Δημοκρατικό Σώμα
Μιχ. Γρηγοράκη μνήμη
Όνειρο/άλλο δεν είσαι από σύννεφα/που συνωµοτούν στον ύπνο µου
Για να µε πληµµυρίσουν/διάφανες,/ρέουσες,/άοσµες/σκέψεις,
Σύννεφα πνέοντα/σε βλέφαρα κλειστά/µεταξύ εικονικής
Και βιωµένης εµπειρίας…
Όνειρα/εσείς που στέγη γίνεστε/για το δαρµένο απ τον καιρό κορµί µου,
Όπως κοιµάται ακίνητο/στον ίσκιο κάποιας µνήµης…
Όνειρα/Εγερθείτε!/Μον’ οι νεκροί δε βλέπουν όνειρα,
Αλλά εµείς ονειρευόµαστε/και σύννεφα,/ και δάκρυα/και νεκρούς.
28/05/2005 , Αθανάσιος Βαβλίδας, «Ονειρεµένα» (1)
Ολοκληρώνεται στην αίθουσα Β. Μυλωνογιάννη η έκθεση ΜΕΤΑΤΑΜΠΑΚΑΡΙΑ, του Μιχάλη Πολυχρονάκη. Ότι σηµαντικότερο εικαστικά εκθεσιακά έχουµε δει πάνω σ’ αυτή την ενότητα, που θα µπορούσε υπό άλλες συνθήκες , κοινωνικοανθρωπολογικές
Nα εγείρει αναζητήσεις στο ιστορικοκοινωνικό γίγνεσθαι του χθες του τώρα του αύριο. Για την πορεία βιοµηχανικών-µεταβιοµηχανικων ουσιαστικών λύσεων, σ ένα κόσµο αδηφάγο, που εκτός από την προµετωπίδα του εύκολου χρήµατος, της σύγχρονης τουριστικής βιοµηχανίας, βλέπει την υποχρέωση µας, να διατηρηθούν ιστορικότητα , µνήµες , βιώµατα, εκατοντάδων ταµπάκηδων . Τι κι αν το επισηµαίνουµε αρθρογραφικά χρόνια τώρα ;
η υπόθεση ΑΒΕΑ χάθηκε, και την ιδια τύχη θα έχουν και τα Ταµπακαριά εάν εµπνευσµένοι ηγέτες δε σκύψουν στο θέµα, που θα είναι κάτι παραπάνω από ένα διατηρητέο Ταµπάκικο µε µηχανήµατα εποχής, και άλλα µουσειολογικά στοιχεία. Επανέρχοµαι στην έκθεση του Μιχάλη Πολυχρονάκη. Ο Μιχάλης δεν είναι απλώς ένας καλός φωτογράφος, είναι ενας σπουδαίος φωτογράφος που είχε την τύχη και την ατυχία ταυτόχρονα, -όπως κι εγω-να ζούµε σε µια ιδιαίτερη επαρχιακή πόλη.
Σύµπτωση; Συµπόρευση; Κοινές αγωνίες; Ανεκπλήρωτοι πόθοι;
Μας οδήγησαν στην ενορατική ποιητική αναζήτηση µέσα από την κοινή πεποίθηση, ότι η υλικότητα των µετα-βιοµηχανικών ευρηµάτων δεν είναι απλά καλλιτεχνική ενασχόληση, αλλά χρέος, που διαστέλλεται εσαεί. Βέβαια, ο Πολυχρονάκης, οµολογεί µε αφοπλιστική ειλικρίνεια, ότι επιδιώκει και κλείνει τις θεµατικές-εκθεσιακές του ενότητες , ταξινοµώντας τα έργα µε ιερή ευλάβεια. Βλέπε ενδεικτικά, Ναυάγιο, ερείπια, ΑΒΕΑ, Συµπαντικά κοχύλια, Ταµπακαριά, (2) προσανατολίζεται να ανοίξει τώρα, καινούρια θεµατική σελίδα, έχοντας επίγνωση, ότι αυτή η έκθεση του είναι τόσο καθοριστικά αδιαπραγµάτευτη, ως προς τις ποιότητες που ανασύρει προβάλλοντας, για τον καθένα και ταυτόχρονα για λίγους, όπου θα είναι δύσκολο σε οποιονδήποτε φωτογράφο-καλλιτέχνη, να επανέλθει στην ενότητα, αφοί υπάρχει το υψηλό ποιοτικό µέτρο σύγκρισης.
