεταξύ διατήρησης ιστορίας και μνήμης ως μουσειακό κομμάτι, ή στην καλύτερη περίπτωση πολιτιστικού χώρου, και ουσιαστικής ένταξης, συνέχειας, αυτής της ιστορίας στο σήμερα μέσω κατάλληλου προγραμματισμού και διαχείρισης».
Για το πώς θα ονειρευόταν ιδανικά τα Χανιά, επισημαίνει: « Με τα πάρκα του Λονδίνου, την ζωή στους δρόμους του Παρισιού, και τις αστικές υποδομές της Στοκχόλμης. Δεν γίνεται φυσικά κάτι τέτοιο. Κάθε πόλη έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και ιδιαιτερότητες. Απ’αυτή την άποψη λοιπόν θα ονειρευόμουν μια πόλη λιγότερο τουριστική όπου φοιτητές ζουν ακόμα στο παλιό Λιμάνι και στην Αγορά δεν υπάρχουν τόσα τουριστικά καταστήματα, μια πόλη με λιγότερα αυτοκίνητα, περισσότερα ποδήλατα και καλοσχεδιασμένες διαδρομές περιπάτων και πρασίνου, μια πόλη όπου η ιστορία της ζει μέσα στην καθημερινότητά της.
Τέλος για το ενδεχόμενο επιστροφής στην γενέτειρα πόλη εάν του δινόταν η ευκαιρία, λέει: «Δύσκολη ερώτηση. Θα ήθελα να έχω περισσότερες ευκαιρίες να έρχομαι συχνότερα».
Μέσα από τη στήλη “Χανιώτες του εξωτερικού” τα “Χ.ν.” παρουσιάζουν ιστορίες
συμπολιτών μας που έφυγαν από τα Χανιά και διακρίνονται σε διάφορους τομείς στο εξωτερικό.
