Χάρτης της νήσου Χίου

Aναφορά σε ένα “sepulchrum Homeri” στο νησί της μαστίχας γίνεται για πρώτη φορά από τον Ιταλό περιηγητή Χριστόφορο Μπουονντελμόντι (Christoforo Buondelmonti) στο κεφάλαιο το αφιερωμένο στη Χίο που εμπεριέχεται στην πραγματεία του περί των νήσων του Αρχιπελάγους (Liber Insularum Archipelagi). H πραγματεία, αφιερωμένη στον Ρωμαίο καρδινάλιο Τζιορντάνο Ορσίνι (Giordano Orsini), χρονολογείται στις αρχές της δεκαετίας του 1420: «[…]et olim oppidum cum rure Homeri dictum enumerant in parte superiori. Quo in oppido diruto sepulchrum vatis Homeri ob nimiam antiquitatem invenitur deletum. Sed ab aliquo auctore nunquam narratum reperi quid de eo certum sit; ideo posteris inquirendum dimittamus». Όπως καθίσταται σαφές από τις δύο τελευταίες προτάσεις, ο Φλωρεντινός μοναχός φαίνεται να αντιμετώπιζε με κριτικό πνεύμα ελλείψει ύπαρξης πειστικών τεκμηρίων την άποψη περί ταύτισης των εν λόγω ερειπίων με ένα ταφικό μνημείο του ποιητή της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Ο υποτιθέμενος τάφος του Ομήρου έμελλε παρόλα αυτά να λάβει και τη μορφή σχεδιαστικής αναπαράστασης, φέρουσας την επεξηγηματική επιγραφή “sepulchrum Homeri”, στο χάρτη που καλούνταν να εικονογραφήσει το κείμενο της περιγραφής της Χίου στο Liber Insularum Archipelagi. Στην ίδια τοποθεσία, όχι δηλαδή στο βόρειο τμήμα του νησιού, αλλά στους πρόποδες της υψηλότερης κορυφής του όρους Πελινναίο, αναγνωρίσιμης από την ενεπίγραφη τοπογραφική υποδήλωση της εκκλησίας του προφήτη Ηλία (.s[anctus] elias.), κάνει την εμφάνισή του ο “τάφος του Ομήρου” και σε άλλες παραλλαγές του χάρτη της Χίου στους πολυάριθμους κώδικες, στους οποίους διασώζεται σε μεταγενέστερα χειρόγραφα αντίγραφα η εικονογραφημένη πραγματεία του φλωρεντινού περιηγητή.
Στις 16 Απριλίου 1447, ο Κυριάκος Αγκωνίτης θα επιχειρήσει εκ νέου χωρίς επιτυχία να εντοπίσει τον υποτιθέμενο τάφο του Ομήρου στη Χίο. “Et ad sequentem felicem, serenum Kyriaceumque diem ad ipsa Homerica loca monumentorum venimus, longaevis plerisque indigenis accolis, et in quadem valle vivum prope et amoenissimum fontem secus antiquissimum murum in declivo quodam viridario, cuius in conspectu a posteris beati Iohannis Apostoli sacellum sictatum est, denique ad cuiusdam ficei vetustissimi arboris radices, ubi locum tumuli esse fama per villam et longaevos inter agrestes indigenas vulgatum erat, cum aliquantum effodere fecissem, nil penitus aliud praeter terram solidam lapidumve congeriem annotatione dignum comperimus». Σύμφωνα με την περιγραφή του, στον Αγκωνίτη είχε υποδειχθεί από τους ντόπιους ως μέρος στο οποίο βρισκόταν το “ταφικό μνημείο του Ομήρου”, μια τοποθεσία σε μια κοιλάδα κοντά σε έναν οικισμό που έφερε το όνομα του ποιητή (Homerica). Θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο, ότι ο Κυριάκος -τουλάχιστον μέχρι την αποτυχημένη ανασκαφική απόπειρα εντοπισμού του μνημείου in situ, κοντά στις ρίζες μιας γέρικης συκιάς- έμοιαζε να πιστεύει ακράδαντα στην ύπαρξη ενός “ομηρικού τάφου” στη Χίο. Αυτό υποδηλώνει και η (εσκεμμένη;) παράφραση από την πλευρά του ενός χωρίου από το έργο του Σολίνου (Gaius Julius Solinus), Collectanea rerum memorabilium. Στο βιβλίο ΧΙ, παρ. 17 ο Σολίνος κάνει αναφορά στον τάφο του Ομήρου, εντοπίζοντάς τον όμως στην κυκλαδική Ίο και όχι στη Χίο. Η φράση του Σολίνου “Ιοs Homeri tumulo ceteris antecedit” εμφανίζεται ωστόσο σε αρκετές επιγραφικές συλλογές που αντλούν το υλικό τους από τα “Commentaria” του Κυριάκου παραποιημένη στο περιεχόμενό της, μεταγραμμένη ως “Chios Homeri tumulo ceteras antecellit”. Ακόμη και κατά το 16ο αιώνα ο Λέων Αλλάτσι (Leo Allaci), θα μνημονεύσει την ύπαρξη μιας τοποθεσίας κοντά στον Βολισσό, στο βόρειο τμήμα της νήσου, φέρουσα την ονομασία Homeri, όπου οι αυτόχθονες επεδείκνυαν σε κάθε ενδιαφερόμενο ένα ερειπωμένο κτίσμα που κατά τα λεγόμενά τους είχε υπάρξει η κατοικία του Ομήρου.