Βρίσκω ότι η αναπόφευκτη απόδοση των συνθέσεων του στη γαιώδη γκάµα, προτάσσει εν τέλει έργα, που αναδεικνύουν ποικιλόµορφες µατιέρες µέσα από µια βαθύτατα επεξεργασµένη πνευµατικότητα (όπου µατιέρα, δεν είναι η απλή υφή του εικονιζόµενου, αλλά η συνειδητή και ταυτόχρονα υπέρλογη διαφοροποίηση της υφής), που δίνει ένα αποτέλεσµα στη µορφολογική διάσταση των έργων µα-γι-κό. Προσωπικά, υιοθετώ την άποψη, του διακεκριµένου καθηγητή στο ΕΜΚΑ ∆ηµήτρη Αγγελάτου (3) ο οποίος πιστεύει ότι στον ουσιαστικό καλλιτέχνη(όχι αυτός που επικαλείται την ιδιότητα) το έργο δεν κλείνει ποτέ. Είναι παρών αν πάσα στιγµή, σαν µια πληγή που αιµορραγεί.
Ο ίδιος ο καλλιτέχνης, στο ιδιαίτερο τυπωµένο πόνηµα του «Μετα-Ταµπακαριά, Το πνεύµα το τόπου, Χανιά 2024» αναφέρει «Στο βαθµό µάλιστα που ασπάζοµαι και υιοθετώ την άποψη του Walter Benjiamin, ότι δηλαδή ο φωτογράφος είναι (ή οφείλει να είναι)απόγονος των οιωνοσκόπων και των σπλαχνοσκόπων, το πράγµα µπαίνει αµέσως στην πραγµατική του διάσταση και ξεκαθαρίζει: Αυτό που χρειάζεται εδώ, δεν είναι προσέγγιση, διαχείριση ή διεκπεραίωση, εδώ θέλει εγκατάβαση, ενατένιση, και προαγωγή. Σε έναν «έµψυχο» τόπο, δεν µπορεί να αναλογεί τίποτε λιγότερο, από να αντιστοίχως «εσώψυχο» βλέµµα. Για να συµβεί όµως αυτό, απαιτείται «περίσσευµα όρασης» και αναδιατύπωση, της ίδιας τη εικονιστικής συνθήκης. Και η συµβατική θέαση των πραγµάτων, δεν µπορεί από µόνη της να ανταπεξέλθει σε τέτοιου είδους αιτήµατα. Εδώ, δεν είναι αρκετό, ούτε να κοιτάζει µόνο κανείς µα ούτε µόνο και να βλέπει.
