» Συν-επικεφαλής του ερευνητικού εργαστηρίου μοριακής
ουρο-ογκολογίας, στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Μάρμπουργκ, στη Γερμανία
Νέα δεδομένα για τον καρκίνο του παγκρέατος, έχουν προκύψει μετά από πολυετή έρευνα ενός Χανιώτη επιστήμονα, ο οποίος ακολουθεί λαμπρή καριέρα στο εξωτερικό.
Πρόκειται για τον δρ Βιολογίας, Ευάγγελο Παυλάκη, ο οποίος είναι συν-επικεφαλής του ερευνητικού εργαστηρίου μοριακής ουρο-ογκολογιας, στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Πανεπιστημίου του Μαρμπουργκ, στην Γερμάνια. Η τελευταία του μελέτη για το καρκίνο του παγκρέατος δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό “Journal of Experimental and Clinical Cancer Research”.
Ο κ. Παυλάκης μας μιλάει για τη διαδρομή του από τα Χανιά στο εξωτερικό, για τις σπουδές του, αλλά και για την τελευταία έρευνά του για τον καρκίνο του παγκρέατος.
Για τη διαδρομή του από τα Χανιά στο εξωτερικό, ο ίδιος μας λέει:
«Γεννήθηκα και μεγάλωσα στον Κάτω Στάλο Χανίων μέχρι τα 17 μου χρόνια όπου έφυγα για να σπουδάσω βιολογία στο πανεπιστήμιο του Reading, στην Αγγλία. Μετά τις σπουδές μου εκεί, επέστρεψα στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο τμήμα βιολογίας του πανεπιστήμιου Κρήτης οπού ολοκλήρωσα το Master και το διδακτορικό μου στον τομέα τις μοριακής βιολογίας και βιοιατρικης. Εκεί στο εργαστήριο κυτταρικής και μοριακής βιολογίας υπό την επίβλεψη του εξαιρετικού καθηγητή Γιώργη Χαλεπακη, εξειδικεύτηκα στην μοριακή βιολογία και συγκεκριμένα σε λειτουργίες, άγνωστων μέχρι τότε πρωτεϊνών, του εξωκυτταρικου χώρου, όπου ευθύνονται για τη ανάπτυξη γενετικών συνδρόμων στον άνθρωπο.
Κατά τη διάρκεια του διδακτορικού μου επισκέφτηκα με υποτροφία το ινστιτούτο Max Plank στο Göttingen (Γκεττινγεν) της Γερμανίας, έναν από τους μεγαλύτερους ερευνητικούς φορείς στην Ευρώπη και από τους κορυφαίους του κόσμου. Εκεί εξειδικεύτηκα περαιτέρω σε τεχνικές μοριακής βιολογίας και πραγματοποίησα πειράματα απενεργοποίησης γονιδίων στον ποντικό με στόχο την κατανόηση της βιολογικής τους λειτουργίας στον άνθρωπο.
Απευθείας μετα το τέλος του διδακτορικού μου το 2010, μου έγινε πρόταση να εργαστώ ως μεταδιδακτορικός ερευνητής στο εργαστήριο μοριακής Νευροβιολογιας στο Μαξ Πλανκ στο Γκεττινγεν υπό την επίβλεψη της καθηγήτριας Anastassia Stoykova. Πρακτικά αυτό ήρθε σαν φυσικό επακόλουθο καθώς ένα μεγάλο κομμάτι του διδακτορικού μου ήταν στενά συνδεδεμένο με τα διαφορα εργαστηρια στο Μαξ Πλανκ. Στα 5 χρονιά όπου παρέμεινα εκεί, εργάστηκα για πρώτη φορά πάνω στο καρκίνο και συγκεκριμένα στη γονιδιακή ρύθμιση στον καρκίνο του εγκέφαλου. Η δουλειά μου πάνω στην μοριακή ογκολογία άνοιξε έναν καινούριο δρόμο μπροστά μου και έτσι ολοκληρώνοντας και δημοσιεύοντας το εκεί έργο μου μετακινήθηκα στο Φιλίππειο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ στο Ινστιτούτο μοριακής ογκολογίας και συγκεκριμένα στην ομάδα του καθηγητή Thorsten Striewe. Εκεί παρέμεινα για 8 περίπου χρόνια όπου εργάστηκα αποκλειστικά πάνω στο ογκογεννητικο ρολο του γονίδιου p53, αλλά παράλληλα εξειδικεύτηκα και στις πιο σύγχρονες τεχνικές γονιδιακής επεξεργασίας και επιδιόρθωσης του DNA με τη μέθοδο CRISPR-Cas9.