Εδώ, πρέπει επιπλέον να παραβλέπει και να διαβλέπει! Γιατί, ανάµεσα στο εµφανές και το αφανέρωτο, χωράνε πολλά… ∆εν φτάνει εποµένως, ,ούτε µόνο η προσληπτικότητα της απεικόνισης, ούτε µόνο η προβολικότητα της εξεικόνισης. Εδώ, είναι απαραίτητη η διαλεκτική συµβολή και των δυο, προκειµένου να επιτευχτεί η εξιδανικευτική εκείνη µεταστροφή του βλέµµατος, που θα υπηρετήσει ένα τέτοιου ειδικού βάρους εγχείρηµα…»
Στο πρόσφατα δηµοσιευµένο εξαιρετικό βιβλίο Walter Benjiamin «Όνειρα» (4), ο σπουδαίος-τραγικός- φιλόσοφος, αναφέρει µεταξύ άλλων : η θέση και η αντίθεση πρέπει να συνοψιστούν στην εικόνα των ονειρικών παραλλαγών (Traum-Wandel-Bild). Οι όψεις της λαµψης και της αθλιότητας των στοών ανήκουν σε ένα ονειρικό βλέµµα. Η διαλεκτική µεταστροφή στη σύνθεση είναι το ξύπνηµα. Η µηχανική του. Πως αποδεσµευόµαστε µε πανουργία από τον κόσµο των γονιών µας. Αντινοµία του συναισθηµατισµού. Για την παραισθησιακή λειτουργία των αρχιτεκτονηµάτων. Ονειρικές εικόνες που αναδύονται στον ξυπνητό κόσµο. Επιτοµή της ψευδούς αποδέσµευσης: το jugendstil. Με αυτό επιβεβαιώνεται ο νόµος της προσπάθειας που φέρνει το αντίθετο αποτέλεσµα. Να αναπτυχτεί µια θεωρία του ξυπνήµατος µε βάσει τη διδασκαλία για την ανία.»
Θα συµπλήρωνα επιγραµµικά στην κοινωνική ανία, παραθέτω και την ανάγκη η λήθη να µη σκεπάσει τις ζωές µας σε έναν τοµέα όπως είναι τα γραπτά του Πωλ Κλέε,(5) και η κίνηση- αντι-κίνηση στη σύνθεση του έργου τέχνης, έχοντας πάντα υπόψιν µου, ότι ενενήντα χρόνια µετά, ο Πολυχρονακης χωρίς να φωνασκεί, το δείχνει απελευθερωτικά, µέσα από τα έργα του . Και τότε ΝΑΙ, η έντιµη τοπική κατάθεση, γίνεται παγκόσµια αναφορά., που καµία δυσχέρεια, δεν µπορεί να την εγκλωβίσει όπως η αισθητική προκατάληψη , οι αβεβαιότητες πνευµατικής συµπόρευσης , η βαρυχειµωνιά και η οικονοµική εξαθλίωση ευαίσθητων φιλότεχνων. Αλλά, και ανασύρω την παράγραφο που ο ίδιος δηλώνει για το πνεύµα του τόπου. «Η αναπόληση και η νοσταλγία της αίγλης, των αλλοτινών, «ωραίων» εποχών, στην οποία καθετι το παρελθοντικό µας παραπέµπει, δεν µου φαινόταν ικανοποιητική και επαρκής, σαν εξήγηση.» Γι αυτό ΚΑΙ …
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1)Αθανάσιος Βαβλίδας, Ορχήστρα φαινοµένων, δίγλωσση ποιητική συλλογή αγγλική µετάφραση Νικόλαος Καλούρης, Patsi Edition Limited, 2023
2)Όλες αυτές τις ενότητες Πολυχρονάκης τις υποστηρίζει µε προσωπικές εκδώσεις , δοκιµιακού χαρακτήρα, µε µεθοδική τεκµηρίωση.
3)Το τελευταίο βιβλίο του, «Αποφλοίωση και ακόνισµα», (ο ποιητής-γλύπτης: η ελεγεία στις «Σάτιρες» του Κ.Γ. Καρυωτάκη), εξώφυλλο ζωγραφική Γ.Π. Mαρκαντωνάκη, εκδώσεις Gutenberg, 2020, σύντοµα, το καινούριο του βιβλίο, που συνδέει τη λογοτεχνία µε τη γλυπτική.
4) Walter Benjiamin «Όνειρα» µετάφραση, σηµειώσεις Λευτέρης Αναγνώστου, επιµέλεια , επίµετρο Κωστας Λιβιεράτος, εκδώσεις αλεξάνδρεια, 2023
5) Πωλ Κλέε, «η εικαστική σκέψη , τα µαθήµατα στη σχολή του Μπαουχαους», µετάφραση καλλιτεχνική επιµέλεια, Άννα Μοσχονά, εκδώσεις Μέλισσα.