Τον τελευταίο χρόνο βρίσκομαι ως συν επικεφαλής στο ερευνητικό εργαστήριο ουρο-ογκολογιας του πανεπιστήμιου του Μαρμπουργκ και συγκεκριμένα στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο».
Για την έρευνά του εξηγεί:
«Τα τελευταία χρόνια η ερευνά μου επικεντρώνεται αποκλειστικά στη μελέτη του γονίδιου p53 στον καρκίνο. Το γονίδιο p53, το οποίο συχνά αναφέρεται και ως ο “προστάτης του γονιδιωματος”, δρα ως ογκοκατασταλτικό σε υγιή κύτταρα του σώματος, αποτρέποντας έτσι την δημιουργία καρκινικών όγκων. Στα καρκινικά κύτταρα όμως, το p53 συνήθως μεταλλάσσεται με αποτέλεσμα να γίνεται αναποτελεσματικό. Δυστυχώς, οι μεταλλάξεις του p53 είναι οι πιο κοινές γονιδιακές μεταλλάξεις στα καρκινικά κύτταρα. Περίπου 50% όλων των ανθρώπινων καρκίνων φέρει τέτοιου είδους μεταλλάξεις, ενώ 8 από αυτές, που ονομάζονται “Hotspot”, απαντώνται με εξαιρετική συχνότητα στους περισσοτέρους καρκίνους. Πολύ συχνά, και εδώ είναι που τα πράγματα αποκτούν ενισχυμένο ενδιαφέρον, η δραστηριότητα του p53 αντιστρέφεται ακόμη και από μια μετάλλαξη, κάτι το οποιο είναι εξαιρετικά σπάνιο να συμβεί με άλλα ογκοκατασταλτικά γονίδια. Σε αυτή την περίπτωση το γονιδιακό προϊόν, που είναι η μεταλλαγμένη πρωτεΐνη, δεν αναστέλλει το σχηματισμό καρκίνου, αλλά στην πραγματικότητα ενδυναμώνει και προάγει τους όγκους και συγκεκριμένα, αυξάνει δραστικά την ικανότητά τους να σχηματίζουν μεταστάσεις.
Με απλά λόγια: αν το γονίδιο αυτό λειτουργεί όπως πρέπει μέσα σε ένα κύτταρο, τότε το κύτταρο αυτό κατά πασά πιθανότητα δεν θα καρκινοποιηθεί ποτέ. Αν όμως το κύτταρο φέρει μετάλλαξη στο p53, τότε αυτό όχι μόνο θα καρκινοποιηθει αλλά θα οδηγήσει και στον σχηματισμό όγκων πιο επιθετικών, που αντιστέκονται στις θεραπείες και που δίνουν ευκολότερες και περισσότερες μεταστάσεις. Αξιοσημείωτο σε σχέση με την σημασία του ογκοπροστατευτικου ρόλου του p53 είναι ότι οι ελέφαντες, οι οποίοι στα κύτταρα τους έχουν πολλαπλές κόπιες του γονιδίου αυτού έναντι των δυο στους ανθρώπους, δεν αναπτύσσουν καρκίνους!».
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
«Η τελευταία μου μελέτη η οποία είναι το απόσταγμα πολλών χρονών δουλειάς δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό “Journal of Experimental and Clinical Cancer Research”. Στη συγκεκριμένη μελέτη ασχοληθήκαμε με τον καρκίνο στο πάγκρεας έναν από τους πιο επιθετικούς και δύσκολα διαχειριστικούς καρκίνους, 70% των οποίων φέρουν μεταλλάξεις στο p53. Αρχικά διαλευκάναμε τον μηχανισμό δράσης του p53, το οποίο όπως αποδείξαμε χρησιμοποιεί μια κατηγορία πρωτεϊνών ζωτικής σημασίας, τις ιντεγκρινες, για να βοηθήσει τα καρκινικά κύτταρα τόσο να προσδεθούν στον περιβάλλοντα ιστό (τοπική εγκαθίδρυση και εξάπλωση), όσο και να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές (μεταστάσεις). Σε πειράματα στα ποντίκια δείξαμε ότι ο μηχανισμός αυτός οδηγεί στον σχηματισμό περισσότερων μεταστάσεων από το πάγκρεας στο ήπαρ, ενώ ιδιαίτερα αποκαλυπτικό είναι και το εύρημα ότι οι πιθανότητες επιβίωσης στον καρκίνο του παγκρέατος χειροτερεύουν όταν οι ασθενείς έχουν μεγάλες ποσότητες ιντεγκρίνων! Επιπλέον δείξαμε ότι τόσο οι μεταλλαγμένες πρωτεΐνες p53 όσο και οι εταίροι δέσμευσης τους, μπορούν να στοχευθουν αποτελεσματικά, με μια κατηγορία δραστικών ουσιών που ονομάζονται αναστολείς Hsp90. Σε αυτή την περίπτωση, η κινητικότητα των προσβεβλημένων καρκινικών κυττάρων μειώνεται ριζικά, ενώ στα ζωικά μοντέλα αναστέλλεται τόσο η ανάπτυξη του καρκίνου του παγκρέατος όσο και ο σχηματισμός μεταστάσεων στο ήπαρ. Το επόμενο βήμα θα είναι φυσικά η διερεύνηση και αξιολόγηση του θεραπευτικού οφέλους σε ασθενείς».
Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Για το πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν η επαγγελματική αποκατάσταση στο εξωτερικό, απαντά:
«Η προσωπική μου εμπειρία είναι ότι η επαγγελματική αποκατάσταση στο εξωτερικό ήταν σε γενικές γραμμές βατή καθώς για μένα ήρθε ως φυσικό επακόλουθο μέσα από τις σπουδές μου. Βέβαια, στον τομέα της ερευνάς η μετακίνηση σε άλλες χώρες είναι κάτι που έτσι κ αλλιώς γίνεται παραδοσιακά και συμβάλλει ζωτικά στην μεταφορά τεχνογνωσίας και στην προώθηση και εξέλιξη της επιστήμης. Αυτό που εγώ προσωπικά βίωσα είναι ότι μερικές φορές, αλλά όχι πάντα, χρειάζεται λίγη παραπάνω προσπάθεια για να αποδείξει κανείς ως ξένος ότι πραγματικά αξίζει να βρίσκεται εκεί που είναι. Διατηρώ ακόμα μια επιφύλαξη για το αν όλοι εμείς που είμαστε έξω έχουμε τις ίδιες ακριβώς ευκαιρίες σε συγκεκριμένες χρηματοδοτήσεις η θέσεις, η δίνονται ευκολότερα, κατά προτεραιότητα και κατά περίπτωση σε ντόπιους. Αλλά αυτό προς το παρόν θα το αφήσω ανοιχτό με ένα ερωτηματικό…».
Για το αν θα επέστρεφε στην Ελλάδα αν του δινόταν η ευκαιρία, υπογραμμίζει:
«Από την Ελλάδα έφυγα το 2010 στην αρχή της οικονομικής κρίσης και ενώ οι χρηματοδοτήσεις για την έρευνα κόβονταν μαχαίρι. Ουσιαστικά δεν είχα και πολλές επιλογές για να μείνω και σίγουρα δεν θα είχα καταφέρει όσα σήμερα έχω κάνει αν τότε, σε μια κρίσιμη για την πορεία μου στιγμή μετα το διδακτορικό, δεν είχα φύγει έξω. Για να γυρίσω πίσω θα έπρεπε όντως η πρόταση που θα είχα να ήταν πολύ καλή και να προφέρει κάποια σταθερότητα και δυστυχώς δεν βλέπω τέτοιου είδους πιθανότητες η ευκαιρίες στην Ελλάδα ακόμα. Η έρευνα στην Ελλάδα ευτυχώς δεν πήγε πίσω λόγω κρίσης και αυτό έχει να κάνει αποκλειστικά με μερικούς ανθρώπους που είχαν το μεράκι, τη δύναμη και τα μέσα εν τέλει, μέσα από όλη αυτή την αντιξοότητα να συνεχίσουν. Είχε όμως σημαντικά επιβραδυνθεί στο σύνολο και πραγματοποιείται από πολύ λιγότερους. Οπότε η πιθανότητα να επιστρέψω πάντα υπάρχει στο πίσω μέρος του μυαλού μου, αλλά θα πρέπει και οι συνθήκες να το καταστήσουν άξιο να γίνει».
Μέσα από τη στήλη “Χανιώτες του εξωτερικού” τα “Χ.ν.” παρουσιάζουν ιστορίες συμπολιτών μας που έφυγαν από τα Χανιά και διακρίνονται σε διάφορους τομείς στο εξωτερικό.
